شعر پایداری در عراق معاصر

شعر پایداری در عراق معاصر
پدیدآوران	نعمتی قزوینی، معصومه (نویسنده)
ناشر	پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
مکان نشر	تهران
سال نشر	1396
شابک	‎978-964-426-930-1
موضوع	دعاها=دعاها=علي بن ابي طالب)ع (، امام اول، 23قبل از هجرت ‏-‏ 40ق. ‏-‏فضايل=(ع))ع (، امام اول، 23قبل از هجرت ‏-‏ 40ق. ‏-‏فضايل=، امام اول)ع (، 23قبل از هجرت ‏-‏ 40ق. ‏-‏فضايل=، 23قبل از هجرت ‏-‏ 40ق.)ع (، امام اول ‏-‏فضايل
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PJA ۵۰۴۲/ن۷ش۷ ۱۳۹۶‏

شعر پایداری در عراق معاصر تألیف معصومه نعمتی قزوینی؛ این کتاب به بررسی شعر پایداری در ادبیات معاصر عراق می‌پردازد و با تحلیل آثار هشت شاعر برجسته از دو نسل مختلف، نقش ادبیات را در مبارزه با استعمار و بی‌عدالتی بررسی می‌کند. نویسنده با اشاره به پیشینۀ تاریخی مبارزات ملت‌ها، به ویژه در جهان اسلام، ضرورت ترویج فرهنگ پایداری را بیان کرده و سپس با تحلیل محتوایی و سبکی اشعار، تفاوت‌های نسل اول و دوم شاعران عراقی را بررسی می‌کند. این پژوهش نخستین مطالعه جامع در این زمینه محسوب می‌شود.

ساختار

این کتاب در هفت فصل تألیف شده است.

گزارش کتاب

پیشینۀ فرهنگ پایداری به کهن‌ترین روزگار زندگی بشر باز می گردد؛ یعنی از همان زمانی که انسان‌ها با روش‌های گوناگون برای باز پس‌گیری حقوق از دست رفتۀ خود، دست به تلاش و مبارزه زدند. امروزه با دوقطبی شدن جهان، معادله‌ای نامتوازن در میان جوامع بشری شکل گرفته است که در پی آن، قدرت‌های استکباری در یک‌سو و کشورهای ضعیف و عقب نگه داشته شده در سوی دیگر قرار گرفته‌اند. قرارگرفتن جامعۀ جهانی در این مسیر، ارمغانی جز چپاول مادی و معنوی کشورهای ضعیف به دست قدرت‌های استکباری نداشته است. با مروری بر تاریخ ملت‌ها، آشکار می‌شود کشورهای اسلامی نیز در عرصۀ معادلات جهانی بیشتر در زمرۀ کشورهای ضعیف قرار داشته‌اند. این در حالی است که جهاد و مبارزه، یکی از ارکان اساسی اندیشۀ اسلامی است و حجم گسترده‌ای از آیات قرآنی نیز به همین اصل اختصاص یافته است. بر این اساس؛ ترویج فرهنگ پایداری یکی از ضرورت‌های فرهنگی کشور به شمار می‌آید تا از رهگذر آن، نسل‌های بعد، از توان لازم برای رویارویی با چالش‌های پیش رو برخوردار باشند.

اهمیت ترویج فرهنگ پایداری و به ویژه محدودیت‌ منابع مرتبط با ادبیات پایداری عربی در ایران، مهم‌ترین انگیزۀ نویسنده برای نگارش این کتاب بوده است. به‌ویژه اینکه در گرایش ادبیات پایداری، چند واحد درسی نیز به آشنایی با متون پایداری عربی اختصاص یافته است.

شعر عراق با وجود بحران‌های فراوان سیاسی و اقتصادی این کشور، در عرصۀ شعر عربی از جایگاهی شایسته برخوردار است. کشور عراق سالیان بسیاری است که به دلیل موقعیت استراتژیکی و نیز برخورداری از ذخایر سرشار زیرزمینی، عرصۀ جنگ‌های فراوان داخلی و خارجی بوده است به طوری که این شرایط، زمینۀ شکل‌گیری اندیشۀ پایداری در شعر معاصر عراق را فراهم و آن را به بستر مناسبی برای پژوهش‌هایی در این حوزه مبدل کرده است.

هشت شاعر معاصر و برجستۀ عراقی برای این پژوهش برگزیده شده‌اند. چهار شاعر ـ نازک الملائکه، بدر شاکرالسیاب، عبدالوهاب البیاتی و بلند الحیدری ـ از شاعران نسل اول شعر نوی عراق و چهار شاعر ـ مظفر النواب، سعدی یوسف، احمد مطر و عدنان الصائغ ـ از شاعران نسل دوم. مقدمه و نیز بخش‌هایی از مطالب مرتبط با شاعران نسل اول برگرفته از پایان‌نامۀ دکتری نویسنده با عنوان «نقد اجتماعی شعر معاصر عراق» است که با تغییرات و اصلاحاتی نیز همراه بوده است.

این کتاب در هفت فصل جداگانه تألیف شده است.

فصل اول برای آگاهی خوانندگان با بسترهای سیاسی و اجتماعی شعر معاصر عراق، به ذکر مختصری از تاریخ معاصر این کشور از دورۀ حاکمیت عثمانی تاکنون اختصاص یافته است.

در فصل دوم، شاعران برگزیده به طور اجمالی معرفی شده‌اند.

فصل سوم نیز به مروری بر مفهوم ادبیات پایداری اختصاص یافته است.

در فصل چهارم، بن‌مایه‌های پایداری در شعر شاعران نسل اول مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

فصل پنجم نیز دربردارندۀ تحلیلی از مهم‌ترین ویژگی‌های سبکی شاعران نسل اول است.

در فصل ششم عناصر پایداری در شعر شاعران نسل دوم به تفصیل ارائه شده و در نهایت در فصل هفتم، ویژگی‌های سبکی شاعران نسل دوم مورد بررسی قرار گرفته است.

در بخش پایانی نیز ضمن مقایسه داده‌های به دست آمده در فصل‌های پیشین، نتایج و جمع‌بندی نهایی ارائه شده است.

به دلیل گستردگی دامنۀ پژوهش، یافته‌های مرتبط با فصل‌های پنجم و هفتم یعنی ویژگی‌های سبکی شاعران برگزیده، تا حد امکان به طور خلاصه ارائه شده و به ناچار از ذکر شواهد شعری صرف نظر شده است. همچنین در پاره‌ای موارد که یک قصیده به چند موضوع مختلف اشاره داشته، در ذیل عناوین گوناگون آورده شده است. بنابراین اگر چه ممکن است برخی شواهد شعری به ظاهر تکراری به نظر آید اما با در نظر گرفتن موضوعات گوناگون مطرح شده، قابل توجیه خواهد بود.

اگر چه مقالات و پایان‌نامه‌های چندی دربارۀ اشعار شاعران برگزیدۀ این پژوهش به طور پراکنده و جزئی نوشته شده اما پژوهشی جامع و کلی دربارۀ شعر پایداری عراق صورت نگرفته است. از سوی دیگر این کتاب، تنها به جنبۀ محتوایی اشعار پرداخته است و جنبۀ سبک‌شناختی آن مغفول مانده است. افزون بر این، جنبۀ مقایسه‌ای بودن شعر پایداری شاعران نسل اول و دوم نیز دلیل دیگری بر نو بودن این کتاب است.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات