تذکره تاریخی

تذکرۀ تاریخی
پدیدآوران	وزیرنظام، فضل‌الله بن اسدالله (نویسنده) نیک‌نژاد، علیرضا (مصحح و محشی)
ناشر	نشر تاریخ ایران
مکان نشر	تهران
سال نشر	1396
چاپ	چاپ اول
شابک	‎8ـ10ـ8687ـ600ـ978
موضوع	ایران -- تاریخ -- قاجاریان 1193-1323ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	DSR ۱۳۹۱/و۴ت۴ ۱۳۹۶

تذکرۀ تاریخی تألیف میرزا فضل‌الله وزیر نظام نوری؛ با تصحیح و تحشیه علیرضا نیک‌نژاد؛ این کتاب یکی از منابع ارزشمند عصر فتحعلی‌شاه و اوایل دوره ناصری است که به بررسی اوضاع ایالات فارس، دیوانسالاری و شرح حال وزرای این دوره می‌پردازد. اثر حاضر خاطرات شخصی نویسنده از دوران فعالیتش در دستگاه قاجار را در بر دارد.

ساختار

این کتاب شامل بخش‌های مختلفی از مقدمه مصحح و متن اصلی کتاب خاطرات تاریخی است. برخی از فصل‌های کتاب عبارتند از:

- مهاجرت به شیراز و اشتغال در دستگاه حسینعلی میرزا

- شیوع وبا در شیراز

- زلزله شیراز - جنگ ایران و روسیه

- فوت فتحعلی‌شاه و جلوس محمدشاه

- فتح هرات - جلوس ناصرالدین‌شاه

- شورش حسن خان سالار - شورش بابیه

- عزل امیرکبیر

- انتصاب میرزا آقاخان نوری به صدارت و.....

در پایان کتاب قصاید (14 قصیده در مدح ائمه)، تصاویر، نمایه و منابع و مآخذ آمده است.

گزارش کتاب

تذکرۀ تاریخی میرزا فضل‌الله وزیر نظام نوری از منابع دست اول دوره قاجار است. مؤلف که از مستوفیان و دیوانیان عصر قاجار بود، این اثر را در سال‌های پایانی عمر خود (حدود 1282ق) تألیف کرده است.

کتاب با سبکی مصنوع و متکلف نوشته شده و دنباله‌رو سبک میرزا مهدی خان استرآبادی است. اثر حاضر مشتمل بر خاطرات شخصی نویسنده از دوران خدمتش در دستگاه فتحعلی‌شاه تا اوایل سلطنت ناصرالدین‌شاه است. بخش عمده کتاب به دوره صدارت برادرش میرزا آقاخان نوری و جریان برکناری خاندان نوری از دستگاه دیوانی اختصاص دارد.

از مهم‌ترین بخش‌های کتاب می‌توان به این موارد اشاره کرد:

- شرح دقیق مأموریت‌های اداری و مالی مؤلف در شیراز و کهگیلویه

- گزارش جامع از اوضاع سیاسی دوره صدارت میرزا آقاسی و امیرکبیر

- تحلیل دقیق شورش‌های حسن خان سالار و بابیه

- توصیفات مفصل از مناسبات دیوانی و شیوه‌های حکمرانی محلی

- شرح مفصل برکناری امیرکبیر و انتصاب میرزا آقاخان نوری

مصحح در مقدمه مفصل خود به بررسی سه نسخه خطی موجود از این اثر پرداخته و نسخه کتابخانه مجلس شورای اسلامی (شماره 5933) را به عنوان نسخه اساس انتخاب کرده است. این چاپ با افزودن علائم سجاوندی، اصلاح املای کلمات و تکمیل موارد افتادگی، متن را برای محققان قابل استفاده‌تر کرده است.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات