دائرةالمعارف الحسینیة؛ دیوان السریع: تفاوت میان نسخهها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (Hbaghizadeh صفحهٔ دائرة المعارف الحسینیة؛ دیوان السریع را بدون برجایگذاشتن تغییرمسیر به دائرةالمعارف الحسینیة؛ دیوان السریع منتقل کرد) |
نسخهٔ ۲۸ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۵:۳۵
| دائرة المعارف الحسینیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کرباسی، محمدصادق (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | دیوان السریع |
| ناشر | المرکز الحسيني للدراسات |
| مکان نشر | انگلیس - لندن |
| سال نشر | 1430ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | ش.78 /ک4د2 ۴۱/۷۵ BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ديوان السريع، تألیف نویسنده معاصر محمدصادق محمد کرباسی، جلد چهلوهفتم از مجموعه دائرةالمعارف الحسینیه است. این اثر به بررسی جامع بحر سریع در شعر عربی میپردازد و مجموعهای از اشعار سرودهشده در این بحر، اغلب با مضامین مربوط به امام حسین(ع) و واقعه کربلا را ارائه میکند.
ساختار
این کتاب، شامل مقدمه ناشر، تمهید (در تحلیل بحر سریع، قواعد قافیه و مانند آن) و مجموعهای از قصاید و مقطوعات شعری بر اساس حروف قافیه است.
ویژگیها
- تحقیقی و آکادمیک: نویسنده با ارائه تحلیلهای دقیق و جزئیات وزن و قافیه، رویکردی کاملاً علمی و پژوهشی را اتخاذ کرده است[۱].
- جامعیت در موضوع: بحر سریع و تمامی ابعاد آن، از نظر تاریخی، وزنی و قافیهای، بهصورت گسترده پوشش داده شده است[۲].
- استفاده از منابع متعدد: برای تبیین و اثبات مباحث، به منابع ادبی و شعری گوناگون ارجاع داده شده است[۳].
- تفکیک و طبقهبندی دقیق: اشعار بر اساس حروف قافیه دستهبندی شدهاند.
- همراهی با شرح و توضیح: در کنار اشعار، شرح لغات دشوار و ارجاعات تاریخی یا مذهبی در پاورقیها ارائه شده است[۴].
گزارش محتوا
مقدمه ناشر، با بحثی در مورد ماهیت شعر و ارتباط عمیق آن با روح و روان آغاز میشود. نویسنده بر اهمیت تحقیق در شعر عربی، بهویژه شعر مردمی عراق، تأکید میکند و بیان میدارد که بسیاری از دواوین قدیمی نیاز به بررسی و تحقیق دقیق دارند[۵].
نامگذاری شعر به سریع از بحری گرفته شده که برطبق آن سروده شده، اما این بحر به یکی از انواع شعر عامیانه تبدیل شده و شاعران این نوع شعر، خود را ملزم به نظم اشعارشان بر اساس سه قاعده کردهاند: خود بحر، تربیع و قافیه[۶]. این بحر از تفعیلات «مستفعلن مستفعلن فاعلن» تشکیل شده و در طول تاریخ شعر عربی، تغییرات و تحولاتی را تجربه کرده است[۷]. نویسنده به بررسی دقیق این تغییرات، مانند حذف حروف متحرک یا تغییر در تفعیلات، میپردازد و مثالهای شعری متعددی را برای هر حالت ارائه میکند[۸]. همچنین، تفاوتها و شباهتهای بحر سریع با سایر بحور، مانند بحر رجز و بحر بسیط، مورد بحث قرار میگیرد[۹].
در بخش مربوط به قافیه، قوانین و ویژگیهای قافیه در بحر سریع بهتفصیل شرح داده شده است. این بخش، شامل قواعد قافیه برای ابیات مختلف و انواع قافیهها مانند قافیه ساکن و مفتوح است[۱۰]. نویسنده همچنین به بررسی حالات مختلف قافیه در بحر سریع، مانند اینکه قافیه میتواند مفتوحه یا مکسوره باشد، میپردازد و نمونههایی از اشعار شاعران مختلف را برای هر حالت ذکر میکند[۱۱].
بخش اعظم کتاب، به مجموعهای از قصاید و مقطوعات شعری اختصاص دارد که بر اساس حروف قافیه، از الفبا آغاز شده و ادامه مییابد؛ بهعنوان مثال، بخشهایی با عنوان قافیه همزه ساکنه، قافیه باء ساکنه، قافیه تاء مفتوحه و... است. هر بخش شامل چندین شعر است که در بحر سریع سروده شده و به حرف قافیه خاصی ختم میشوند. این اشعار، همان طور که در مقدمه اشاره شد، اغلب دارای مضامین مذهبی و مرتبط با امام حسین(ع) و واقعه کربلا هستند؛ بهعنوان نمونه، در ذیل عنوان «هامات الأشاوس»، قصیده جابر بن جلیل کاظمی (قرن 15ق) خطاب به امام حسن(ع) در توصیف شجاعت فرزندش قاسم در صحرای کربلاست[۱۲] و در ذیل عنوان «حامي الجار»، قصیدهای از عبود بن غفله شمرتی (متوفی 1356ق) ذکر شده است که خطاب به امیرالمؤمنین علی(ع)، صبر دخترش زینب کبری(س) را بعد از شهادت امام حسین(ع) و اهل بیتش توصیف کرده است[۱۳].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه، تمهید و متن کتاب.