تجرد خیال در حکمت متعالیه: تفاوت میان نسخه‌ها

[[صانع پور، مریم]] (نويسنده)

'''تجرد خیال در حکمت متعالیه'''، از آثار نویسنده و پژوهشگر ایرانی و عضو هیأت علمی پژوهشکده غرب‌شناسی و علم پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، [[صانع‌پور، مریم | دکتر مریم صانع‌پور]] (متولد ۱۳۳۳ش)، به تحلیل نقش محوری و حیاتی تجرد قوه خیال در فلسفه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم | ملاصدرا]] می‌پردازد و نقش این دیدگاه فلسفی را در مباحث مهمی (مانند وجود ذهنی، حرکت جوهری، شهود برزخی، معاد جسمانی و رجوع به حضرت حق در عالم برزخ و قیامت) تبیین می‌کند.

* [[صانع‌پور، مریم | دکتر مریم صانع‌پور]] از رهنمودهای اساتید گرامی، [[بهشتی، احمد | دکتر احمد بهشتی]] و [[جهانگیری، محسن | دکتر محسن جهانگیری]] برای نگارش کتاب حاضر قدردانی کرده است. <ref> همان، ص9. </ref>

# «پیشینه نظریه خیال در آراء ابن عربی»: در فصل اول، نگارنده عالم خیال را مطابق با دیدگاه واضع آن یعنی محیی‌الدین ابن عربی به گونه‌ای اجمالی بررسی می‌کند.

# «پیشگفتاری درباره نظریه خیال در آراء ملاصدرا»: در فصل دوم، اصول اندیشه صدرالمتألهین مطرح می‌شود تا جایگاه تجرد خیال در منظومه فکری وی مشخص گردد.

# «انسان کامل و عالَم خیال» در فصل ششم، به نقش واسطه‌یی انسان کامل به عنوان نمونه اعلا و اتم مقام برزخیت پرداخته می‌شود و مقوله‌های وحی و الهام و اشراقات معرفتی، خیال خلّاق انسان کامل و تحقق اراده الهی در مقام خلافت الهی، عالیترین درجه صعود معرفتی در عروج انسان کامل به مرتبه فنای فی الله و بقای بالله بررسی می‌شود و سرانجام با کنکاش در نظریه عقل و حکمت متعالی ملاصدرا قرابت عقل و عرفان تبیین می گردد تا جایی که فاصله‌یی میان عقل و عرفان در نهایی‌ترین مرتبه قوس صعود ملاحظه نمی‌شود؛ همانگونه که در ابتدایی‌ترین مرتبه قوس نزول فاصله‌یی میان این دو مقوله نبود.

# ملاصدرا بیش از آنکه به فرآیند وجودشناسانه خیال و به عبارتی دیگر به عالم خیال بپردازد، به فرآیند معرفت‌شناسانه خیال یعنی قوه تخیل پرداخته است.

# ملاصدرا با رویکرد عقلانی- استدلالی خویش نسبت به مبانی عرفانی -چون نظریه خیال- سهمی تعیین‌کننده در رشد و اشاعه دیدگاه‌های عرفانی از منظری عقلانی دارد.

# ملاصدرا در برخی شبهات مربوط به وجود ذهنی، مانند انطباع کبیر در صغیر، تصور معدومات و اجتماع ضدین، نقش اساسی برای خیال قائل شده است.

# حرکت جوهری در فلسفه متعالیه ملاصدرا بدون طریقیّت عالَم خیال، امکان‌پذیر نیست.

# انسان کامل در حکمت متعالیه ملاصدرا در آیینه وجود و قلب مهذبش، مستمع وحی و الهامات الهی است و اراده الهی با وساطت خیال خلّاق وی محقق می‌شود. همچنین افاضات الهی از مجرا و مجلای وجود مطهر او در عالَم جاری می‌گردد زیرا او پس از فنای افعالی، صفاتی و ذاتی، باقی به بقای حقانی شده است.

# ملاصدرا در تحلیلی مبتنی بر وحدت وجود و مراتب تشکیکی وجود، مراتب مختلف عقل را به عنوان جنود الهی تبیین کرده و معتقد است در حضرت احدیت، میان عقل و شهود دوگانگی نیست و همانگونه که اولین مخلوق خداوند، عقل کل و بسیط و نور و روح محمدی بود، این عقل پس از تنزل به مراتب ضعیف و متکثر خود، در روند صعودی از وجودی متکثر، ضعیف و بالقوه بار دیگر به وجودی واحد، قوی و بالفعل تبدیل می‌شود. این عقل بسیط، تغایری با شهود، عرفان و عشق ندارد و همین عقل، اساس حکمت متعالیه صدرالمتألهین را تشکیل می‌دهد. <ref> متن کتاب، ص184-186. </ref>

[[رده:عصر تجدید حیات فلسفه اسلامی، قرن یازدهم]]

 

[[رده:مقالات بازبینی نشده2]]