۱۴۶٬۵۳۱
ویرایش
بحرالجواهر في علم الدفاتر: تفاوت میان نسخهها
جز
جایگزینی متن - 'مولف' به 'مؤلف'
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' .' به '.') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'مولف' به 'مؤلف') |
||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
| سال نشر =1397 | | سال نشر =1397 | ||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE.....AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE......AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ = | | چاپ = | ||
| شابک =7ـ20ـ8687ـ600ـ978 | | شابک =7ـ20ـ8687ـ600ـ978 | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
بنابر مندرجات دیباچه، مؤلف این اثر را به تقاضای یکی از دوستان نزدیکش در تدوین قواعد حساب و توابع آن و قوانین سیاق تألیف کرده است. در مقدمه این رساله چنین آمده است: «معروض رأی اولوالالباب و الابصار میدارد که چون دوستی که تخلف از امرش متعسر بود خواشمند تدوین قواعد حساب و توابع آن و قوانین سیاق دفتر شدند و با اینکه به یک امر اطلاعتش لازم بود چندین دفعه فرمایش بلیغ رفت که بقدر مایحتاج، احصای قواعد این دو فن شریف نموده شود، لهذا شروع به تألیف این اوراق که مسمی به بحرالجواهر فی علمالدفاتر میباشد اقل السادات و الطلاب ابن محمد امین الشاهشاهانی الحسینی الاصفهانی عبدالوهاب غَفَّرَاللهَ ذنوبَها و سَتَّرَ عیوبهما کرده». | بنابر مندرجات دیباچه، مؤلف این اثر را به تقاضای یکی از دوستان نزدیکش در تدوین قواعد حساب و توابع آن و قوانین سیاق تألیف کرده است. در مقدمه این رساله چنین آمده است: «معروض رأی اولوالالباب و الابصار میدارد که چون دوستی که تخلف از امرش متعسر بود خواشمند تدوین قواعد حساب و توابع آن و قوانین سیاق دفتر شدند و با اینکه به یک امر اطلاعتش لازم بود چندین دفعه فرمایش بلیغ رفت که بقدر مایحتاج، احصای قواعد این دو فن شریف نموده شود، لهذا شروع به تألیف این اوراق که مسمی به بحرالجواهر فی علمالدفاتر میباشد اقل السادات و الطلاب ابن محمد امین الشاهشاهانی الحسینی الاصفهانی عبدالوهاب غَفَّرَاللهَ ذنوبَها و سَتَّرَ عیوبهما کرده». | ||
منابع و مراجع [[شهشهانی، عبدالوهاب بن محمد امین|شهشهانی]] برای تألیف این کتاب متناسب با فصول آن به چندگونه تقسیم میشود. مؤلف از منابع مورد استفادۀ خود به صورت پراکنده و نامنظم نام برده است و در مورد برخی منابع مورد استفادهاش سخنی به میان نیاورده است. به طورکلی کتاب از چند منبع ترکیب یافته است. پیداست منبع اصلی وی در بحر اول (در بخش حساب) برگرفته از آثار پیشینیان، بهویژه کتاب مفتاحالحساب غیاثالدین جمشید کاشانی و خلاصۀالحساب شیخ بهایی است. با ملاحظۀ قسمت استخراج مجهولات و در باب گوشوار ـ از بحر اول ـ جای تردید باقی نمیماند که این قسمت تکرار و پاکنویس کتاب حدیقۀالحساب یا خلاصۀالحساب اثر قطبالدین خسروشاه نامی یزدی است، ولی اشارهای بدان نمی کند. همچنین شهشهانی در بحر دوم و در قسمت مربوط به الفاظ مصطلحه و صیغههای مشهوره نیز از این کتاب رونویسی کرده است و شاید از منبع دیگری بهرهبرداری نموده، که بعید نیست از قطبالدین سرمشق گرفته باشد. منبع دیگری که نویسنده به آن اشاره میکند، سیاق منظوم خاناحمدخان گیلانی از رجال معروف عصر صفوی است. اما مصادر دیگر مؤلف که در بحر دوم ـ سیاق ـ در صورتهای سیاقی، تعلیقجات، فرامین و بروات مورد استفاده واقع شده، مبتنی بر مشهودات و سواد اسناد و مدارکی بوده که احتمالاً | منابع و مراجع [[شهشهانی، عبدالوهاب بن محمد امین|شهشهانی]] برای تألیف این کتاب متناسب با فصول آن به چندگونه تقسیم میشود. مؤلف از منابع مورد استفادۀ خود به صورت پراکنده و نامنظم نام برده است و در مورد برخی منابع مورد استفادهاش سخنی به میان نیاورده است. به طورکلی کتاب از چند منبع ترکیب یافته است. پیداست منبع اصلی وی در بحر اول (در بخش حساب) برگرفته از آثار پیشینیان، بهویژه کتاب مفتاحالحساب غیاثالدین جمشید کاشانی و خلاصۀالحساب شیخ بهایی است. با ملاحظۀ قسمت استخراج مجهولات و در باب گوشوار ـ از بحر اول ـ جای تردید باقی نمیماند که این قسمت تکرار و پاکنویس کتاب حدیقۀالحساب یا خلاصۀالحساب اثر قطبالدین خسروشاه نامی یزدی است، ولی اشارهای بدان نمی کند. همچنین شهشهانی در بحر دوم و در قسمت مربوط به الفاظ مصطلحه و صیغههای مشهوره نیز از این کتاب رونویسی کرده است و شاید از منبع دیگری بهرهبرداری نموده، که بعید نیست از قطبالدین سرمشق گرفته باشد. منبع دیگری که نویسنده به آن اشاره میکند، سیاق منظوم خاناحمدخان گیلانی از رجال معروف عصر صفوی است. اما مصادر دیگر مؤلف که در بحر دوم ـ سیاق ـ در صورتهای سیاقی، تعلیقجات، فرامین و بروات مورد استفاده واقع شده، مبتنی بر مشهودات و سواد اسناد و مدارکی بوده که احتمالاً مؤلف در دیوان استیفاء بدانها دسترسی داشته است. از طرفی دیگر از محتوای کتاب برمیآید که شهشهانی از کتاب دیگری به نام رسالهای در سیاق اثر ابواسحاق کرمانی نیز بهرهبرداری کرده است. | ||
فضل این کتاب بر دیگر رسالههای سیاقی از لحاظ مندرجات، انتظام و تسلسل مطالب، تقسیمبندی عناوین و موضوعات، شیوۀ آموزشی سررشتهداران، اسلوب افراد سیاقی و دفاتر مالیه میباشد. مطالب او دربارۀ شیوۀ محاسبات بر نظم و ترتیب خاصی مبتنی است. وجود نسخهها و چاپهای متعدد این کتاب، نشانگر شهرت و اهمیت آن بیش از دیگر رسالههای سیاقی دورۀ قاجار میباشد و به نظر میرسد میان مستوفیان و منشیان دیوانی با اقبال زیادی مواجه شده است. همچنین میتوان احتمال داد که این کتاب، رسالهای آموزشی برای مبتدیان و کارآموزان دفتر استیفاء بوده است. اکثر مطالبی که در این رساله بیان شده، جنبۀ عملی دارد و نویسنده سعی کرده مطالب را به گونهای منظم بیان کند. | فضل این کتاب بر دیگر رسالههای سیاقی از لحاظ مندرجات، انتظام و تسلسل مطالب، تقسیمبندی عناوین و موضوعات، شیوۀ آموزشی سررشتهداران، اسلوب افراد سیاقی و دفاتر مالیه میباشد. مطالب او دربارۀ شیوۀ محاسبات بر نظم و ترتیب خاصی مبتنی است. وجود نسخهها و چاپهای متعدد این کتاب، نشانگر شهرت و اهمیت آن بیش از دیگر رسالههای سیاقی دورۀ قاجار میباشد و به نظر میرسد میان مستوفیان و منشیان دیوانی با اقبال زیادی مواجه شده است. همچنین میتوان احتمال داد که این کتاب، رسالهای آموزشی برای مبتدیان و کارآموزان دفتر استیفاء بوده است. اکثر مطالبی که در این رساله بیان شده، جنبۀ عملی دارد و نویسنده سعی کرده مطالب را به گونهای منظم بیان کند. | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
از بحرالجواهر نسخههای متعددی در کتابخانههای دولتی و خصوصی به صورت دستنوشته و چاپ سنگی موجود است. در این کتاب از چند نسخه استفاده شده است: | از بحرالجواهر نسخههای متعددی در کتابخانههای دولتی و خصوصی به صورت دستنوشته و چاپ سنگی موجود است. در این کتاب از چند نسخه استفاده شده است: | ||
نسخۀ شمارۀ 3971 کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران: تاریخ کتابت این نسخه 1257 ه.ق به خط تحریر، کاتب مجهولالهویه و در آستر نسخه این چنین آمده است: «بحرالجواهر فی علمالدفاتر تألیف عبدالوهاب بن محمدامین الحسینی اصفهانی، بخط خود | نسخۀ شمارۀ 3971 کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران: تاریخ کتابت این نسخه 1257 ه.ق به خط تحریر، کاتب مجهولالهویه و در آستر نسخه این چنین آمده است: «بحرالجواهر فی علمالدفاتر تألیف عبدالوهاب بن محمدامین الحسینی اصفهانی، بخط خود مؤلف ـ این نسخه نفیس که در تاریخ 1257 [ه.ق] تألیف و بخط خود مؤلف تحریر شده علاوه بر معلومات مفید که در علم سیاق و طرز دفاتر دولتی و تجاری معمولٌبه آنزمان بوده بما میدهد و حاوی اطلاعات و فوائی ذیقیمت راجع به مالیات کسبه و پیشهوران و اسامی وانواع مکاسب و حرف که اغلب آنها امروز رفته و مخصوصاً دستورهای نافعی راجع به بآبیاری و طرز کندن چاههای قنات و کاریز دارد که بسیار مهم و ممتع است». این نسخه اساس در این تصحیح قرار گرفته است. | ||
نسخۀ چاپ سنگی شمارۀ 18193 کتابخانۀ ملی ایران: با مهر صنیعالملک وزیر و به خط میرزا ابراهیم و به تاریخ کتابت 1278 [ه.ق] غره شهر ذیحجه. | نسخۀ چاپ سنگی شمارۀ 18193 کتابخانۀ ملی ایران: با مهر صنیعالملک وزیر و به خط میرزا ابراهیم و به تاریخ کتابت 1278 [ه.ق] غره شهر ذیحجه. | ||