ویکی‌نور

عطار، محمد بن ابراهیم: تفاوت میان نسخه‌ها

مقاله بحث

عطار، محمد بن ابراهیم (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۸ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۶:۳۲

۲٬۱۵۳ بایت اضافه‌شده ،  ۸ نوامبر
←‏وابسته‌ها
جز (جایگزینی متن - '↵↵↵\{\{کاربردهای\sدیگر\|(.*)\s\(ابهام\sزدایی\)\}\}↵↵↵' به ' {{کاربردهای دیگر|$1 (ابهام زدایی)}} ')
 
(۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class="wikiInfo">
{{کاربردهای دیگر|عطار (ابهام‌زدایی)}}
[[پرونده:NUR00393.jpg|بندانگشتی|مرقد عطار در نزدیکی نیشابور]]
{{جعبه اطلاعات زندگی‌نامه
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
| عنوان = فریدالدین محمد عطار نیشابوری
|-
| تصویر = NUR00393.jpg
! نام!! data-type="authorName" |عطار، محمد بن ابراهیم
| اندازه تصویر =
|-
| توضیح تصویر = مرقد عطار در نزدیکی نیشابور
|نام‌های دیگر
| نام کامل = فریدالدین ابوحامد محمد بن ابوبکر ابراهیم بن اسحاق عطار نیشابوری
| data-type="authorOtherNames" | ش‍ی‍خ‌ ع‍طار
| نام‌های دیگر = شیخ عطار، عطار، فریدالدین محمد، عطار نیشابوری، عطار نیشابوری
| لقب = فریدالدین
| تخلص = عطار، فرید
| نسب =
| نام پدر = ابوبکر ابراهیم عطار نیشابوری
| ولادت = 513ق یا 537ق
| محل تولد = روستای کدکن یا شادیاخ نیشابور
| کشور تولد = ایران
| محل زندگی = نیشابور
| رحلت = 627ق
| شهادت = در حمله مغول به نیشابور
| مدفن = نیشابور
| طول عمر =
| نام همسر =
| فرزندان =
| خویشاوندان =
| دین = اسلام
| مذهب =
| پیشه = شاعر، عارف، داروفروش (عطار)، پزشک
| درجه علمی =
| دانشگاه =
| علایق پژوهشی = عرفان، تصوف، شعر
| منصب =
| پس از =
| پیش از =
| اساتید = {{فهرست جعبه عمودی | [[مجدالدین بغدادی]] | [[نجم‌الدین کبری]]}}
| مشایخ =
| معاصرین =
| شاگردان =
| اجازه اجتهاد از =
| آثار = {{فهرست جعبه عمودی | [[دیوان عطار]] | [[تذکرة الأولیاء]] | [[منطق الطیر عطار]] | [[الهی‌نامه]] | [[اسرارنامه]] | [[مصیبت‌نامه]]}}
| سبک نوشتاری =
| وبگاه =
| امضا =
| کد مؤلف = AUTHORCODE00393AUTHORCODE
}}


ع‍طار، ف‍ری‍دال‍دی‍ن‌ م‍ح‍م‍د
'''فریدالدین محمد عَطّار نیشابوری''' (513 یا 537-627ق)، یکی از بزرگ‌ترین شعرا و عارفان نام‌آور ایران در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری قمری است. وی با آثاری همچون «[[منطق الطیر عطار|منطق‌الطیر]]»، «[[تذکرة الأولیاء|تذکرة‌الاولیاء]]» و «[[الهی‌نامه]]»، تأثیر شگرفی بر ادبیات عرفانی فارسی گذاشت و سرمشق عرفای بزرگی مانند [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولوی]] قرار گرفت.


ع‍طار، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ اب‍وب‍ک‍ر
==ولادت==
فریدالدین ابوحامد محمد بن ابوبکر ابراهیم بن اسحاق عطار نیشابوری در سال 513 یا 537 قمری در روستای  کَدکَن یا شادیاخ از توابع نیشابور به دنیا آمد.<ref> ر.ک: حقیقت، عبدالرفیع، ص240</ref> پدرش ابوبکر ابراهیم، به شغل عطاری (داروفروشی) اشتغال داشت<ref> ر.ک: حسینی کازرونی، احمد، ص117</ref> و در این کار بسیار ماهر بود. دوران کودکی عطار با فاجعه طغیان غزها همراه شد که منجر به قتل‌عام، ویرانی و رنج‌های بسیار در نیشابور گردید. این حوادث تلخ، تأثیر عمیقی بر روحیه حساس او گذاشت و بعدها در اشعارش نمود یافت.


ع‍طار ن‍ی‍ش‍اب‍وری‌، ف‍ری‍دال‍دی‍ن‌ م‍ح‍م‍د
==تحصیلات==
عطار از همان کودکی به مدارس علمیه نیشابور راه یافت و به تحصیل مقدمات علوم زمان خود پرداخت. او در علوم دینی از جمله تفسیر قرآن، حدیث و فقه تحصیل کرد و به تدریج به درس‌های عمیق‌تری در زمینه حکمت، کلام، نجوم و فنون ادبی روی آورد. علاوه بر این، وی نزد پدرش حرفه عطاری و طبابت را فراگرفت و در این زمینه‌ها نیز مهارت یافت. گفته شده که وی از محضر مشایخ بزرگی همچون [[مجدالدین بغدادی]] و [[نجم‌الدین کبری، احمد بن عمر|نجم‌الدین کبری]] بهره برده است.<ref> [https://www.cgie.org.ir/fa/news/266777 ر.ک: عبدالجبار کاکایی: دیدگاه‎ اجتماعی عطار، هنوز اثرگذار است، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1401/1/27]</ref>


Attar of Nishapur
==فعالیت‌ها==
|-
عطار در ابتدا به شغل پدرش، عطاری و طبابت، مشغول بود. اما بر اساس داستان مشهوری، دیدار با درویشی که در برابر چشمانش جان سپرد، موجب دگرگونی روحی او شد و وی را به سوی عرفان و تصوف سوق داد. پس از این واقعه، او دکان عطاری را رها کرد و به خدمت عارف معروف زمان، رکن‌الدین اکاف، رفت و به ریاضت و مجاهدت با نفس پرداخت. عطار سپس سفرهای گسترده‌ای به مناطق مختلف از جمله مکه، هند، عراق، شام و مصر انجام داد و در این سفرها با بسیاری از مشایخ و عرفای زمان خود دیدار کرد. پس از بازگشت به نیشابور، به گوشه‌گیری پرداخت و تمام وقت خود را به سرودن اشعار و تألیف آثار منظوم و منثور عرفانی اختصاص داد. اشعار او که سرشار از مفاهیم بلند عرفانی است، به زبانی ساده و گیرا سروده شده و تأثیر عمیقی بر شاعران پس از او، به ویژه [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولوی]]، گذاشته است.
|نام پدر
| data-type="authorfatherName" |ابوبکر ابراهیم عطار نیشابوری
|-
|متولد
| data-type="authorbirthDate" |513ق یا 537ق
|-
|محل تولد
| data-type="authorBirthPlace" |روستای کدکن یا شادیاخ نیشابور
|-
|رحلت
| data-type="authorDeathDate" |627 ق
|-
|اساتید
| data-type="authorTeachers" |
|-
|برخی آثار
| data-type="authorWritings" |[[دیوان عطار]]  


[[تذکرة الأولیاء (زوار)]]
نمونه‌هایی از اشعار ایشان:
|- class="articleCode"
|کد مؤلف
| data-type="authorCode" |AUTHORCODE00393AUTHORCODE
|}
</div>
{{کاربردهای دیگر|عطار (ابهام زدایی)}}


'''فریدالدین ابوحامد محمد بن ابوبکر ابراهیم بن اسحاق عطّار نیشابورى''' (537-627ق)، یکى از شعرا و عارفان نام‌آور ایران در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم است.
{{شعر}}
{{ب|''ای دل اگر عاشقی در پی دلدار باش''|2=''بر در دل روز و شب منتظر یار باش''}}
{{ب|''دلبر تو دایما بر در دل حاضر است''|2=''رو در دل بر گشای حاضر و بیدار باش''}}
{{ب|''دیدۀ جان روی او تابنبیند عیان''|2=''در طلب روی او روی به دیوار باش''}}
{{ب|''ناحیت دل گرفت لشکر غوغای نفس''|2='' پس تو اگر عاشقی عاشق هوشیار باش''}}
{{پایان شعر}}
---------------------------
{{شعر}}
{{ب|'' گر مرد رهی میان خون باید رفت''|2=''از پای فتاده سرنگون باید رفت''}}
{{ب|''تو پای به راه در نه و هیچ مپرس ''|2=''هم راه بگویدت که چون باید رفت''}}
{{پایان شعر}}


== ولادت ==
==وفات==
برخى از تاریخ‌نویسان، سال ولادت او را 513ق و بعضى سال ولادتش را 537ق مى‌دانند.
فریدالدین عطار نیشابوری در سال 627 قمری (در قولی 632 یا 616ق)و در جریان حمله مغولان به نیشابور، به شهادت رسید.<ref> ر.ک: حقیقت، عبدالرفیع، ص240</ref> نقل شده است که سربازی مغول ضربه‌ای شمشیر بر دوش او وارد کرد و وی در پی همین جراحت جان سپرد. شیخ بهاءالدین در کتاب معروف خود کشکول، این واقعه را چنین تعریف مى‌کند که وقتى لشکر تاتار به نیشابور رسید، اهالى نیشابور را قتل عام کردند و ضربت شمشیرى توسط یکى از مغولان بر دوش شیخ خورد که شیخ با همان ضربت از دنیا رفت و نقل کرده‌اند که چون خون از زخمش جارى شد، شیخ دانست که مرگش نزدیک است.


او در قریه‌ى کدکن یا شادیاخ که در آن زمان از توابع شهر نیشابور بوده، به دنیا آمد. از دوران کودکى او اطلاعى در دست نیست، جز این‌که پدرش در شهر شادیاخ به شغل عطّارى مشغول بوده که بسیار هم در این کار ماهر بود و بعد از وفات پدر، فریدالدین کار پدر را ادامه داد و به شغل عطارى مشغول گردید.
آرامگاه او در نزدیکی شهر نیشابور واقع شده و در طول تاریخ، به ویژه در دوره تیموریان به دستور امیر علیشیر نوایی، وزیر سلطان حسین بایقرا، مرمت و تعمیر شد.


او در این هنگام نیز طبابت مى‌کرده و اطلاعى در دست نمى‌باشد که نزد چه کسى طبابت را فرا گرفت، او به شغل عطّارى و طبابت مشغول بوده تا زمانى که آن انقلاب روحى در وى به وجود آمد و در این مورد داستان‌هاى مختلفى بیان شده که معروف‌ترین آن این است که روزى عطّار در دکان خود مشغول به مطالعه بود که درویشى به آنجا رسید و چند بار با گفتن جمله‌ى چیزى براى خدا بدهید، از عطّار کمک خواست؛ ولى او به درویش چیزى نداد. درویش به او گفت: اى خواجه تو چگونه مى‌خواهى از دنیا بروى؟ عطّار گفت: همان‌گونه که تو از دنیا مى‌روى. درویش گفت: تو مانند من مى‌توانى بمیرى؟ عطّار گفت: بله، درویش کاسه‌ى چوبى خود را زیر سر نهاد و با گفتن کلمه‌ى الله از دنیا برفت. عطّار چون این را دید شدیداً متغیّر و از دکّان خارج شد و راه زندگى خود را براى همیشه تغییر داد. او بعد از مشاهده‌ى حال درویش و موت اختیارى او، دست از کسب و کار کشید و به خدمت شیخ الشیوخ عارف رکن‌الدین رفت که در آن زمان عارفِ معروفى بود و به دست او توبه کرد و به ریاضت و مجاهدت با نفس مشغول شد و چند سال در خدمت این عارف بود.
==بزرگداشت==
روز 25 فروردین در تقویم ایران به عنوان روز ملی عطار نامگذاری شده است. هر ساله در این روز در نیشابور و آرامگاه وی مراسم بزرگداشتی همراه با برنامه‌های عطارشناسی شامل گلباران آرامگاه، ارائه پژوهش‌ها، نمایشگاه کتاب و خوشنویسی و شب شعر برگزار می‌شود.<ref> [https://www.tabnak.ir/fa/tags/12477/1/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C ر.ک: در مورد عطار نیشابوری در ویکی تابناک بخوانید، سایت خبری تحلیلی تابناک]</ref>


عطّار سپس قسمتى از عمر خود را به رسم سالکان طریقت، در سفر گذراند و از مکّه تا ماوراءالنّهر به مسافرت پرداخت و در این سفرها، بسیارى از مشایخ و بزرگان زمان خود را زیارت کرد و در همین سفرها بود که به خدمت مجدالدین بغدادى رسید. گفته شده در هنگامى که شیخ به سنّ پیرى رسیده بود، بهاءالدین محمّد، پدر [[مولوی، جلال‌الدین محمد|جلال‌الدین بلخى]] با پسر خود به عراق سفر مى‌کرد که در مسیر خود به نیشابور رسید و توانست به زیارت شیخ عطار برود. شیخ نسخه‌اى از اسرارنامه‌ى خود را به [[مولوی، جلال‌الدین محمد|جلال‌الدّین]] که در آن زمان کودکى خردسال بود داد.


عطّار مردى پرکار و فعّال بود. چه در آن زمان که به شغل عطارى و طبابت اشتغال داشته و چه در دوران پیرى خود که به گوشه‌گیرى از خلقِ زمانه پرداخته و به سرودن و نوشتن آثار منظوم و منثور خود مشغول بوده است.
==آثار==
آثار عطار نیشابوری به دو دسته منظوم و منثور تقسیم می‌شود:


== وفات ==
===آثار منظوم===
در مورد وفات او نیز گفته‌هاى مختلفى بیان شده است. برخى از تاریخ‌نویسان، سال وفات او را 627ق و برخى دیگر سال وفات او را 632 و 616ق دانسته‌اند؛ ولى بنابر تحقیقاتى که انجام گرفته، بیشتر محققان سال وفات او را 627ق ذکر کرده‌اند. در مورد چگونگى مرگ او نیز گفته شده که او در هنگام یورش مغولان به شهر نیشابور، توسط یک سرباز مغول، به شهادت رسیده است. شیخ بهاءالدین در کتاب معروف خود کشکول، این واقعه را چنین تعریف مى‌کند که وقتى لشکر تاتار به نیشابور رسید، اهالى نیشابور را قتل عام کردند و ضربت شمشیرى توسط یکى از مغولان بر دوش شیخ خورد که شیخ با همان ضربت از دنیا رفت و نقل کرده‌اند که چون خون از زخمش جارى شد، شیخ دانست که مرگش نزدیک است.
* دیوان اشعار (شامل غزلیات، قصاید و رباعیات)
* منطق‌الطیر (مقامات الطیور)
* الهی‌نامه (خسرونامه)
* اسرارنامه
* مصیبت‌نامه
* مختارنامه (مجموعه رباعیات)


مقبره شیخ در نزدیکى شهر نیشابور قرار دارد و چون در عهد تیموریان، مقبره او خراب شده بود، به فرمان امیر على شیرنوایى، وزیر سلطان حسین بایقرا، مرمت و تعمیر شد.
===آثار منثور===
تذکرة‌الاولیا (شرح حال و سرگذشت نود و هفت تن از اولیا و مشایخ تصوف)<ref> ر.ک: حقیقت، عبدالرفیع، ص241</ref>


== آثار ==
آثار شیخ به دو دسته‌ى منظوم و منثور تقسیم مى‌شود. آثارِ منظوم او عبارت است از: دیوان اشعار او که شامل غزلیات، قصاید و رباعیّات است. مثنویات او عبارت است از: الهى‌نامه، اسرارنامه، مصیبت‌نامه، وصلت‌نامه، بلبل‌نامه، بى‌سرنامه، منطق‌الطّیر، جواهرالذات، حیدرنامه، مختارنامه، خسرونامه، اشترنامه و مظهرالعجایب.


از میان این مثنوى‌هاى عرفانى، بهترین و شیواترین آن‌ها که به نام تاج مثنوى‌هاى او به شمار مى‌آید، منطق الطیر است که موضوع آن، بحث پرندگان از یک پرنده داستانى به نام سیمرغ است که منظور از پرندگان، سالکان راه حقّ و مراد از سیمرغ، وجودِ حقّ مى‌باشد که عطّار در این منظومه، با نیروى تخیّل خود و به کار بردن رمزهاى عرفانى، به زیباترین وجه، سخن مى‌گوید. این منظومه یکى از شاهکارهاى زبان فارسى است. یکى از معروفترین اثر منثور عطّار، تذکر الاولیاست که در این کتاب، عطار به معرفى 72 تن از اولیاء، مشایخ و عرفاى صوفیه پرداخته است.
==پانويس ==
<references />


==منابع مقاله==
#حسینی کازرونی، احمد، شرح حال شاعران بزرگ ادب فارسی همراه با ویژگی‌ها و نمونه اشعار، تهران: ارمغان، 1378.
#حقیقت، عبدالرفیع، شاعران بزرگ ایران از رودکی تا بهار، تهران: کومش، 1381
#[https://www.tabnak.ir/fa/tags/12477/1/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C سایت خبری تحلیلی تابناک]
#[https://www.cgie.org.ir/fa/news/266777 مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]
{{شعر و شاعری}}
{{شعر و شاعری}}
==وابسته‌ها==
==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}
{{وابسته‌ها}}
خط ۸۰: خط ۱۱۶:


[[تذكرة الأولياء (عطار نیشابوری)]]
[[تذكرة الأولياء (عطار نیشابوری)]]
[[گزیده تذکرة الاولیاء]]


[[دیوان عطار]]  
[[دیوان عطار]]  
خط ۸۹: خط ۱۲۷:
[[مختارنامه (مجموعه رباعیات عطار)]]  
[[مختارنامه (مجموعه رباعیات عطار)]]  


[[مصيبت‌نامه]]  
[[مصیبت‌نامه]]
 
[[اشترنامه]]


[[منطق الطیر عطار]]
[[منطق الطیر عطار]]


[[منطق‌الطیر (مقدمه سلماسی زاده)]]  
[[منطق‌الطیر (مقدمه سلماسی زاده)]]  
[[راز پرواز: شرح منطق‌الطیر عطار]]


[[شرح راز منطق الطیر عطار]]  
[[شرح راز منطق الطیر عطار]]  
خط ۹۹: خط ۱۴۱:
[[پند نامه (مجموعه‌ای از آثار شیخ فریدالدین عطار نیشابوری)]]  
[[پند نامه (مجموعه‌ای از آثار شیخ فریدالدین عطار نیشابوری)]]  


[[اسرار نامه]]  
[[اسرارنامه]]  


[[خسرو نامه شیخ فریدالدین عطار نیشابوری]]  
[[خسرو نامه شیخ فریدالدین عطار نیشابوری]]  
خط ۱۲۱: خط ۱۶۳:
[[منطق الطیر (نسخه خطی)]]  
[[منطق الطیر (نسخه خطی)]]  


[[الهی نامه، پند نامه و اسرار نامه]]  
[[الهی نامه، پند نامه و اسرارنامه]]  


[[مختار نامه شیخ فریدالدین عطار نیشابوری]]  
[[مختار نامه شیخ فریدالدین عطار نیشابوری]]  
خط ۱۳۳: خط ۱۷۵:
[[گزيده تذکرة الأولياء]]  
[[گزيده تذکرة الأولياء]]  


[[پير نيشابور، گزيده ای از مثنويهای عطار]]  
[[پير نيشابور، گزيده‌ای از مثنویهای عطار]]  


[[منطق الطیر (بر اساس نسخه پاریس)]]  
[[منطق الطیر (بر اساس نسخه پاریس)]]  


[[تذکره الاولیاء: بر اساس نسخه رینولد آلن نیکلسون]]  
[[تذکرة الأولیاء: بر اساس نسخه رینولد آلن نیکلسون]]  


[[تذکرة الاولياء عطار نيشابوري از روي نسخه نيکلسون]]  
[[تذکرة الاولياء عطار نيشابوري از روي نسخه نيکلسون]]  
خط ۱۴۳: خط ۱۸۵:
[[خلاصه منطق‌ الطير]]  
[[خلاصه منطق‌ الطير]]  


[[اسرار نامه]]  
[[اسرارنامه]]  


[[بی سر نامه (مجموعه آثار عطار نیشابورى)]]  
[[بی سر نامه (مجموعه آثار عطار نیشابورى)]]  
خط ۱۷۱: خط ۲۱۳:
[[تأویلات باطنی در شهود معنوی رنگ و نور]]
[[تأویلات باطنی در شهود معنوی رنگ و نور]]


[[مکاتبات عرفانی بین سید احمد حائری و شیخ محمدحسین غروی در شرح دو بیت عطار]]


[[علاءالدوله سمنانی پیر عارفان]]
[[علاءالدوله سمنانی پیر عارفان]]
[[داستا‌ن‌ها و پیام‌های شیخ عطار در اسرارنامه و مصیبت‌نامه]]




[[رده:زندگی‌نامه]]
[[رده:زندگی‌نامه]]
[[رده:شاعران]]
[[رده:شاعران]]
[[رده:بازنگری شده(آبان)]]
برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/wiki/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/619300...806673»