حدیقة الشعراء

حدیقة الشعراء
پدیدآوران	اسرار تبريزي، محمد کاظم بن محمد (نویسنده) محمدزاده صديق، حسين (مصحح و مقدمه‌نويس)
ناشر	تکدرخت
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	1392
چاپ	اول
شابک	‎978-600-6646-31-2
موضوع	شاعران ایرانی - سرگذشتنامه -- شاعران ایرانی -- آذربایجان - سرگذشتنامه
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	4ح5الف / 3542 PIR

حدیقة الشعراء تألیف محمد کاظم اسرار تبریزی (1265-1315ق)؛ به تحقیق محمد باقر باقری (متولد 1321ش)؛ این کتاب تذکره‌ای است که به معرفی شاعران فارسی‌زبان و ترکی‌سرا می‌پردازد و با نثری آمیخته به طنز و مطایبه، شرح احوال و نمونه‌هایی از اشعار آنان را ارائه می‌دهد.

ساختار

این کتاب شامل مقدمه مصحح و متن اصلی تذکره می‌باشد که متن اصلی خود از دیباچه، دو بوستان و ملحقات تشکیل شده است.

گزارش کتاب

کتاب «حدیقة الشعراء» اثر محمد کاظم اسرار تبریزی، تذکره‌ای است که پیش از تألیف «بهجة الشعرا» توسط همین نویسنده به رشته تحریر درآمده است. اسرار تبریزی که در سال 1265 قمری در تبریز متولد شده و حدود سال 1315 قمری درگذشته، این تذکره را در سال 1287 قمری تألیف کرده است. کتاب حاضر توسط محمد باقر باقری تهیه و تنظيم شده و نشر تکدرخت آن را در سال 1392 منتشر کرده است.

در مقدمه مصحح، مباحث مفصلی درباره زندگی اسرار تبریزی، آثار او، سبک مطایبه و طنزنگاری وی، و معرفی کتاب حاضر ارائه شده است. از اطلاعات موجود درباره اسرار می‌دانیم که در سال 1294 قمری در شهر ری بوده و در سال 1308 قمری در خدمت امیرنظام بوده است.

متن اصلی تذکره با دیباچه‌ای آغاز می‌شود که در آن پس از آوردن قصیده‌ای نونیه در مدح حضرت علی(ع)، نویسنده از علاقه خود به تذکره‌خوانی سخن می‌گوید و اشاره می‌کند که برای تکمیل فایده تذکره مجمع الفصحای رضا قلی‌خان هدایت، شعرایی را که وی از قلم انداخته، جمع‌آوری کرده و حدیقة الشعرا نامیده است.

ساختار کتاب شامل دو بوستان اصلی است: بوستان اول به ذکر شعرای فارسی‌زبان اختصاص دارد که در آن بیست شاعر معرفی شده‌اند. بوستان دوم در ذکر شاعران اتراک (ترکی‌سرا) است که تفصیل آن بعداً در بهجة الشعرا آورده شده است. بخش ملحقات نیز به معرفی شعرایی پرداخته که در دو بوستان اصلی از قلم افتاده‌اند.

ویژگی بارز این تذکره، نثر آمیخته به طنز و مطایبه نویسنده است. اسرار تبریزی با سبکی شوخ و طنزآمیز به معرفی شاعران می‌پردازد و اغلب آنان را با لقب «مولانا» خطاب کرده و القاب عجیبی به آنان می‌دهد. تنها استثناها شاعرانی مانند فدوی، لعلی و فنا هستند که نویسنده به صلاح و استادی آنان اعتراف می‌کند.

از نکات قابل توجه کتاب، اشاره اسرار به شعرای سبعه اتراک در مقابل شعرای هفتگانه عراق (فردوسی، خاقانی، نظامی، سعدی، انوری، جامی و حافظ) است. وی شاعران هفتگانه ترکی‌سرا را دلسوز، دلریش، خادم، پرغم، اشکریز، صابری و لاطف معرفی می‌کند.

این تذکره از منابع ارزشمند برای شناسایی کتاب‌های نایاب و کمتر شناخته شده است، چرا که اسرار به کتاب‌هایی اشاره می‌کند که امروزه در جهان علم ناشناخته هستند، مانند ترجمه ترکی شاهنامه از مولانا شایق، ترجمه ترکی دیوان امیرخسرو دهلوی از مولانا شاکر سرخابی، و کتاب سرور العارفین از مولانا صفا.

همچنین نویسنده با تبحر خاصی به اشاره به شاعران همنام در ادوار مختلف تاریخی می‌پردازد، مانند تمایز قائل شدن بین شیدای شیرازی عهد زندیه و مولانا شیدای شبستری، یا تفکیک بین طلوعی دوره اتابکان یزد و دیگر شاعران همنام.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات