تذکره آفتاب عالمتاب

تذکره آفتاب عالمتاب
پدیدآوران	اختر هوگلی، قاضی محمدصادق خان (نويسنده) بیگ‌وردی، مرضیه (مصحح) برزگر ، مریم (مصحح) بیگ‌باباپور، یوسف (ناظر)
ناشر	سفیر اردهال
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1392ش
چاپ	1
شابک	‎978-600-313-136-1
موضوع	شاعران ایرانی - سرگذشت نامه - شاعران هندی (فارسی زبان) - سرگذشت نامه - شعر فارسی - مجموعه‎‌‌ها
زبان	فارسی
تعداد جلد	2
کد کنگره	4ت3الف 3542 PIR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

تذکرة آفتاب عالمتاب کتابی گران‌قدر از قاضی محمدصادق خان اختر هوگلی (۱۲۷۴-۱۲۰۱ق)، شاعر تخلص‌گزار به «اختر» است. این اثر، به عنوان تذکره‌ای کامل، زندگینامه سرایندگان کهن و معاصر پارسی‌گوی را در ایران و هند روایت کرده و با آوردن گزیده‌ای از سروده‌های ایشان، گنجینه‌ای ادبی را پیش روی خواننده می‌گشاید.

انگیزه مولف

نویسنده در مقدمه خود هدف از تألیف این اثر را حفظ آگاهی‌های ارزشمند از مفاخر، اندیشه‌ها و عظمت‌های دوره‌های گذشته می‌داند و همچنین بر اهمیت آن برای شاعران فارسی‌گو در هند تأکید می‌ورزد، چرا که این اثر اطلاعات جامع و دقیقی از شعرای معاصر مؤلف ارائه می‌دهد. .

تألیف این تذکره بزرگ از سال ۱۲۳۸ هجری قمری آغاز شد و در ۲۴ رمضان سال ۱۲۶۹ هجری قمری به پایان رسید. .

ساختار کتاب

ساختار «تذکرة آفتاب عالمتاب» بر پایه‌ی حروف الفبای تخلص شاعران تنظیم شده است. این نظم الفبایی از حرف «الف» شروع شده و تا پایان حروف ادامه می‌یابد. این تذکره‌ی مهم در دو مجلد تصحیح شده است:

جلد اول: شامل شاعرانی است که تخلص آنها از «باب الالف» آغاز شده و تا «باب الشین» ادامه می‌یابد.

جلد دوم: شامل شاعرانی است که تخلص آنها از «باب الصاد» شروع شده و تا «باب الیاء» پایان می‌یابد.

گزارش محتوا

این تذکره با جمع‌آوری شرح‌حال شاعران فارسی‌گوی هند، از ۴2۴6 شاعر (از جمله شاعران قدیم و جدید) یاد می‌کند و این اطلاعات را به ترتیب الفبایی تخلص‌هایشان (از الف تا ی) در دو مجلد مفصل ارائه داده است .

این تذکره که به مثابه‌ی یک گنجینه بزرگ از نمونه‌های شعری عمل می‌کند شامل بخش‌های زیر است:

الف) محتوای جلد اول (باب الالف تا باب الشین):

مقدمه کتاب با شرح‌حال مؤلف آغاز می‌شود نویسنده، منابع، چینش تذکره و نوع اطلاعات عرضه شده را بیان می‌دارد و یادآور می‌شود که تذکره را بر اساس حروف اول تخلص شاعران تنظیم کرده است .

باب الالف: این بخش وسیع، شامل شاعران بسیاری است مانند: آذری هاشمی بیهقی، آذر خراسانی، میرزا ابراهیم و آذر اصفهانی، آرام اصفهانی که نامش ملاصدرا میرزا محب علی، آصف جاه دهلوی، آصف لکهنوی، افضل کاشی و... همچنین شامل اشعاری از شاعران است.

ب) محتوای جلد دوم (باب الصاد تا باب الیاء):

جلد دوم تذکره که ادامه‌ی ساختار الفبایی است، به شرح‌حال شاعران از باب صاد تا یاء می‌پردازد.

به‌عنوان‌مثال باب الصاد: صاعد خونشانی، صادق اصفهانی، صالح تبریزی، صائب تبریزی و...

مولف در این دو جلد، متناسب با میزان اطلاعاتی که از هر شاعری دارد، به ذکر نام و تاریخ تولد و وفات، زندگی‌نامه، اساتید و شاگردان وی و همچنین نمونه اشعار، می‌پردازد.

منابع مقاله

مقدمات و متن کتاب