رساله در بلاغت

رساله در بلاغت
پدیدآوران	عباس‌زاده، فاضل (محقق) بیگ‌باباپور، یوسف (ناظر)
ناشر	سمیر
مکان نشر	تهران
سال نشر	1393
چاپ	اول
شابک	‎978-600-7509-22-7
موضوع	معانی و بیان -- متون قدیمی
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PIR ۳۳۵۶/ر۵ ۱۳۹۳

رساله در بلاغت تألیف مؤلفی ناشناخته به تصحیح فاضل عباس‌زاده زیر نظر یوسف بیگ باباپور؛ رساله‌ای است که مشتمل بر علوم و فنون بلاغی بوده اما قسمت‌های اصلی آن در گذر زمان از بین رفته و نه از نام مؤلف نشانی مانده و نه از آغاز و انجام اثر اثری باقی است. با این حال بررسی متن نشان می‌دهد که مؤلف ادیبی بی‌بدیل و نویسنده‌ای بی‌عدیل بوده که در هر دو زبان فارسی و عربی مهارت کامل داشته و احاطه کاملی بر قرآن کریم، احادیث و دواوین شعرای سلف فارسی و عربی داشته است. این اثر که احتمالاً متعلق به دورانی پس از قرن دهم هجری و از سرزمین آذربایجان است، با بهره‌گیری از اشعار شاعرانی چون مولانا جلال‌الدین بلخی، سعدی شیرازی، عبدالرحمان جامی و دیگران و نیز آیات قرآن و احادیث، نمونه‌ای ارزشمند از نثر فنی و مسجع فارسی به شمار می‌رود.

ساختار

این کتاب در بخش‌های مختلف شامل متن اصلی و تعلیقات سامان یافته است.

گزارش کتاب

کتاب «رساله در بلاغت» اثر مؤلفی ناشناخته که به تصحیح فاضل عباس‌زاده و زیر نظر یوسف بیگ باباپور منتشر شده، رساله‌ای است در زمینه علوم بلاغی که با وجود آسیب‌های زمانی، گنجینه‌ای ارزشمند از ادب فارسی و عربی محسوب می‌شود. این اثر که قسمت‌های اصلی آن در گذر زمان از بین رفته، نه نام مؤلف را حفظ کرده و نه آغاز و انجام کامل اثر باقی مانده است.

بر اساس بررسی‌های محققان، مؤلف این رساله ادیبی بی‌بدیل و نویسنده‌ای بی‌عدیل بوده که در هر دو زبان فارسی و عربی تبحر کامل داشته است. وی احاطه کاملی بر قرآن کریم، احادیث و دواوین شعرای سلف فارسی و عربی داشته و در سراسر اثر از اشعار شاعرانی چون مولانا جلال‌الدین بلخی، سعدی شیرازی، عبدالرحمان جامی، سلمان ساوجی، خواجه کرمانی، انوری ابیوردی، کمال خجندی، امیر خسرو دهلوی، منوچهری دامغانی و دیگران بهره برده است.

مؤلف در زمینه نثر فارسی و عربی نیز مهارت قابل توجهی داشته و نوشته‌هایش با ابزارهای بیانی زیبا و تسجیع و ترصیع نوآورانه و دلنشین همراه است. نمونه‌هایی از نثر فاخر او در کتاب آمده که نشان از تسلط وی بر صنایع ادبی و بلاغی دارد.

شواهد موجود در متن نشان می‌دهد که مؤلف دستی نیز در شاعری به هر دو زبان فارسی و عربی داشته است. از جمله ابیاتی که از خود در نعت پیامبر اکرم(ص) آورده: «کاف کمال تست داوت ذوات کون ورنی سواد هستی کونین از کجاست؟»

همچنین بیت دیگری از وی: «زهی قبای بقای ترا ابد دامن ازل ز جامه جاه تو جیب پیراهن»

مؤلف در اثر خود به وجود «منشآت» خود به دو زبان فارسی و عربی نیز اشاره کرده که نشان از گستردگی فعالیت‌های ادبی وی دارد. بر اساس شواهد موجود، به نظر می‌رسد این رساله متعلق به دورانی پس از قرن دهم هجری باشد و با توجه به استفاده از اشعار شاعران آذربایجانی مانند بدیعی تبریزی، برگی تبریزی و محمد عصار تبریزی، احتمال می‌رود مؤلف از اهالی آذربایجان به ویژه تبریز بوده باشد.

کتاب حاضر با ارائه تعلیقات مفصل، معرفی شاعران و نویسندگان مورد استناد، لغات دشوار و منابع، امکان مطالعه و فهم بهتر این اثر ارزشمند را برای پژوهندگان فراهم کرده است.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات