تقریرات فروزانفر درباره تاریخ ادبیات ایران

تقریرات فروزانفر دربارۀ تاریخ ادبیات ایران
پدیدآوران	سجادی، ضیاءالدین (یادداشت‌بردار) مجیدی، عنایت‌الله (محقق)
ناشر	بنیاد فرهنگ ایران با همکاری نشر سخن
مکان نشر	تهران
سال نشر	1404
چاپ	اول
شابک	‎978-622-4889-29-4
موضوع	ادبیات فارسی -- تاریخ و نقد
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PIR 3375

تقریرات فروزانفر دربارۀ تاریخ ادبیات ایران تألیف بدیع‌الزمان فروزانفر با یادداشت‌برداری ضیاءالدین سجادی و به کوشش عنایت‌الله مجیدی؛ شامل تقریرات درس‌های استاد بدیع‌الزمان فروزانفر در موضوع تاریخ ادبیات ایران در دانشسرای عالی از تاریخ 2/8/1322 تا 20/2/1324 است. این اثر که به شیوه تندنویسی توسط دکتر ضیاءالدین سجادی از درس‌های فروزانفر ثبت شده، بیانگر سبک خاص تدریس این استاد بی‌نظیر است که در مقایسه با تألیفات مکتوب او، پربارتر و سرشار از ذوق و ظرافت و طیبت خاص وی بوده است. متن حاضر با افزوده شدن فصل سوم که به بررسی تأسیس دولت سلجوقی تا سقوط دولت خوارزمشاهی اختصاص دارد و همچنین ارائه پیوست‌های ارزشمند، منبعی غنی برای پژوهشگران تاریخ ادبیات ایران محسوب می‌شود.

ساختار

این کتاب در سه فصل اصلی، پیوست‌ها و فهرست‌ها سامان یافته است.

گزارش کتاب

کتاب «تقریرات فروزانفر دربارۀ تاریخ ادبیات ایران» حاصل یادداشت‌برداری‌های دکتر ضیاءالدین سجادی از درس‌های استاد بدیع‌الزمان فروزانفر در دانشسرای عالی طی سال‌های 1322 تا 1324 است. این اثر که توسط عنایت‌الله مجیدی تدوین و تحقیق شده، نمایانگر سبک منحصر به فرد تدریس فروزانفر است که در فضای آموزشی به گفته خودش «غریبه‌ای هم در آن نبود»، مجال بیان بدایعی از دانش وسیع خود در عرصه‌ها و موضوعات گوناگون را پیدا می‌کرد.

در پیش‌گفتار کتاب به تفاوت شیوۀ تدریس فروزانفر با تألیفات مکتوب او مانند «سخن و سخنوران» و «تاریخ ادبیات از عهد اسلامی تا تیموریان» اشاره شده است. بیان او در درس بسیار پربارتر و سرشار از ذوق و ظرافت بود و اگرچه درس خاصی را در سال‌ها و سطوح مختلف تدریس می‌کرد، افاضات او در هر درس به طور جداگانه سرشار از نکته‌های ناگفته و دقایق ارزشمند بود.

فصل نخست کتاب به بررسی تاریخ و ادبیات ایران در دو قرن نخست اسلامی اختصاص دارد. در این فصل، فروزانفر به تحلیل تحولات ادبی و فرهنگی ایران در این دوره پرداخته و تأثیرات متقابل فرهنگ اسلامی و ایرانی را مورد بررسی قرار داده است.

فصل دوم به تاریخ و ادبیات ایران از قیام یعقوب تا سقوط دولت غزنویان (259 تا 430 قمری) می‌پردازد. در این بخش، استاد با تسلط کامل بر منابع تاریخی و ادبی، به واکاوی جنبه‌های مختلف ادبیات این دوره پرداخته است.

فصل سوم که به عنوان ویژگی متمایز این تقریرات محسوب می‌شود، به بررسی تأسیس دولت سلجوقی تا سقوط دولت خوارزمشاهی (432 تا 628 قمری) اختصاص دارد. این فصل با دقت و جزئیات کامل، تحولات تاریخی و ادبی این دوره پراهمیت را پوشش می‌دهد.

در پیوست کتاب، تقریرات استاد فروزانفر در سال تحصیلی 1335-1336 در زیبایی‌شناختی و ویژگی‌های سبکی دورۀ مغول آورده شده که بر غنای محتوایی اثر افزوده است. گردآورنده با ذکر مآخذ و منابع سخنان استاد در پانوشت‌ها، استفاده از این تقریرات را برای خوانندگان آسان‌تر کرده است.

کتاب با کتاب‌نامه جامعی در صفحات 203 تا 413 به پایان می‌رسد که مراجع ارزشمندی برای پژوهشگران فراهم کرده است. این اثر نه تنها منبعی مهم برای شناخت تاریخ ادبیات ایران، بلکه نمادی از شیوۀ تدریس استادانۀ فروزانفر و عمق دانش او در حوزۀ فرهنگ و تمدن ایرانی-اسلامی است.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات