سفینه بولونیا

سفینۀ بولونیا
پدیدآوران	افشار، ایرج (کوششگر) افشين‌ وفا‌يي‌، محمد (گردآورنده) شاهين‌دژي، شهريار (گردآورنده)
ناشر	سخن
مکان نشر	تهران
سال نشر	1393
چاپ	اول
شابک	‎978-964-372-732-1
موضوع	شعر فارسي - مجموعه‌‎ها
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	7س7الف / 4032 PIR

سفینۀ بولونیا به کوشش ایرج افشار، محمد افشین‌وفایی و شهریار شاهین‌دژی؛ نسخه‌ای خطی است که به احتمال بسیار در اواخر سدۀ هفتم هجری قمری در جایی از آذربایجان گردآوری شده است. این سفینه که با شمارۀ 3283 در کتابخانۀ دانشگاه بولونیا در ایتالیا نگهداری می‌شود، دربردارندۀ اشعار هشت شاعر از قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری است که همگی دست‌کم مدتی از عمر خویش را در منطقۀ فهله و آذربایجان گذرانده‌اند. از برخی از این شاعران پیش‌تر جز نام در دست نبود و با انتشار این سفینه، مأخذی کهن به منابع تاریخ ادبیات ایران افزوده شده است. این نسخه که قطع آن بیاضی و ابعادش 5/11 در 18 سانتی‌متر است، در وضعیت کنونی 45 ورق دارد و خط متن آن نسخ و خط سرنویس‌ها ثلث می‌باشد.

ساختار

این کتاب در بخش‌های مختلف شامل مقدمه و متن سفینه سامان یافته است.

گزارش کتاب

کتاب «سفینۀ بولونیا» به کوشش ایرج افشار، محمد افشین‌وفایی و شهریار شاهین‌دژی، تصحیح و انتشار نسخه‌ای خطی و ارزشمند از دورۀ کهن ادبیات فارسی است. این سفینه که در کتابخانۀ دانشگاه بولونیا در ایتالیا با شمارۀ 3283 نگهداری می‌شود، به احتمال قریب به یقین در اواخر سدۀ هفتم هجری قمری و در منطقه آذربایجان گردآوری شده است.

اهمیت اصلی سفینۀ بولونیا در حفظ نام و شعر تنی چند از شاعران قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری آذربایجان است که پیش از این یا اطلاعات چندانی از آنها در دست نبود یا آگاهی‌های موجود بسیار محدود بود. از جمله شاعرانی که آثارشان در این سفینه آمده می‌توان به فلکی شروانی، ابومحمد عمادی غزنوی، کمال الدین قطبی هروی، شمس الدین اقطع بیلقانی، شمس الدین سجاسی، شهاب الدین اطلسی، فخرالدین عمر رازی (معروف به سیفی) و کمال الدین اسماعیل اصفهانی اشاره کرد.

این نسخه که قطع آن بیاضی و ابعادش 5/11 در 18 سانتی‌متر است، در وضعیت کنونی 45 ورق دارد و با توجه به افتادگی‌های نسبتاً زیاد، احتمالاً بخش‌هایی از آن از بین رفته است. خط متن نسخه، نسخ و خط سرنویس‌ها ثلث است و بر اساس شیوۀ خط، کتابت آن احتمالاً در اوایل قرن هشتم هجری صورت گرفته است.

از ویژگی‌های این سفینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: - حفظ اشعار شاعرانی که پیش از این کمتر شناخته شده بودند - ارائه اطلاعات تازه درباره زندگی و احوال شاعران - ضبط‌های بهتر از اشعار فلکی شروانی - ابیات بیشتر و ضبط‌های برتر از اشعار کمال الدین اسماعیل - کشف این نکته که قصیده‌ای از کمال الدین قطبی به دیوان عثمان مختاری راه یافته است - اطلاعات ارزشمند درباره نبرد قزل ارسلان در زمان طغرل بن ارسلان سلجوقی - اطلاع از کنیۀ عمادی غزنوی که تنها از طریق این سفینه به دست آمده است

در مقدمۀ مصححان، اطلاعات مفصلی درباره زندگی و اشعار شاعران سفینه ارائه شده است. همچنین در ابتدای کتاب، نوشتاری از استاد ایرج افشار با عنوان «گنجینۀ سفینه‌های کهن پارسی» منتشر شده که در آن به نمونه‌هایی از سفینه‌ها، جنگ‌ها و بیاض‌های کهن اشاره شده است.

این اثر منبعی ارزشمند برای پژوهشگران تاریخ ادبیات ایران به ویژه در حوزۀ سبک آذربایجانی و شاعران این منطقه محسوب می‌شود.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات