بیدل دهلوی، میرزا عبدالقادر: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان = بیدل دهلوی

| تصویر = NUR48211.jpg

| توضیح تصویر =

| نام کامل = ابوالمعانی میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی

| اساتید = {{فهرست جعبه عمودی | [[شاه قاسم هواللهی]] | [[شاه کابلی]] | [[شاه فاضل]] | [[شیخ کمال بهاری]]}}

| اجازه اجتهاد از =

| آثار = {{فهرست جعبه عمودی | [[دیوان بیدل دهلوی]] | [[مثنوی عرفان]] | [[چهار عنصر]] | [[نکات]]}}

| سبک نوشتاری = سبک هندی

| امضا =

| کد مؤلف = AUTHORCODE48211AUTHORCODE

'''ابوالمعانی میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی''' (۱۰۵۴-۱۱۳۳ق)، متخلص به «بیدل»، شاعر پارسی‌سرای هند و صوفی و نماینده برجسته سبک هندی است. وی در الهیات، ریاضیات، طبیعیات، طب، نجوم، رمل، جفر، تاریخ و موسیقی دست داشت و به‌جز بنگالی که زبان مادری او بود، به زبان‌های فارسی، اردو و سانسکریت نیز تسلط داشت. از مهمترین آثار او می‌توان به «[[دیوان بیدل دهلوی]]»، «مثنوی عرفان»، «[[چهار عنصر بیدل|چهار عنصر]]» و «نکات» اشاره کرد.

ابوالمعانی میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی، شاعر و صوفی هندی، در سال ۱۰۵۴ق/ ۱۶۴۴م، در عظیم‌آباد هندوستان (پتنه کنونی)، متولد شد.<ref>ر.ک: جلالی پندری، یدالله، ج13، ص364</ref> پدرش میرزا عبدالخالق، از قبیله برلاس (و به روایتی ارلاس یا ارلات) ترکان جغتایی بود و درعین‌حال که در زمره سپاهیان بود، منشی صوفیانه داشت و به صوفیان «قادریه» هندوستان ارادت می‌ورزید و به توصیه مرشدان خود بود که پسر خویش را همنام شیخ عبدالقادر گیلانی (صوفی مشهور سده‌های ۵ و۶ق) گردانید.<ref> ر.ک: عباسی داکانی، پرویز، ج5، ص132</ref>

==تحصیلات==

بیدل پیش از رسیدن به ۵ سالگی، پدر خویش را از دست داد و نزد مادر به آموختن قرآن و الفبای فارسی پرداخت. پس از یک سال‌ونیم، مادرش نیز از دنیا رفت و سرپرستی او را عمویش، میرزا قلندر که چون برادر فردی سپاهی با خوی درویشی بود، برعهده گرفت. بیدل به سفارش عموی خود به آموختن ادبیات عرب پرداخت، اما چون به ۱۰ سالگی رسید، میرزا قلندر او را از مدرسه بازداشت و برای رهنمونی وی به معرفت حق، او را با خود به حلقه درویشان برد. میرزا قلندر شاعری درس ناخوانده بود که نکته‌سنجی‌های او در شکل‌گیری شخصیت شاعری بیدل بی‌تأثیر نبوده است. بیدل در ۱۰۶۹ق، در ۱۷ سالگی به سپاهیان میرزا عبداللطیف، از امرای شاهزاده شجاع (فرزند شاه جهان)، پیوست، اما در جریان جنگ قدرت میان فرزندان شاه شجاع، بیدل آنان را رها ساخت و همراه میرزا ظریف دایی خود به شهر «کَتَک» (در استان اریسه در شمال هند) رفت و ۴ سال نزد او به سر برد<ref>ر.ک: جلالی پندری، یدالله، ج13، ص364</ref>. میرزا ظریف مردی فاضل بود و فقه، حدیث و عرفان تدریس می‌کرد و برخی از شاعران و صوفیان بزرگ هند، مانند شاه قاسم هواللهی که در تحولات روحی بیدل تأثیر داشتند، به مجلس او رفت‌وآمد می‌کردند. بیدل که از مدتی پیش مطالعه آثار منظوم را شروع کرده و به سرودن شعر پرداخته بود، در این زمان با تخلص «رمزی» حضور خود را در جمع شاعران اعلام کرد. او سرانجام تخلص «بیدل» را برگزید.<ref> ر.ک: عباسی داکانی، پرویز، ج5، ص132</ref>.

==فعالیت‌ها==

میرزا ظریف در ۱۰۷۵ق/۱۶۶۴م، درگذشت و بیدل روانه دهلی شد و در آنجا به حلقه ارادتمندان صوفی دیگری به نام «شاه کابلی» پیوست. <ref>ر.ک: همان، ص364-365</ref> کم‌کم بیدل توجه حکمرانان هندوستان را به خود جلب کرد. در آغاز امیر کامگار خان (فرزند جعفرخان، دایی و وزیر اورنگ زیب)، از بیدل حمایت کرد و چون وی به دکن رفت، بیدل به دربار عاقل خان رازی پیوست<ref>ر.ک: همان، ص365</ref>. بیدل در ۱۰۸۰ق، ازدواج کرد، اما صاحب فرزندی نشد. خانه بیدل در دهلی، محل تجمع یاران شاعر او بود و از «سر شام» تا «نیمه‌شب» ابتدا بیدل و سپس دیگران اشعار خود را می‌خواندند. گفته‌اند که بزرگان شهر نیز در این مجلس حضور می‌یافتند و بیدل اشعار خود را با صلابت و مهابت می‌خوانده است. همچنین در شعرخوانی‌های این مجلس نسبت به اقتفا و انتقاد دیگران از اشعار خود تعصب می‌ورزید. ظاهراً این مجلس نخستین هسته مجالس «بیدل خوانی» را تشکیل می‌دهد. بیدل تا پایان عمر در آن خانه به رفاه می‌زیست و سرگرم فراهم آوردن آثار منظوم و منثور خود بود. او در همین ایام درخواست بهادرشاه را برای سرودن «شاهنامه گورکانی» نپذیرفت؛ چه، این امر را با روحیه درویشی خود ناسازگار می‌دید. بیدل در اواخر عمر به هنگام قتل محمدفرخ سیر (۱۱۳۱ق) که از حکمرانان حامی او بود، شعری سرود و سپس از بیم آزار دشمنان حاکم مقتول به لاهور گریخت و نزدیک به دو سال در آن شهر زیست و پس از پایان حکومت شورشیان به دهلی بازگشت.<ref>ر.ک: همان، ص365</ref>

سرانجام، بیدل در چهارم صفر ۱۱۳۳ق/۲۴ نوامبر ۱۷۲۰م، در دهلی درگذشت و در خانه‌اش به خاک سپرده شد، اما اکنون آثاری از آرامگاه وی در آنجا نیست و این موضوع باعث شد تا تصور شود که بعداً جنازه بیدل را به محله جغتایی‌های قریه «خواجه رواش» (در شمال کابل) انتقال داده‌اند.<ref>ر.ک: همان</ref>.

# «نکات»<ref>ر.ک: همان، ص367-68</ref>.<ref> ر.ک: عباسی داکانی، پرویز، ج5، ص134-135</ref>

#جلالی پندری، یدالله، «دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1383.

[[چهار عنصر بیدل]]

 

 

[[غزلیات بیدل: تصحیح انتقادی غزلیات ابوالمعانی میرزا عبدالقادر بیدل]]