قرآن و کتاب مقدس (مقایسه ساختار و محتوا)

قرآن و کتاب مقدس (مقایسه ساختار و محتوا)
پدیدآوران	ص‍ادق‌ن‍ی‍ا، م‍ه‍راب‌ (نويسنده) مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران. معاونت آموزش (سایر)
عنوان‌های دیگر	تدریس آزمایشی
ناشر	مرکز مديريت حوزه‌های علميه خواهران. مرکز نشر هاجر
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1393ش
چاپ	1
شابک	‎978-600-6817-68-2
موضوع	قرآن -- مطالعات تطبیقی - کتاب مقدس - مطالعات تطبیقی
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	4ق2ص 89/4 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

قرآن و کتاب مقدس (مقایسه ساختار و محتوا)، اثر مهراب صادق‌نیا (متولد 1348)، محقق و پژوهشگر حوزوی است. این کتاب به مقایسه ساختار و محتوای قرآن کریم و کتاب مقدس می‌پردازد.

انگیزه نگارش

انگیزه نگارش این اثر از اهمیت میراث علمی حوزه‌های علمیه و نیاز به تحول در متون آموزشی آن نشئت می‌گیرد. نویسنده با این کار قصد دارد پاسخی روشنگرانه و کاربردی به ابهامات موجود در زمینه الهیات تطبیقی ارائه دهد. همچنین، کتاب با هدف ایجاد گفتگویی آگاهانه میان پیروان ادیان ابراهیمی نگاشته شده تا از داوری‌های سطحی و نادرست درباره متون مقدس جلوگیری شود و درک متقابل تقویت گردد.

اهمیت کتاب

اهمیت این کتاب در چندین جهت قابل توجه است:

1. تقویت درک متقابل ادیان: به درک صحیح و عمیق‌تر آموزه‌ها و مفاهیم ادیان ابراهیمی کمک می‌کند و بستری برای گفتگوی سازنده فراهم می‌آورد.
2. پاسخگویی به ابهامات: در فضایی که قضاوت‌های نادرست و پیش‌داوری‌ها درباره متون مقدس رایج است، این کتاب اطلاعات دقیق و مستندی را برای رفع ابهامات ارائه می‌دهد.
3. غنابخشی به ادبیات دینی: با مقایسه ساختار و محتوا، به غنای ادبیات علمی و دینی کمک کرده و محتوایی را فراهم می‌آورد که فراتر از خلاصه‌گویی صرف است.

ساختار

کتاب در یک مجلد تدوین شده و به دو بخش اصلی «چیستی و ساختار قرآن و کتاب مقدس» و «مقایسه محتوایی قرآن و کتاب مقدس» تقسیم شده که هر بخش شامل چندین فصل و زیربخش است.

سبک نگارش

سبک نگارش کتاب دارای ویژگی‌های زیر است:

1. مقایسه‌ای و تحلیلی: نویسنده با رویکردی تطبیقی، به مقایسه جنبه‌های مختلف قرآن و کتاب مقدس می‌پردازد و اطلاعات را به‌صورت تحلیلی ارائه می‌دهد.
2. مستند و ارجاعی: مطالب ارائه‌شده به‌صورت مستند و با ارجاع دقیق به منابع، آیات و مفاهیم اصلی هر دو کتاب مقدس پشتیبانی می‌شوند.
3. آکادمیک و علمی: زبان و شیوه نگارش رسمی و علمی است و برای مخاطبان دانشگاهی و حوزوی طراحی شده است؛ با هدف ارائه درکی عمیق و دقیق.
4. جامع و جزئی‌نگر: از کلیات به جزئیات حرکت می‌کند و موضوعات را با تفصیل کافی پوشش می‌دهد؛ از تعریف مفاهیم تا بررسی ساختار، تاریخ، الهام، حجیت و محتوا.
5. روشن و شفاف: نویسنده، تلاش کرده است تا مفاهیم پیچیده را به زبانی روشن و قابل فهم بیان کند و از ابهامات واژگانی جلوگیری نماید.

گزارش محتوا

• در مقدمه، به معرفی موضوع کتاب و تبیین قلمرو و اهمیت آن پرداخته شده است.

• بخش اول (چیستی و ساختار قرآن و کتاب مقدس): این بخش با هدف آشنایی عمیق خوانندگان با مفاهیم بنیادی قرآن و کتاب مقدس آغاز می‌شود و دارای فصول زیر است:

1. فصل اول (مفهوم‌شناسی): به بررسی اصطلاحات و نام‌های مورد استفاده برای هر دو کتاب می‌پردازد.
2. فصل دوم (ساختار قرآن و کتاب مقدس): به‌تفصیل ساختار هر دو کتاب را معرفی می‌کند.
3. فصل سوم (تاریخ قرآن و کتاب مقدس): به فرآیند تدوین و نگارش هر دو کتاب می‌پردازد؛ شامل بحث‌هایی پیرامون نگارش تورات توسط موسی و نقش عزرا و همچنین جمع‌آوری و تدوین قرآن در زمان پیامبر اکرم(ص) و پس از ایشان توسط خلفا.
4. فصل چهارم (الهام و خطاناپذیری قرآن و کتاب مقدس): مفهوم «وحی» و «الهام» را در ادیان ابراهیمی تحلیل می‌کند. این فصل، دیدگاه‌های مسیحی و یهودی را درباره نحوه الهام و چالش‌های خطاناپذیری بررسی می‌کند و در مقابل، اعتقاد اسلامی به وحی مستقیم و معصوم بودن قرآن از هر گونه خطا و تحریف را شرح می‌دهد.
5. فصل پنجم (حجیت قرآن و کتاب مقدس): به بیان اعتبار و اقتدار متون مقدس می‌پردازد و دلایل حجیت هریک را از منظر ادیان مربوطه تبیین می‌کند. این بخش، شامل بررسی حجیت «کتاب مقدس عبری»، «کتاب مقدس مسیحی» و «قرآن» از دیدگاه‌های مختلف اسلامی و مسیحی است.

• بخش دوم کتاب، با عنوان «مقایسه محتوایی قرآن و کتاب مقدس»، هسته اصلی کار مقایسه‌ای این اثر بشمار می‌رود. در این بخش، محتوای هر دو کتاب مقدس، یعنی قرآن کریم و کتاب مقدس (شامل متون یهودی و مسیحی)، به‌صورت تحلیلی و تطبیقی بررسی می‌شود. این بررسی در سه حوزه کلیدی صورت می‌گیرد: «گزارش‌های خبری» که به روایات تاریخی و داستان‌های مربوط به گذشته، حال و آینده می‌پردازد، «اخلاقیات» که آموزه‌های اخلاقی و اصول رفتاری مشترک و متفاوت را تحلیل می‌کند و «شرعیات» که به احکام و قوانین دینی در هر دو متن مقدس می‌پردازد. هدف این بخش، ارائه درکی عمیق از شباهت‌ها و تفاوت‌های محتوایی این متون مقدس است. نویسنده، محتوای این متون را به دو دسته اصلی تقسیم می‌کند: گزارش‌های خبری (توصیفی) که از واقعیت بیرونی سخن می‌گویند و شامل رویدادهای گذشته، حال و آینده می‌شوند و احکام (هنجاری) که به بایدها و نبایدها می‌پردازند. این بخش، در پنج فصل زیر، سامان‌دهی شده است:

1. فصل اول (خداشناسی در قرآن و کتاب مقدس): این فصل، به مسئله «خداشناسی» در قرآن و کتاب مقدس می‌پردازد که موضوع اصلی در بررسی محتوای این متون مقدس است. در این فصل، مفهوم خدا، صفات الهی مانند قدرت، علم، حضور و قضاوت و رابطه خداوند با انسان و جهان در هر سه دین ابراهیمی بررسی می‌شود. در کتاب مقدس یهودی، خدا بیشتر از طریق گزارش‌های تاریخی و اعمال او شناخته می‌شود و تصویری عینی از خدا ارائه می‌گردد؛ درحالی‌که در مسیحیت، تصویر خدا انتزاعی‌تر و متعالی‌تر است. این فصل، به بررسی نام‌ها و صفات خداوند در کتاب مقدس عبری، مباحثی چون تجسم‌گرایی و تعالی خدا. همچنین قدرت مطلق، علم مطلق و حاکمیت مطلق خداوند مورد بحث قرار گرفته و به تصویر جسمانی از خدا در عهد عتیق و نفی آن در اسلام اشاره می‌شود.
2. فصل دوم (نظریه آفرینش در قرآن و کتاب مقدس): این فصل، به «نظریه آفرینش» در قرآن و کتاب مقدس اختصاص دارد و در آن، به مقایسه روایت‌های آفرینش و به‌ویژه آفرینش انسان در هر دو متن ‌پرداخته می‌شود. در کتاب مقدس، خداوند به‌عنوان آفریننده و خالق همه موجودات شناخته می‌شود. کتاب مقدس یهودی خداوند را دارای علم بی‌نهایت و قدرت مطلق می‌داند که تمام جهان را خلق و تدبیر کرده است. این فصل می‌تواند به روایت‌های تاریخی مربوط به آغاز جهان و حیات که در بخش گزارش‌های خبری قرار می‌گیرند، عمق بیشتری ببخشد.
3. فصل سوم (وحی و نبوت‌شناسی در قرآن و کتاب مقدس): این فصل، به موضوع حیاتی «وحی و نبوت‌شناسی» در قرآن و کتاب مقدس می‌پردازد و در آن، ماهیت نزول وحی الهی، نقش پیامبران در دریافت و ابلاغ پیام الهی و چگونگی تعامل خداوند با انسان از طریق وحی بررسی می‌شود. همچنین معجزات پیامبران و انواع شریعت نیز در این فصل مورد توجه قرار می‌گیرد. این فصل، شامل زیربخش‌هایی مانند شخصیت و زندگی حضرت موسی(ع) و حضرت عیسی(ع)، مقایسه اناجیل و قرآن کریم و همچنین تولد و معجزات این پیامبران است.
4. فصل چهارم (رستاخیز و امور پایانی در قرآن و کتاب مقدس): این فصل، به بیان «مرگ» و «برزخ» و «رستاخیز» در قرآن و کتاب مقدس می‌پردازد.
5. فصل پنجم (ادبیات تشریعی قرآن و کتاب مقدس): این فصل، بر «ادبیات تشریعی» در قرآن و کتاب مقدس تمرکز دارد و به احکام و قوانین دینی (شرعیات)، در هر دو متن مقدس می‌پردازد و شباهت‌ها و تفاوت‌های آنها را در این حوزه‌ها تحلیل می‌کند. همچنین به جایگاه شریعت و احکام فقهی در کتاب مقدس عبری و قرآن اشاره دارد .
6. فصل ششم: در این فصل، ادبیات اخلاقی قرآن و کتاب مقدس، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.