بدیع از بلاغت

بدیع از بلاغت
پدیدآوران	مرتضایی، سید جواد (نویسنده)
ناشر	انتشارات زوار
مکان نشر	تهران
سال نشر	1394
چاپ	اول
شابک	‎978-964-401-524-3
موضوع	بدیع
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	٣٣۶١ PIR/٣١٣٩٣ ب ٢ م

بدیع از بلاغت تألیف سید جواد مرتضایی؛ کتابی تخصصی در حوزه بلاغت فارسی است که به بررسی علم بدیع به عنوان یکی از شاخه‌های اصلی بلاغت می‌پردازد. این اثر با نگاهی نوین و آسیب‌شناسانه به صنایع بدیعی، ارزش زیبایی‌شناختی این صنایع را مورد تحلیل قرار می‌دهد.

ساختار

این کتاب در یک جلد و در چهار فصل اصلی تنظیم شده است.

گزارش کتاب

کتاب «بدیع از بلاغت» اثر سید جواد مرتضایی، پژوهشی عمیق در حوزه علم بدیع و بلاغت فارسی است. نویسنده در این کتاب با رویکردی ویژه به بررسی نقش صنایع بدیعی در ایجاد زبان ادبی و آشنایی‌زدایی از زبان معمول می‌پردازد. از منظر نویسنده، مهم‌ترین وجه تمایز زبان ادبی از زبان خودکار، وقوع آشنایی‌زدایی و عادت‌ستیزی است که موجب درنگ و شگفتی مخاطب شده و عواطف و تخیلات او را برمی‌انگیزد.

کتاب در چهار فصل سازماندهی شده است. فصل اول به کلیات می‌پردازد و تعریف بدیع در لغت و اصطلاح، کارکرد صنایع بدیعی، تاریخچه بدیع در ادبیات فارسی و عربی، و نگاهی به بلاغت از منظر زبان‌شناسی ارائه می‌دهد. همچنین تفکیک بدیع از سایر علوم بلاغی و شناسایی فنون بلاغی زائد در این فصل مورد بحث قرار گرفته است.

فصل دوم به آسیب‌شناسی علم بدیع اختصاص دارد. در این بخش مباحثی چون خودآگاهی و ناخودآگاهی در ایجاد صنایع بدیعی، موسیقی متن، جایگاه صنایع بدیعی در میان عناصر شعر، و روش‌شناسی معرفی و طرح صنایع بدیعی بررسی شده است. نویسنده معتقد است بسیاری از آنچه تحت عنوان صنعت بدیعی در آثار بدیعی آمده، فاقد ارزش زیبایی‌شناسی است و صرفاً صنعت‌تراشی و تفنن محسوب می‌شود.

فصل سوم به صنایع بدیعی لفظی (صنایع ایجادکننده موسیقی لفظی و ظاهری) می‌پردازد که شامل سجع، جناس، تکرار و التزام است. هر یک از این صنایع به تفصیل تعریف و تبیین شده‌اند.

فصل چهارم به صنایع بدیعی معنوی (صنایع ایجادکننده موسیقی معنوی در شعر) اختصاص دارد که شامل تناسب، تفریق یا تقسیم، حس‌آمیزی، ایهام، استثنای منقطع، التفات، مذهب کلامی، حسن تعلیل، اغراق و مبالغه و غلو، براعت استهلال، سؤال و جواب، ابداع، حسن طلب، حسن مطلع، حسن مقطع، حسن تخلص، حشو، لغز، اضراب، تضمین و ترجمه می‌شود. در ادامه این فصل نیز تفنن‌های بدیعی مختلفی معرفی شده‌اند.

این کتاب با نقد و بررسی دقیق صنایع بدیعی و تمایز قائل شدن بین صنایع دارای ارزش زیبایی‌شناختی و آنهایی که صرفاً جنبه تزئینی دارند، منبع ارزشمندی برای دانشجویان و پژوهشگران حوزه بلاغت و ادبیات فارسی محسوب می‌شود.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات