الموجز في الطب

الموجز فی الطب
پدیدآوران	ابن نفیس، علی بن ابی‌حزم (نويسنده) عزباوی، عبدالکریم (محقق) عمار، احمد (مصحح) عبدالتواب، رمضان (مصحح)
ناشر	جمهوریة مصر العربية. وزارة الاوقاف. المجلس الاعلی للشئون الاسلامية. لجنة احياء التراث الاسلامي
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1429ق - 2008م
چاپ	5
شابک	‎-
موضوع	پزشکی اسلامی - پزشکی عربی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/الف2م9 128/3 R
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الموجز في الطب ، از آثار ادیب، حکیم و پزشک مشهور دمشقی و کاشف گردش ریوی خون در قرن هفتم هجری قمری، ابن النفیس (متوفی ۶۸۷ق) دانشنامه‌ای جامع در علوم پزشکی است که در اوج شکوفایی تمدن اسلامی نوشته شد و نقشی محوری در تاریخ پزشکی ایفا کرد. عبدالکریم عزباوی زیرنظر دکتر احمد عمار این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و دکتر رمضان عبدالتواب به مقابله و مقایسه آن با قانون ابن سینا پرداخته و [[دکتر ابراهیم بدران][ مقدمه‌ای علمی بر آن نگاشته است.

هدف و روش

• دکتر رمضان عبدالتواب و دکتر عبدالمنعم محمد عمر تأکید کرده‌اند: ازآنجاکه ابن النفیس با تجربه به اهمیت غذای مفید آگاهی یافت و دریافت که غذا سودمندتر از دارو است، پس تغذیه سالم و صحیح را بر مداوای با دارو مقدم می‌کرد، عطاران و داروفروشان که سود مادی خود را در خطر دیدند، برایش شایعه ساختند که طبابت و معالجه نمی‌داند و دارو تجویز نمی‌کند! و همچنین افزوده‌اند: کتاب موجز القانون شامل همه آرای ابن سینا در قانون است جز آرای مخصوص کالبدشکافی و وظائف الأعضاء. ابن النفیس این کتاب را با روش علمی دقیقی نوشته و بر اساس تجربه‌های پزشکی و معالجات بالینی خودش به‌گونه‌ای تنظیم کرده که پزشکان از آن براحتی در معالجه و تجویز خود بهره ببرند و در بسیاری از وضعیت‌های بیماری‌ها درباره داروهای مناسب نیز توضیحاتی داده است....
• [[دکتر ابراهیم بدران][، با ستایش ابن النفیس و اینکه ابن سینای زمانه خودش بود و چنان نویسندی را دوست داشت که حتی در حمام هم می‌نوشت و پیشگام در مشاهده بالینی و کشف «ارتباط بیماری با فصول و محیط» (کرونوبیولوژی و پزشکی جغرافیایی) بود، افزوده است: ابن النفیس در کنار نقد جالینوس، کتاب «القانون» ابن سینا را در 60 جلد شرح داده است.

ساختار و محتوا

• این اثر که به مباحث متعددی در پزشکی (مانند قواعد کلی طب، داروهای مفرده و مرکبه و اغذیه، بیماری‌های مختص یک عضو، و بیماری‌های عمومی مثل تب‌ها و راه پیشگیری از مسمومیت و درمان آن) می‌پردازد، از 4 فن تشکیل شده است:
• فن اول: قوانین و اصول عمومی علم پزشکی را بررسی می‌کند.
• فن دوم: به ادویه و اغذیه مفرده و مرکبه (گیاهان، مواد معدنی) و علل بیماری‌ها و روش‌های درمانی آنها اختصاص دارد.
• فن سوم: به طور تفصیلی به بیماری‌های خاص هر یک از اعضای بدن مانند: سردرد، بیماری‌های چشم، گوش، گلو، قلب، کبد، رحم و... می‌پردازد.
• فن چهارم: در مورد بیماری‌هایی که مختص یک عضو نیستند، بحث می‌کند و شامل بیماری‌های عمومی مانند تب‌ها، زخم‌ها، تورم‌ها و همچنین قوانین مربوط به غذا، داروها و دفع مواد زائد از بدن و سموم و راه‌های پیشگیری از آنها و انواع سموم (معدنی، حیوانی و نباتی) و روش‌های دفع آنها می‌شود.

نمونه مباحث

• «سموم و پرهیز از آنها» بدان که همانطور که نافع شناخته می‌شود تا مورد استفاده قرار گیرد، مضر نیز شناخته می‌شود تا از آن پرهیز شود. تنها پرهیز از غذای دشمن کافی نیست، بلکه ممکن است حیوانات پلید مانند عقرب و رتیل و غیر آنها در غذای خود انسان نیز بیفتند و آن را مسموم کنند و غذا، ‌کُشنده شود. بنابراین، باید از خوردن چیزهایی که زیر درختان بزرگ و آب‌انبارها قرار دارند، پرهیز کرد و وقوع سم در نوشیدنی‌ها بیشتر است، به دلیل تمایل حیوانات به آن. و هرگاه چیزی سمی در دسترس باشد، باید کسی که می‌خواهد احتیاط کند، از غذاهایی که خوش‌مزه است و بوهای تند دارد، بپرهیزد زیرا در بسیاری از موارد برای پوشاندن مزه و بوی سموم، آن را در چنین غذاهایی پنهان می‌کنند. و نباید آن خوردنی یا نوشیدنی را در حالت گرسنگی شدید یا تشنگی مصرف کرد، زیرا سم او را مسموم می‌کند و ضرر سم برای معده و روده‌ی خالی سریع‌تر است. اما اگر سم با غذا مصرف شود، خون آن را دفع می‌کند و نیروی بدن آن را مهار می‌کند، و شاید هم در آن چیزی باشد که با آن مقابله کند. و سموم سه دسته هستند: معدنی، گیاهی و حیوانی....

منابع مقاله

• مقدمه و متن کتاب.