۱۹٬۵۵۰
ویرایش
خیام، عمر بن ابراهیم: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
(لینک درون متنی) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
! نام!! data-type="authorName" |خیام، عمر بن ابراهیم | ! نام!! data-type="authorName" |خیام، عمر بن ابراهیم | ||
|- | |- | ||
| | |نامهای دیگر | ||
| data-type="authorOtherNames" | خیام نیشابوری، ابو الفتح عمر بن ابراهیم | | data-type="authorOtherNames" | خیام نیشابوری، ابو الفتح عمر بن ابراهیم | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
عمر خیام | عمر خیام | ||
نیشابوری، | نیشابوری، غیاث الدین عمر | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
| data-type="authorDeathDate" |517 | | data-type="authorDeathDate" |517 ق یا 1123 م | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
|- class="articleCode" | |- class="articleCode" | ||
|کد مؤلف | |کد مؤلف | ||
| data-type="authorCode" | | | data-type="authorCode" |AUTHORCODE00724AUTHORCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''غياثالدين، ابوالفتح، عمر بن ابراهیم خيام''' (متولد ۲۸ اردیبهشت ۴۲۷ در نیشابور - درگذشتهٔ 515-526 درنیشابور)، شاعر، فیلسوف، منجم، ریاضیدان دوره سلجوقیان | |||
'''غياثالدين، ابوالفتح، عمر بن | |||
== ولادت == | == ولادت == | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۱: | ||
== تأسیس رصدخانه == | == تأسیس رصدخانه == | ||
خيام سپس به اصفهان رفت و مدت 18 سال در آنجا اقامت گزيد و با حمايت ملكشاه سلجوقى و وزيرش | خيام سپس به اصفهان رفت و مدت 18 سال در آنجا اقامت گزيد و با حمايت ملكشاه سلجوقى و وزيرش نظامالملک، به همراه جمعى از دانشمندان و رياضىدانان معروف زمانه خود، در رصدخانهاى كه به دستور ملكشاه تأسيس شده بود، به انجام تحقيقات نجومى پرداخت. حاصل اين تحقيقات، اصلاح تقويم رايج در آن زمان و تنظيم تقويم جلالى (لقب سلطان ملكشاه سلجوقى) بود. | ||
در تقويم جلالى، سال شمسى تقريباً برابر با 365 روز و 5 ساعت و 48 دقيقه و 45 ثانيه است. سال، دوازده ماه دارد. 6 ماه نخست هر ماه، 31 روز و 5 ماه بعد هر ماه، 30 روز و ماه آخر، 29 روز است. هر چهارسال، يك سال را كبيسه مىخوانند كه ماه آخر آن 30 روز است و آن سال، 366 روز است. در تقويم جلالى هر پنج هزار سال، يك روز اختلاف زمان وجود دارد؛ درصورتىكه در تقويم گريگورى هر ده هزار سال، سه روز اشتباه دارد. | در تقويم جلالى، سال شمسى تقريباً برابر با 365 روز و 5 ساعت و 48 دقيقه و 45 ثانيه است. سال، دوازده ماه دارد. 6 ماه نخست هر ماه، 31 روز و 5 ماه بعد هر ماه، 30 روز و ماه آخر، 29 روز است. هر چهارسال، يك سال را كبيسه مىخوانند كه ماه آخر آن 30 روز است و آن سال، 366 روز است. در تقويم جلالى هر پنج هزار سال، يك روز اختلاف زمان وجود دارد؛ درصورتىكه در تقويم گريگورى هر ده هزار سال، سه روز اشتباه دارد. | ||
بعد از كشته شدن | بعد از كشته شدن نظامالملک و سپس ملكشاه، در ميان فرزندان ملكشاه بر سر تصاحب سلطنت اختلاف افتاد. | ||
به دليل آشوبها و درگيرىهاى ناشى از اين امر، مسائل علمى و فرهنگى كه قبلا از اهميت خاصى برخوردار بود، به فراموشى سپرده شد. عدم توجه به امور علمى و دانشمندان و رصدخانه، خيام را بر آن داشت كه اصفهان را به قصد خراسان ترك كند. وى باقى عمر خويش را در شهرهاى مهم خراسان، بهويژه نيشابور و مرو كه پايتخت فرمانروايى سنجر (پسر سوم ملكشاه) بود، گذراند. در آن زمان، مرو، يكى از مراكز مهم علمى و فرهنگى دنيا به شمار مىرفت و دانشمندان زيادى در آن حضور داشتند؛ بيشتر كارهاى علمى خيام، پس از مراجعت از اصفهان، در اين شهر، جامه عمل به خود گرفت. | به دليل آشوبها و درگيرىهاى ناشى از اين امر، مسائل علمى و فرهنگى كه قبلا از اهميت خاصى برخوردار بود، به فراموشى سپرده شد. عدم توجه به امور علمى و دانشمندان و رصدخانه، خيام را بر آن داشت كه اصفهان را به قصد خراسان ترك كند. وى باقى عمر خويش را در شهرهاى مهم خراسان، بهويژه نيشابور و مرو كه پايتخت فرمانروايى سنجر (پسر سوم ملكشاه) بود، گذراند. در آن زمان، مرو، يكى از مراكز مهم علمى و فرهنگى دنيا به شمار مىرفت و دانشمندان زيادى در آن حضور داشتند؛ بيشتر كارهاى علمى خيام، پس از مراجعت از اصفهان، در اين شهر، جامه عمل به خود گرفت. | ||
| خط ۷۰: | خط ۶۹: | ||
اما گذشته از همه اينها، بيشترين شهرت خيام در طى دو قرن اخير در جهان به دليل رباعيات اوست كه نخستين بار توسط فيتزجرالد، به انگليسى ترجمه و در دسترس جهانيان قرار گرفت و نام او را در رديف چهار شاعر بزرگ جهان؛ يعنى هومر، شكسپير، دانته و گوته قرار داد. رباعيات خيام، به دليل ترجمه بسيار آزاد (و گاه اشتباه) از شعر او، موجب سوء تعبيرهاى بعضاً غير قابل قبولى از شخصيت وى شده است. اين رباعيات، بحث و اختلاف نظر ميان تحليلگران انديشه خيام را شدت بخشيده است. برخى براى بيان انديشه او تنها به ظاهر رباعيات او بسنده مىكنند؛ درحالىكه برخى ديگر بر اين اعتقادند كه انديشههاى واقعى خيام، عميقتر از آن است كه صرفاً با تفسير ظاهرى شعر او قابل بيان باشد. خيام پس از عمرى پربار، سرانجام، در سال 517ق، در موطن خويش، نيشابور درگذشت و با مرگ او يكى از درخشانترين صفحات تاريخ انديشه در ايران بسته شد. | اما گذشته از همه اينها، بيشترين شهرت خيام در طى دو قرن اخير در جهان به دليل رباعيات اوست كه نخستين بار توسط فيتزجرالد، به انگليسى ترجمه و در دسترس جهانيان قرار گرفت و نام او را در رديف چهار شاعر بزرگ جهان؛ يعنى هومر، شكسپير، دانته و گوته قرار داد. رباعيات خيام، به دليل ترجمه بسيار آزاد (و گاه اشتباه) از شعر او، موجب سوء تعبيرهاى بعضاً غير قابل قبولى از شخصيت وى شده است. اين رباعيات، بحث و اختلاف نظر ميان تحليلگران انديشه خيام را شدت بخشيده است. برخى براى بيان انديشه او تنها به ظاهر رباعيات او بسنده مىكنند؛ درحالىكه برخى ديگر بر اين اعتقادند كه انديشههاى واقعى خيام، عميقتر از آن است كه صرفاً با تفسير ظاهرى شعر او قابل بيان باشد. خيام پس از عمرى پربار، سرانجام، در سال 517ق، در موطن خويش، نيشابور درگذشت و با مرگ او يكى از درخشانترين صفحات تاريخ انديشه در ايران بسته شد. | ||
== وفات == | |||
تاریخ وفات خیام را به اختلاف بین سالهای 515 تا 526 ذکر کردهاند<ref>میرفضلی، سید علی: ج16، ص565</ref> | |||
== تأليفات == | == تأليفات == | ||
#رسايل فلسفى؛ | |||
#رساله ضياء العلى؛ | |||
#رسالهاى در صورت و تضاد؛ | |||
#ترجمه خطبه ابن سينا؛ | |||
#رسالهاى در صحت طرق هندسى براى استخراج جذر و كعب؛ | |||
#رساله مشكلات ايجاب؛ | |||
#رسالهاى در طبیعیات؛ | |||
#رساله نظامالملک در بيان حكومت؛ | |||
#رساله لوازم الاكمنة؛ | |||
#اشعار عربى؛ | |||
#رباعيات فارسى؛ | |||
#عيون الحكمة؛ | |||
#رساله معراجيه. | |||
== منابع مقاله == | |||
<nowiki>#</nowiki>انجمنهاى علمى - فرهنگى پارسى فروم، صفحه علم و دانش، 10 ارديبهشت 1390. | |||
<nowiki>#</nowiki>میرفضلی، سید علی، دانشنامه جهان اسلام، زیرنظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، 1375 | |||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||
[[رسائل فلسفی (ضمن کتاب حکمت بو علی سینا)]] | |||
[[متن و ترجمه دو رساله فلسفی]] | |||
[[رباعیات عمر خیام]] | |||
[[سه چهره از خیام (با سیر در احوال و آثار حکیم نیشابور)]] | |||
[[رباعیات حکیم خیام، طربخانه یار احمد رشیدی، رساله سلسلة الترتیب، خطبه تمجید ابن سینا]] | |||
[[رباعیات خیام؛ نسخه برگردان دستنویس به نشانی ms.ouseley 140 کتابخانۀ بادلیان آکسفورد کتابت 865 قمری]] | |||
[[رباعیات حکیم عمر خیام به 30 زبان]] | |||
[[نوروز نامه: رسالهای در منشاء و تاريخ و آداب جشن نوروز]] | |||
[[نوروز نامه: | |||
[[رباعیات عمر خیام نیشابوری، متن درست و کامل رباعیات خیام]] | [[رباعیات عمر خیام نیشابوری، متن درست و کامل رباعیات خیام]] | ||
[[ديوان خیام]] | [[ديوان خیام]] | ||
[[رده:زندگینامه]] | [[رده:زندگینامه]] | ||
[[رده:شاعران]] | |||
[[رده:منجمان]] | |||
[[رده:ریاضیدانان]] | |||