کنز المعانی (منشآت نیمدهی)

کنز المعانی (منشآت نیمدهی)
پدیدآوران	نیمدهی، عبدالکریم (نویسنده) نصیری، محمدرضا (مصحح) وثوقی، محمدباقر (مصحح)
ناشر	فرهنگستان زبان و ادب فارسی
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۴
چاپ	۱
موضوع	نامه نگاري فارسي - متون قديمي تا قرن 14 نامه‏هاي فارسي - قرن 9ق. نثر فارسي - قرن 9ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	۱
کد کنگره	9ک93ن / 2886 PIR

کنز المعانی (منشآت نیمدهی) تألیف عبدالکریم نیمدهی (۸۴۳ق)، منشی و ادیب ایرانی؛ تصحیح محمدرضا نصیری (متولد ۱۳۲۲ش) و محمدباقر وثوقی (متولد ۱۳۳۷ش)، مصححان؛ مجموعه‌ای ارزشمند از نامه‌ها و مکاتبات دیوانی دوره بهمنیان دکن است که به عنوان مکمل منشآت ریاض الانشاء خواجه محمود گاوان محسوب می‌شود.

ساختار

کتاب شامل مقدمه‌ای کوتاه، ۱۳۴ نامه و سه دیباچه است که با فهرست آیات، واژه‌نامه، ترکیب‌ها و تعبیرها، اشعار فارسی و عربی، و نمایه‌های مختلف تکمیل شده است.

گزارش کتاب

کتاب «کنز المعانی (منشآت نیمدهی)» اثر عبدالکریم نیمدهی، منشی و ادیب ایرانی قرن نهم هجری، مجموعه‌ای ارزشمند از مکاتبات دیوانی دوره بهمنیان دکن است. نیمدهی که اهل آبادی نیمده از قرای ناحیه افرز در استان فارس بود، در جوانی به هرمز رفت و مورد توجه امیر فخرالدین توران‌شاه سوم قرار گرفت. وی پس از کسب تحصیلات در شیراز، در سال ۸۷۶ یا ۸۷۷ قمری عازم هندوستان شد و به مدت ده سال در خدمت خواجه محمود گاوان، وزیر مشهور بهمنیان، به منشی‌گری اشتغال داشت.

این اثر که تنها نسخه خطی آن در کتابخانه سلیمانیه استانبول نگهداری می‌شود، شامل مقدمه‌ای کوتاه در معرفی نویسنده و علت گردآوری کتاب، ۱۳۴ نامه و سه دیباچه است. نامه‌های این مجموعه به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند: دسته اول شامل ۵۴ نامه از خود نویسنده، دسته دوم مکاتبات خواجه محمود گاوان که بخش عمده کتاب را تشکیل می‌دهد، و دسته سوم مکاتبات پادشاهان بهمنی دکن که پس از مرگ خواجه محمود گاوان به انشای نیمدهی نوشته شده‌اند.

سه دیباچه موجود در کتاب شامل دیباچه‌ای برای ترجمه کتابی از عربی به فارسی به دستور پادشاه دکن، دیباچه‌ای عربی بر شرح قصیده کعب بن زهیر که به محمود شاه بن محمد شاه تقدیم شده، و دیباچه‌ای عربی بر شرح آداب بحث که به خواجه محمود گاوان اهدا شده است.

از لحاظ تاریخی، این کتاب حاوی اطلاعات ارزشمندی درباره ملوک بهمنی دکن است و به ویژه رویدادهای پس از قتل خواجه محمود گاوان را پوشش می‌دهد. مکاتبات منحصربه‌فردی با امیر مکه، بصره، قطیف، احساء، هرمز و لارستان در این اثر ثبت شده که از جنبه‌های تاریخی و سیاسی حائز اهمیت است.

از نظر سبک نگارش، نثر کتاب متکلف، مصنوع و لغزگونه است و پایبندی به صنایع لفظی درک مطلب را دشوار کرده است. نویسنده در خلال نامه‌ها از اشعار شاعرانی چون حافظ، نظامی، جامی، سعدی، خاقانی، انوری، سلمان ساوجی و دیگران بهره برده که در این میان ابیات حافظ بیشترین بسامد را دارد.

این اثر به عنوان مکمل و ادامه منشآت ریاض الانشاء خواجه محمود گاوان محسوب می‌شود و نقش مهم نیمدهی در تدوین و تنظیم مکاتبات دربار بهمنی را نشان می‌دهد. کتاب با ۴۸۰ صفحه متن اصلی و ۴۸ صفحه مقدمه و توضیحات، به عنوان شماره ۷۸ از انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شده است.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات