ابن حبیش، عبدالرحمن‌ بن‌ محمد: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - ' ' به ''
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' ' به '')
 
(یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۲۸: خط ۲۸:
| پیش از =  
| پیش از =  
| اساتید = ابن‌ ورد، ابن‌ نافع‌
| اساتید = ابن‌ ورد، ابن‌ نافع‌
| مشایخ = ابوالحسن‌ یونس‌ بن‌ محمد بن‌ مغیث‌، ابوعبدالله‌ محمد بن‌ اصبغ‌ ازدی‌ معروف‌ به‌ ابن‌ المناصف‌، ابوعبدالله‌ جعفر بن‌ محمد بن‌ مكى‌
| مشایخ= ابوالحسن‌ یونس‌ بن‌ محمد بن‌ مغیث‌، ابوعبدالله‌ محمد بن‌ اصبغ‌ ازدی‌ معروف‌ به‌ ابن‌ المناصف‌، ابوعبدالله‌ جعفر بن‌ محمد بن‌ مكى‌
| معاصرین =  
| معاصرین =  
| شاگردان = سهل‌ بن‌ محمد ازدی‌ غرناطى‌، محمد بن‌ محمد بن‌ ابى‌السداد، ابوالخطاب‌ عمر بن‌ حسن‌ بن‌ على‌ معروف‌ به‌ ابن‌ دحیة كلبى‌
| شاگردان = سهل‌ بن‌ محمد ازدی‌ غرناطى‌، محمد بن‌ محمد بن‌ ابى‌السداد، ابوالخطاب‌ عمر بن‌ حسن‌ بن‌ على‌ معروف‌ به‌ ابن‌ دحیة كلبى‌
خط ۵۶: خط ۵۶:
ابن‌ حبیش‌ ظاهراً پیرو مذهب‌ مالكى‌ بوده‌ است‌. گر چه‌ این‌ مطلب‌ در منابع‌ قدیمى‌ ذكر نشده‌، اما تنبكتى‌ و مخلوف‌ او را در عداد مالكیان‌ آورده‌اند. معلوم‌ نیست‌ چرا حاجى‌ خلیفه او را حنفى‌ دانسته‌ است‌.  
ابن‌ حبیش‌ ظاهراً پیرو مذهب‌ مالكى‌ بوده‌ است‌. گر چه‌ این‌ مطلب‌ در منابع‌ قدیمى‌ ذكر نشده‌، اما تنبكتى‌ و مخلوف‌ او را در عداد مالكیان‌ آورده‌اند. معلوم‌ نیست‌ چرا حاجى‌ خلیفه او را حنفى‌ دانسته‌ است‌.  
== خصوصیات‌ فردی‌==
== خصوصیات‌ فردی‌==
از خصوصیات‌ فردی‌ ابن‌ حبیش‌ مى‌توان‌ قوت‌ حافظه وی‌ را یادآور شد. [[ابن ابار (ابهام زدایی)|ابن‌ ابار]] گوید: وی‌ زمانى‌ همه‌، یا اكثر تاریخ‌ [[ابن ابی‌خیثمه، احمد بن زهیر|ابن‌ ابى‌خیثمه‌]] را از برداشته‌ است‌. ابن‌ ابار، ابن‌ حبیش‌ را آخرین‌ بازمانده محدثین‌ بزرگ‌ در مغرب‌ معرفى‌ نموده‌ و شاگرد برجسته او، ابوالربیع‌ كلاعى‌ نیز نظیر این‌ تعبیر را دارد. این‌ سخن‌ شاید اغراق‌آمیز جلوه‌ كند، اما با توجه‌ به‌ روند فرهنگ‌ اسلامى‌ در اندلس‌ در یكى‌ دو نسل‌ بعد، چندان‌ نیز دور از حقیقت‌ نیست‌.
از خصوصیات‌ فردی‌ ابن‌ حبیش‌ مى‌توان‌ قوت‌ حافظه وی‌ را یادآور شد. [[ابن ابار (ابهام‌زدایی)|ابن‌ ابار]] گوید: وی‌ زمانى‌ همه‌، یا اكثر تاریخ‌ [[ابن ابی‌خیثمه، احمد بن زهیر|ابن‌ ابى‌خیثمه‌]] را از برداشته‌ است‌. ابن‌ ابار، ابن‌ حبیش‌ را آخرین‌ بازمانده محدثین‌ بزرگ‌ در مغرب‌ معرفى‌ نموده‌ و شاگرد برجسته او، ابوالربیع‌ كلاعى‌ نیز نظیر این‌ تعبیر را دارد. این‌ سخن‌ شاید اغراق‌آمیز جلوه‌ كند، اما با توجه‌ به‌ روند فرهنگ‌ اسلامى‌ در اندلس‌ در یكى‌ دو نسل‌ بعد، چندان‌ نیز دور از حقیقت‌ نیست‌.
==وفات==
==وفات==
وی‌ سرانجام‌ پس‌ از مدتى‌ بیماری،‌ در مرسیه‌ در سال 584ق درگذشت‌ و امیر آن‌جا ابوحفص‌ الرشید بر جنازه‌اش‌ نماز گزارد.
وی‌ سرانجام‌ پس‌ از مدتى‌ بیماری،‌ در مرسیه‌ در سال 584ق درگذشت‌ و امیر آن‌جا ابوحفص‌ الرشید بر جنازه‌اش‌ نماز گزارد.
==آثار==
==آثار==
مهم‌ترین‌ اثر ابن‌ حبیش‌ كتاب‌ المغازي یا الغزوات‌ است‌ كه‌ عنوان‌ كامل‌ آن‌ كتاب‌ ذكر الغزوات‌ الضامنة الكافلة و الفتوح‌ الجامعة الحافلة الكائنة في‌ أیام‌ الخلفاء الأئمة الأولى‌ الثلاثة است‌ كه‌ فعلاً دو جزء آن‌ شناخته‌ شده‌ و موجود است‌. چنان‌كه‌ از عنوان‌ كتاب‌ پیداست‌، در آن‌ از لشكركشی‌های‌ فاتحانه مسلمین‌ در ثلث‌ اول‌ قرن‌ اول‌ق‌ (نیمه اول‌ قرن‌ 7م‌) در ایام‌ حكومت‌ 3 خلیفه اول‌ یاد شده‌ است‌. ابن‌ حبیش‌ دستور تألیف‌ این‌ كتاب‌ را در 575 ق‌/1179م‌ از خلیفه‌ الناصر لدین‌الله‌ یوسف‌ موحّدی‌ گرفت‌. كتاب‌ با ذكر مسیر خالد بن‌ ولید به‌ سوی‌ بُزاخة شروع‌ مى‌شود و پس‌ از ذكر جنگ‌ها و فتح‌ برقه‌ و مصر و طرابلس‌ و صلح‌ نوبه‌ و غزوه ذات‌الصّواري‌ جزء اول‌ آن‌ پایان‌ مى‌گیرد. جزء دوم‌ از فتح‌ عراق‌ و صلح‌ احنف‌ با اهل‌ بلخ‌ تا 21ق‌/642م‌ و ورود به‌ سرزمین‌ روم‌ را در بردارد. هونر باخ‌ استفاده‌های‌ ابن‌ حبیش‌ را از كتاب‌ الرّدة واقدی‌ كه‌ یك‌ منبع‌ معتبر و قدیمى‌ است‌، نشان‌ داده‌ است‌. به‌ گفته كائتانى‌ گرچه‌ ابن‌ حبیش‌ متأخرتر از طبری‌ است‌، اما شاید در این‌ كتاب‌ از تنها منبع‌ مطمئن‌ برای‌ تایخ‌ رده‌ یعنى‌ كتاب‌ الرّدة واقدی‌، بهتر از طبری‌ استفاده‌ كرده‌ باشد. به‌ گفته او، ابن‌ حبیش‌ از دو منبع‌ مفقودالاثر دیگر، كتاب‌ یحیى‌ بن‌ سعید اموی‌ و كتاب‌ یعقوب‌ بن‌ محمد زهری‌، كه‌ این‌ دومى‌ ناشناخته‌ است‌، نیز بهره‌ برده‌ است‌. دانلوپ،  سؤال‌ مهمى‌ را طرح‌ كرده‌ است‌ مبنى‌ بر این‌كه‌ چرا كتاب‌ الغزوات‌، محبوبیت‌ و شهرت‌ لازم‌ را نیافته‌ است‌؟ او پاسخ‌ این‌ سؤال‌ را از سویى‌ احتمالاً مربوط به‌ همكاری‌ وی‌ با موحدون‌ و از سوی‌ دیگر اتّكاء بر قول‌ محدثین‌ غیر قابل‌ اعتماد - بنا به‌ قول‌ ابن‌ دحیه‌ - دانسته‌ است‌. شاید این‌ مطلب‌ با حوادث‌ بعدی‌ اندلس‌ كه‌ در پنهان‌ ماندن‌ بسیاری‌ از گنجینه‌های‌ تمدن‌ اسلامى‌ آن‌ دیار نقش‌ مؤثری‌ داشته‌، مرتبط بوده‌ است‌. نكته دیگر وجود كتابى‌ به‌ نام‌ الاكتفاء في‌ مغازي‌ رسول‌الله‌ صلى‌الله‌ علیه‌ و سلم‌ و مغازي‌الثلاثة الخلفاء از ابوالربیع‌ كلاعى‌ شاگرد ابن‌ حبیش‌ است‌ و این‌كه‌ تا چه‌ میزان‌ این‌ كتاب‌ در گم‌نام‌ ماندن‌ و عدم‌ محبوبیت‌ كتاب‌ الغزوات‌ نقش‌ داشته‌، قابل‌ بررسى‌ است‌.
مهم‌ترین‌ اثر ابن‌ حبیش‌ كتاب‌ المغازي یا الغزوات‌ است‌ كه‌ عنوان‌ كامل‌ آن‌ كتاب‌ ذكر الغزوات‌ الضامنة الكافلة و الفتوح‌ الجامعة الحافلة الكائنة في‌ أیام‌ الخلفاء الأئمة الأولى‌ الثلاثة است‌ كه‌ فعلاً دو جزء آن‌ شناخته‌ شده‌ و موجود است‌. چنان‌كه‌ از عنوان‌ كتاب‌ پیداست‌، در آن‌ از لشكركشی‌های‌ فاتحانه مسلمین‌ در ثلث‌ اول‌ قرن‌ اول‌ق‌ (نیمه اول‌ قرن‌ 7م‌) در ایام‌ حكومت‌ 3 خلیفه اول‌ یاد شده‌ است‌. ابن‌ حبیش‌ دستور تألیف‌ این‌ كتاب‌ را در 575 ق‌/1179م‌ از خلیفه‌ الناصر لدین‌الله‌ یوسف‌ موحّدی‌ گرفت‌. كتاب‌ با ذكر مسیر خالد بن‌ ولید به‌ سوی‌ بُزاخة شروع‌ مى‌شود و پس‌ از ذكر جنگ‌ها و فتح‌ برقه‌ و مصر و طرابلس‌ و صلح‌ نوبه‌ و غزوه ذات‌الصّواري‌ جزء اول‌ آن‌ پایان‌ مى‌گیرد. جزء دوم‌ از فتح‌ عراق‌ و صلح‌ احنف‌ با اهل‌ بلخ‌ تا 21ق‌/642م‌ و ورود به‌ سرزمین‌ روم‌ را در بردارد. هونر باخ‌ استفاده‌های‌ ابن‌ حبیش‌ را از كتاب‌ الرّدة واقدی‌ كه‌ یك‌ منبع‌ معتبر و قدیمى‌ است‌، نشان‌ داده‌ است‌. به‌ گفته كائتانى‌ گرچه‌ ابن‌ حبیش‌ متأخرتر از طبری‌ است‌، اما شاید در این‌ كتاب‌ از تنها منبع‌ مطمئن‌ برای‌ تایخ‌ رده‌ یعنى‌ كتاب‌ الرّدة واقدی‌، بهتر از طبری‌ استفاده‌ كرده‌ باشد. به‌ گفته او، ابن‌ حبیش‌ از دو منبع‌ مفقودالاثر دیگر، كتاب‌ یحیى‌ بن‌ سعید اموی‌ و كتاب‌ یعقوب‌ بن‌ محمد زهری‌، كه‌ این‌ دومى‌ ناشناخته‌ است‌، نیز بهره‌ برده‌ است‌. دانلوپ،سؤال‌ مهمى‌ را طرح‌ كرده‌ است‌ مبنى‌ بر این‌كه‌ چرا كتاب‌ الغزوات‌، محبوبیت‌ و شهرت‌ لازم‌ را نیافته‌ است‌؟ او پاسخ‌ این‌ سؤال‌ را از سویى‌ احتمالاً مربوط به‌ همكاری‌ وی‌ با موحدون‌ و از سوی‌ دیگر اتّكاء بر قول‌ محدثین‌ غیر قابل‌ اعتماد - بنا به‌ قول‌ ابن‌ دحیه‌ - دانسته‌ است‌. شاید این‌ مطلب‌ با حوادث‌ بعدی‌ اندلس‌ كه‌ در پنهان‌ ماندن‌ بسیاری‌ از گنجینه‌های‌ تمدن‌ اسلامى‌ آن‌ دیار نقش‌ مؤثری‌ داشته‌، مرتبط بوده‌ است‌. نكته دیگر وجود كتابى‌ به‌ نام‌ الاكتفاء في‌ مغازي‌ رسول‌الله‌ صلى‌الله‌ علیه‌ و سلم‌ و مغازي‌الثلاثة الخلفاء از ابوالربیع‌ كلاعى‌ شاگرد ابن‌ حبیش‌ است‌ و این‌كه‌ تا چه‌ میزان‌ این‌ كتاب‌ در گم‌نام‌ ماندن‌ و عدم‌ محبوبیت‌ كتاب‌ الغزوات‌ نقش‌ داشته‌، قابل‌ بررسى‌ است‌.


ظاهراً ابن‌ حبیش‌ قصد داشته‌ است‌ بر كتاب‌ الصلة ابن‌ بشكوال‌ تكمله‌ای‌ بنویسد و برای‌ همین‌ منظور خلاصه‌ای‌ از آن‌ تهیه‌ كرده‌، فواید و تعلیقاتى‌ بر آنها افزود. اما خود موفق‌ به‌ عملى‌ كردن‌ مقصود نشد و یادداشت‌های‌ وی‌ به‌ دست‌ ابن‌ ابار افتاد و وی‌ با استفاده‌ از آنها در التكملة خود موارد مذكور را با انتساب‌ به‌ ابن‌ حبیش‌ نقل‌ كرد.
ظاهراً ابن‌ حبیش‌ قصد داشته‌ است‌ بر كتاب‌ الصلة ابن‌ بشكوال‌ تكمله‌ای‌ بنویسد و برای‌ همین‌ منظور خلاصه‌ای‌ از آن‌ تهیه‌ كرده‌، فواید و تعلیقاتى‌ بر آنها افزود. اما خود موفق‌ به‌ عملى‌ كردن‌ مقصود نشد و یادداشت‌های‌ وی‌ به‌ دست‌ ابن‌ ابار افتاد و وی‌ با استفاده‌ از آنها در التكملة خود موارد مذكور را با انتساب‌ به‌ ابن‌ حبیش‌ نقل‌ كرد.