أبواب الجنان و بشائر الرضوان

أبواب الجنان و بشائر الرضوان
پدیدآوران	آل خدام عفکاوی، خضر بن شلال (نويسنده) عطار، قیس (محقق) مرکز الزهراء الإسلامي ( زير نظر)
ناشر	مؤسسة عاشوراء
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1430ق - 2009م
چاپ	1
شابک	‎-
موضوع	اعمال الشهور - زیارت - آداب و رسوم - زیارتنامه ها
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/آ۷الف۲ 267/67 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

أبواب الجنان و بشائر الرضوان، نوشته خضر بن شلال آل خَدّام عفکاوی (متوفای 1255ق) است که زیارات اهل‌بیت(ع) و سایر اعمال صالحه مأثور و ادعیه مشهور را با حجم بزرگی از صفحات و کیفیت بالای مطالب در بر دارد. أبواب الجنان سرشار از پژوهش‌ها و نکته‌سنجی‌های ممتاز درباره جاهای زیارتی و ادعیه است که به شیوه فقه استنباطی تحلیل شده است.

امتیازهای کتاب

«أبواب الجنان» فقط اثری زیارتی نیست، بلکه از دعاها، حرزها، تعویذها و رقیه‌ها نیز برخوردار است که نمونه آن را در باب هفتم می‌توان دید؛ این باب، اعمال ماه‌ها را در بر دارد؛ حتی به اعمال نوروز نیز می‌پردازد و کارهایی را برای شفا گرفتن از آب نیسان می‌نویسد. همچنین، از «اسم اعظم»، تعقیبات نماز، نماز شب، فضیلت دعای مؤمن برای برادر دینی‌اش نیز گزارش می‌دهد‏.

ابن شلال مدعی است که «أبواب الجنان»، مطالبی را در بر دارد که مانندش در آثار پیشینیان دیده نمی‌شود و دیگران نیز نمی‌توانند مطلبی را به‌سان باب‌هایش بنویسند. او خواب یکی از دوستان عالم و پرهیزگارش را تأیید می‌کند؛ وی در رؤیا می‌بیند که امیرُالمؤمنین(ع) قلم بی‌مانندی را به ابن ‌شلال هدیه می‌دهد. ابن شلال هم بیشتر متن کتاب طهارت و کتاب‌های «صلات»، «زکات»، «خمس»، «صوم» و «حج» را با همان قلم می‌نویسد.‏

امتیاز دیگر «أبواب الجنان» نسبت به آثار مشابه در این نکته مهم است که شیخ خضر آنچه را که به درستی‌اش اعتماد داشته، نقل می‌کند و از آنچه که مروی از اهل‌بیت(ع) نیست، پرهیز می‌نماید. بر این اساس، او دو زیارت امیرالمؤمنین(ع) را که شیخ صدوق و کلینی بدون استناد به معصوم نقل کرده‌اند، در کتابش نمی‌آورد. همچنین، زیارتی را که صدوق برای حضرت فاطمه(س) ذکر نموده، درج نمی‌کند؛ چراکه صدوق از شرطی که خود برای محتوای کتابش گذارده، عدول کرده است و این زیارت را با الفاظ خودش نوشته است. البته «اعتبار» نزد شیخ خضر دایره گسترده‌ای دارد و «تساهل در ادله سنن»، «اخبار من بلغ» و «احتیاط در جلب منافع دنیوی و اخروی» را در بر می‌گیرد. برای همین، او به آنچه کسانی چون صدوق، کلینی و حمیری روایت نموده‌اند، بسنده می‌کند (هرچند ایشان به روایت تصریح نکرده باشند؛ چراکه سجیه و دأبشان فتوا دادن به معانی اخبار و مضامین آثار است). مهم‌تر اینکه، شیخ خضر روش تازه‌ای را در پیش گرفته است که در آثار دیگران بسیار کم دیده می‌شود؛ او با روش فقهی، مرویات زیارتی و دعایی را بررسی نموده است؛ بدین‌گونه که از استنباط، تبیین، جمع، طرح، ترجیح، تحکیم قواعد و اصول بهره می‌گیرد و در آخر به نتیجه مطلوبش می‌رسد. البته در این راه، از آثار علامه مجلسی همچون بحار الأنوار، زاد المعاد و تحفة الزائر بهره‌مند شده است‏.

از مهارت‌های روش فقهی او در این کتاب می‌توان به «جمع‌نمودن اخبار در فضیلت مکه و مدینه و مشاهد شریفه دیگر» یا جمعی که میان اخبار در فضیلت نماز و مقدار تضاعُف آن در نجف و کوفه نموده است و از اخبار زیارت پیامبر(ص) نیز در اثبات آن یاری جسته است و همچنین، به تحقیقی که درباره مساجد ملعونه کرده است و یا تحقیق در وجوب یک‌ بار زیارت امام حسین(ع) نمودن در همه عمر و یا پژوهش «در چرایی فضیلت زیارت مندوبه بر سایر واجباتی مانند حج و جهاد» و یا بررسی «اثبات درستی بر سر و صورت زدن در سوگ امام حسین(ع)» و «جواز زیارت امام حسین(ع) برای کسی که فقط ایمان به اهل‌بیت(ع) دارد و اینکه آلوده ‌بودن به گناه و مانند آن، مانع زیارت نیست» اشاره کرد‏.

محتوای کتاب

این کتاب یک مقدّمه و هشت باب، به‌سان درهای بهشت، دارد و برای همین «أبواب الجنان» نام‌گذاری شده است. مقدمه کتاب درباره فضیلت مکه مکرّمه، مسجدالحرام، مسجدالنبی(ص) و مَشاهد پیشوایان معصوم(ع)، با توضیح نکته‌هایی مربوط به آن‌هاست. نویسنده سپس با هشت باب، متن کتابش را سامان می‌دهد. موضوع باب‌ها بدین شرح است:

1. فضیلت زیارت ائمه(ع)؛
2. فضیلت زیارت پیامبر(ص)، حضرت فاطمه(س)، ائمه بقیع و کیفیت آن و...
3. اعمال مسجد کوفه و زیارت امیرُالمؤمنین(ع) و بزرگانی که در کنار ایشان دفنند؛
4. زیارت سیدُالشهداء(ع) و شهیدان کربلا؛
5. زیارت امام کاظم(ع) و فرزندان معصوم ایشان، به‌همراه برخی از دعاها؛
6. زیارات جامعه امامان(ع) با استغاثه به ایشان و صلوات بر آنان و نیز زیارات اولیا و مؤمنان؛
7. اَعمال شماری از ماه‌ها؛
8. اعمال هر ماه و مطالبی پراکنده و نادر (برخی از اعمال صالحه‌ای که از موضوع باب‌ها بیرونند).

منابع مقاله

مقدمه محقق.