الإبانة (هوسمی): تفاوت میان نسخهها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (Hbaghizadeh صفحهٔ الإبانة (ابوجعفر هوسمی) را بدون برجایگذاشتن تغییرمسیر به الإبانة (هوسمی) منتقل کرد) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' ' به '') |
||
| (۶ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[هوسمی، ابو جعفر محمد بن یعقوب]] (نويسنده) | [[هوسمی، ابو جعفر محمد بن یعقوب]] (نويسنده) | ||
[[گیلانی، محمد بن صالح ]] (نویسنده) | [[گیلانی، محمد بن صالح]] (نویسنده) | ||
[[عمادی حائری، محمد]] ( | [[عمادی حائری، محمد]] (مقدمهنويس) | ||
|زبان | |زبان | ||
| زبان = عربی | | زبان = عربی | ||
| کد کنگره = | | کد کنگره =/ﻫ9الف2 184/9 BP | ||
| موضوع = | | موضوع = | ||
|ناشر | |ناشر | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''کتاب الصلوة، کتاب الدعاوی و البينات، کتاب السير از الإبانة''' بخشهایی است از کتاب «الإبانة» اثر ابوجعفر محمد بن یعقوب هوسمی (متوفی 455ق) که همراه با | {{کاربردهای دیگر|الإبانة (ابهامزدایی)}} | ||
'''کتاب الصلوة، کتاب الدعاوی و البينات، کتاب السير از الإبانة''' بخشهایی است از کتاب «الإبانة» اثر [[هوسمی، ابو جعفر محمد بن یعقوب|ابوجعفر محمد بن یعقوب هوسمی]] (متوفی 455ق) که همراه با «[[زوائد الإبانة]]» تألیف و تهذیب [[گیلانی، محمد بن صالح|شمسالدین محمد بن صالح گیلانی]] (زنده در حدود 700ق)، منتشر شده است. | |||
ناصر اطروش (متوفی 304ق) در تاریخ عمومی جهان اسلام، جایگاه برجستهای داشته که یکی از اقدامات مهم وی، بسط اسلام در میان دیلمیان شمال ایران بوده است. کتاب «الإبانة»، چهره فقهی وی را که مورخان مطابق شیوه معمول خود بدان توجهی نداشتهاند، ترسیم نموده و اثر حاضر، بخشهایی است از این کتاب که اثر مشهوری در فقه ناصر اطروش بهشمار میرود و میتواند مبنای مطالعه گسترده در فقه زیدی باشد<ref>ر.ک: مقدمه، ص5</ref>. | [[ناصر کبیر، حسن بن علی|ناصر اطروش]] (متوفی 304ق) در تاریخ عمومی جهان اسلام، جایگاه برجستهای داشته که یکی از اقدامات مهم وی، بسط اسلام در میان دیلمیان شمال ایران بوده است. کتاب «الإبانة»، چهره فقهی وی را که مورخان مطابق شیوه معمول خود بدان توجهی نداشتهاند، ترسیم نموده و اثر حاضر، بخشهایی است از این کتاب که اثر مشهوری در فقه ناصر اطروش بهشمار میرود و میتواند مبنای مطالعه گسترده در فقه زیدی باشد<ref>ر.ک: مقدمه، ص5</ref>. | ||
دانشپژوه «الإبانة» را به درستی از ابوجعفر هوسمی دانسته، اما سزگین به اشتباه، آن را به ناصر اطروش نسبت داده است. احتمالا هوسمی به هنگام تألیف «الإبانة»، شرحی نیز بر آن نگاشته و یا دست کم، در اندیشه نگارش چنین شرحی بوده است؛ شرحی همچون توضیحاتی که امروزه مؤلفان و محققان در پانوشتهای متن اثر خود میآورند؛ اما با اندکی دقت در حاشیههای هامش نسخههای «الإبانة»، میتوان پی برد که همه شرحها و حاشیههایی که در هامش متن «الإبانة» کتابت شده، از هوسمی نیست و این شروح و حواشی حاصل بیان و بنان جمعی از علمای ناصری شمال ایران است که برخی از آنها خود شرح یا تعلیقهای مستقل بر «الإبانة» نوشتهاند<ref>ر.ک: همان، ص10-11</ref>. | دانشپژوه «الإبانة» را به درستی از [[هوسمی، ابو جعفر محمد بن یعقوب|ابوجعفر هوسمی]] دانسته، اما [[سزگین، فؤاد|سزگین]] به اشتباه، آن را به [[ناصر کبیر، حسن بن علی|ناصر اطروش]] نسبت داده است. احتمالا [[هوسمی، ابو جعفر محمد بن یعقوب|هوسمی]] به هنگام تألیف «الإبانة»، شرحی نیز بر آن نگاشته و یا دست کم، در اندیشه نگارش چنین شرحی بوده است؛ شرحی همچون توضیحاتی که امروزه مؤلفان و محققان در پانوشتهای متن اثر خود میآورند؛ اما با اندکی دقت در حاشیههای هامش نسخههای «الإبانة»، میتوان پی برد که همه شرحها و حاشیههایی که در هامش متن «الإبانة» کتابت شده، از [[هوسمی، ابو جعفر محمد بن یعقوب|هوسمی]] نیست و این شروح و حواشی حاصل بیان و بنان جمعی از علمای ناصری شمال ایران است که برخی از آنها خود شرح یا تعلیقهای مستقل بر «الإبانة» نوشتهاند<ref>ر.ک: همان، ص10-11</ref>. | ||
در واقع «الإبانة» متنی است از سنت مکتوب زیدیان ناصری در شمال ایران؛ سنتی که به گواهی نسخ خطی باقی مانده، تا قرون نهم و دهم در غرب مازندران و شرق گیلان، پابرجا بود<ref>همان،ص11</ref>. | در واقع «الإبانة» متنی است از سنت مکتوب زیدیان ناصری در شمال ایران؛ سنتی که به گواهی نسخ خطی باقی مانده، تا قرون نهم و دهم در غرب مازندران و شرق گیلان، پابرجا بود<ref>همان،ص11</ref>. | ||
هوسمی «الإبانة» را به درخواست جمعی از طالبعلمان ناصری، تألیف و تدوین کرده است. چنانکه هوسمی در مقدمه میگوید و متن کتاب نیز بر آن گواهی میدهد، وی در «الإبانة» فتاوی فقهی ناصر را از آثار او به عین نص استخراج کرده و یا از مطاوی نصوص او استنباط نموده است، بدون آنکه به استدلالاتی که پشتوانه این آراء و فتاواست بپردازد؛ مگر به ندرت که به وجه برخی از آن فتاوا به اختصار اشاره کرده است. بدین ترتیب، «الإبانة» یک دوره فقه فتوایی و غیر استدلالی است، مطابق با فتاوای ناصر کبیر که بخش عمده آن از نص آثار و فتاوای ناصر تشکیل شده است، اما در میان این نصوص، گاه برخی استنباطها و استدلالها نیز درج گردیده است<ref>همان،ص17</ref>. | [[هوسمی، ابو جعفر محمد بن یعقوب|هوسمی]] «الإبانة» را به درخواست جمعی از طالبعلمان ناصری، تألیف و تدوین کرده است. چنانکه [[هوسمی، ابو جعفر محمد بن یعقوب|هوسمی]] در مقدمه میگوید و متن کتاب نیز بر آن گواهی میدهد، وی در «الإبانة» فتاوی فقهی ناصر را از آثار او به عین نص استخراج کرده و یا از مطاوی نصوص او استنباط نموده است، بدون آنکه به استدلالاتی که پشتوانه این آراء و فتاواست بپردازد؛ مگر به ندرت که به وجه برخی از آن فتاوا به اختصار اشاره کرده است. بدین ترتیب، «الإبانة» یک دوره فقه فتوایی و غیر استدلالی است، مطابق با فتاوای ناصر کبیر که بخش عمده آن از نص آثار و فتاوای ناصر تشکیل شده است، اما در میان این نصوص، گاه برخی استنباطها و استدلالها نیز درج گردیده است<ref>همان،ص17</ref>. | ||
«الإبانة» از جهات گوناگون، دارای اهمیت و حاوی اطلاعات ذیقیمت است: از ذکر نصوص و فتاوای فقهی ناصر کبیر گرفته تا استنباط بعدی [[هوسمی، ابو جعفر محمد بن یعقوب|هوسمی]] از آنها، نحوه تنظیم ابواب فقهی نزد زیدیان قرون چهارم و پنجم، میزان تأثیرپذیری فقه ناصری از روایات و آرای فقهی ائمه متقدم امامیه یا فتاوای فقهای اهل سنت، مسائل شرعی مورد ابتلای ایرانیان زیدی عهد ناصر و پس از آن تا نیمههای قرن پنجم، برخی اطلاعات تاریخی و...<ref>همان</ref>. | |||
یکی از مهمترین بهرههایی که «الإبانة» دربردارد، فرصت دستیابی به متن آثار، فتاوا و آرای ناصر کبیر به واسطه نقلهای بیواسطه [[هوسمی، ابو جعفر محمد بن یعقوب|هوسمی]] از نصوص اوست که از آنها پیداست که ناصر، اعتنای خاصی به اقوال [[امام محمد باقر علیهالسلام|امام باقر(ع)]] و [[امام جعفر صادق علیهالسلام|امام صادق(ع)]] داشته است<ref>همان،ص18</ref>. | |||
یکی از مهمترین بهرههایی که «الإبانة» دربردارد، فرصت دستیابی به متن آثار، فتاوا و آرای ناصر کبیر به واسطه نقلهای بیواسطه هوسمی از نصوص اوست که از آنها پیداست که ناصر، اعتنای خاصی به اقوال امام باقر(ع) و صادق(ع) داشته است<ref>همان،ص18</ref>. | |||
==زوائد الإبانة== | ==زوائد الإبانة== | ||
در هامش نسخههای «الإبانة»، شروح و تعلیقات و حواشی بسیاری درج شده است؛ شروح و حاشیههایی که تراویده ذهن و قلم چند نسل از علمای ناصری شمال ایران است که محمد بن صالح | در هامش نسخههای «الإبانة»، شروح و تعلیقات و حواشی بسیاری درج شده است؛ شروح و حاشیههایی که تراویده ذهن و قلم چند نسل از علمای ناصری شمال ایران است که [[گیلانی، محمد بن صالح|محمد بن صالح گیلانی]]، کار گردآوری و تلفیق این تعلیقات و شروح و تهذیب و تنظیم آنها را به عهده گرفت و تعلیقات و توضیحات جدیدی از خود به آنها افزود. این شروح و تعلیقات توسط وی، ویراسته و آراسته و تنظیم و تدوینی دوباره یافت و با عنوان «زوائد الإبانة» نامبردار گردیده و در اثر حاضر، در اختیار خوانندگان قرار گرفت<ref>ر.ک:همان،ص22</ref>. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | |||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:فقه و اصول]] | ||
[[رده:فقه مذاهب]] | |||
[[رده:فقه شیعه]] | |||
[[رده:فقه زیدی، اسماعیلی، شیخیه، مذاهب دیگر شیعی، خوارج]] | |||
[[رده:مقالات بازبینی شده2 اردیبهشت 1404]] | |||
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ فروردین 1404 توسط عباس مکرمی]] | [[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ فروردین 1404 توسط عباس مکرمی]] | ||
[[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ فروردین 1404 توسط فریدون سبحانی]] | [[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ فروردین 1404 توسط فریدون سبحانی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۵۸
| الإبانة (هوسمی، ابو جعفر محمد بن یعقوب) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | هوسمی، ابو جعفر محمد بن یعقوب (نويسنده)
گیلانی، محمد بن صالح (نویسنده) عمادی حائری، محمد (مقدمهنويس) |
| عنوانهای دیگر | زوائد الابانه ** کتاب الصلوة، کتاب الدعاوي و البينات، کتاب السير از الابانة |
| ناشر | مجلس شورای اسلامی. کتابخانه، موزه و مرکز اسناد |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1389ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-600-5594-96-6 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ﻫ9الف2 184/9 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب الصلوة، کتاب الدعاوی و البينات، کتاب السير از الإبانة بخشهایی است از کتاب «الإبانة» اثر ابوجعفر محمد بن یعقوب هوسمی (متوفی 455ق) که همراه با «زوائد الإبانة» تألیف و تهذیب شمسالدین محمد بن صالح گیلانی (زنده در حدود 700ق)، منتشر شده است.
ناصر اطروش (متوفی 304ق) در تاریخ عمومی جهان اسلام، جایگاه برجستهای داشته که یکی از اقدامات مهم وی، بسط اسلام در میان دیلمیان شمال ایران بوده است. کتاب «الإبانة»، چهره فقهی وی را که مورخان مطابق شیوه معمول خود بدان توجهی نداشتهاند، ترسیم نموده و اثر حاضر، بخشهایی است از این کتاب که اثر مشهوری در فقه ناصر اطروش بهشمار میرود و میتواند مبنای مطالعه گسترده در فقه زیدی باشد[۱].
دانشپژوه «الإبانة» را به درستی از ابوجعفر هوسمی دانسته، اما سزگین به اشتباه، آن را به ناصر اطروش نسبت داده است. احتمالا هوسمی به هنگام تألیف «الإبانة»، شرحی نیز بر آن نگاشته و یا دست کم، در اندیشه نگارش چنین شرحی بوده است؛ شرحی همچون توضیحاتی که امروزه مؤلفان و محققان در پانوشتهای متن اثر خود میآورند؛ اما با اندکی دقت در حاشیههای هامش نسخههای «الإبانة»، میتوان پی برد که همه شرحها و حاشیههایی که در هامش متن «الإبانة» کتابت شده، از هوسمی نیست و این شروح و حواشی حاصل بیان و بنان جمعی از علمای ناصری شمال ایران است که برخی از آنها خود شرح یا تعلیقهای مستقل بر «الإبانة» نوشتهاند[۲].
در واقع «الإبانة» متنی است از سنت مکتوب زیدیان ناصری در شمال ایران؛ سنتی که به گواهی نسخ خطی باقی مانده، تا قرون نهم و دهم در غرب مازندران و شرق گیلان، پابرجا بود[۳].
هوسمی «الإبانة» را به درخواست جمعی از طالبعلمان ناصری، تألیف و تدوین کرده است. چنانکه هوسمی در مقدمه میگوید و متن کتاب نیز بر آن گواهی میدهد، وی در «الإبانة» فتاوی فقهی ناصر را از آثار او به عین نص استخراج کرده و یا از مطاوی نصوص او استنباط نموده است، بدون آنکه به استدلالاتی که پشتوانه این آراء و فتاواست بپردازد؛ مگر به ندرت که به وجه برخی از آن فتاوا به اختصار اشاره کرده است. بدین ترتیب، «الإبانة» یک دوره فقه فتوایی و غیر استدلالی است، مطابق با فتاوای ناصر کبیر که بخش عمده آن از نص آثار و فتاوای ناصر تشکیل شده است، اما در میان این نصوص، گاه برخی استنباطها و استدلالها نیز درج گردیده است[۴].
«الإبانة» از جهات گوناگون، دارای اهمیت و حاوی اطلاعات ذیقیمت است: از ذکر نصوص و فتاوای فقهی ناصر کبیر گرفته تا استنباط بعدی هوسمی از آنها، نحوه تنظیم ابواب فقهی نزد زیدیان قرون چهارم و پنجم، میزان تأثیرپذیری فقه ناصری از روایات و آرای فقهی ائمه متقدم امامیه یا فتاوای فقهای اهل سنت، مسائل شرعی مورد ابتلای ایرانیان زیدی عهد ناصر و پس از آن تا نیمههای قرن پنجم، برخی اطلاعات تاریخی و...[۵].
یکی از مهمترین بهرههایی که «الإبانة» دربردارد، فرصت دستیابی به متن آثار، فتاوا و آرای ناصر کبیر به واسطه نقلهای بیواسطه هوسمی از نصوص اوست که از آنها پیداست که ناصر، اعتنای خاصی به اقوال امام باقر(ع) و امام صادق(ع) داشته است[۶].
زوائد الإبانة
در هامش نسخههای «الإبانة»، شروح و تعلیقات و حواشی بسیاری درج شده است؛ شروح و حاشیههایی که تراویده ذهن و قلم چند نسل از علمای ناصری شمال ایران است که محمد بن صالح گیلانی، کار گردآوری و تلفیق این تعلیقات و شروح و تهذیب و تنظیم آنها را به عهده گرفت و تعلیقات و توضیحات جدیدی از خود به آنها افزود. این شروح و تعلیقات توسط وی، ویراسته و آراسته و تنظیم و تدوینی دوباره یافت و با عنوان «زوائد الإبانة» نامبردار گردیده و در اثر حاضر، در اختیار خوانندگان قرار گرفت[۷].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه کتاب.