محاسن الشريعة في فروع الشافعیة: تفاوت میان نسخه‌ها

'''محاسن الشريعة في فروع الشافعية؛ كتاب في مقاصد الشريعة'''، اثر ابوبکر محمد بن علی بن اسماعیل بن شاشی، معروف به قفال کبیر (متوفی 365ق)، کتابی است در بیان احکام شرعی و علل و مقاصد و حکمت‌های آنها، بر اساس ابواب فقهی.

اثر حاضر، کتابی است بسیار مهم و درعین‌حال مغفول، از فقیه برجسته شافعی‌مذهب ماوراءالنهر با تمایلات معتزلی، در فقه که در آن، بر اساس باور او به ابتنای شریعت بر «مصلحت» عباد و به تعبیرش بر «سیاست فاضله»، به ابواب فقه پرداخته است. او را برخی از شرح‌حال‌نگارانش به دلائلی متمایل به معتزله می‌دانسته‌اند و البته آرائش در همین کتاب بی‌ربط نسبت به آرای معتزلیان نیست و به‌ویژه بر عنصر عقل در شریعت تأکید زیادی دارد. در مقدمه این اثر که در اصل کتابی فقهی است، قفال شاشی تا اندازه‌ای مبانی کلامی و فکری نظریه خود را درباره مقاصد شریعت و مصالح آن بیان می‌کند. از این نظر، کتاب او نخستین نظریه‌پردازی‌ها در این‌باره است. مقدمه قفال شاشی و آنچه درباره مصالح شریعت و مبانی نظری آن گفته مغفول مانده است؛ به‌ویژه توجهی که قفال شاشی به ضرورت عقلانی بودن شریعت و احکام فقهی و مصالح عقلی آن می‌کند، بسیار جالب توجه و حائز اهمیت است. نکته قابل توجه در این کتاب، مسئله واکنش این فقیه شافعی به اسماعیلیان است. آنچه قفال درباره تفسیر اسماعیلیان از نبوت در این کتاب نوشته است، نشان می‌دهد که او به‌خوبی با مطالب داعیان اسماعیلی ایران در دوران نسفی و ابوحاتم رازی و ابویعقوب سجستانی که آثارشان مملو از مطالب در رابطه با مفهوم نبوت و ضرورت‌های آن و تداوم نبوت و مسائل وابسته بوده، آگاه بوده است<ref>ر.ک: انصاری، حسن</ref>.

قفال شاشی مطالب کتاب خود را در دو بخش اصلی، تنظیم نموده است: