زبان و مغز

زبان و مغز
پدیدآوران	آبلر، لوریِن‌کِی (نویسنده) جِرلو، کریس (محقق) غنچه‌پور، موسی (مترجم) پاکزادمقدم، مهدیه (مترجم)
ناشر	نویسه پارسی
مکان نشر	تهران
سال نشر	1396
شابک	‎1ـ43ـ7030ـ600ـ978
موضوع	زیست‌زبان‌شناسی,Biolinguistics,زبان‌پریشی,Language disorders,مغز,Brain damage, -- ضایعات,a01,a02,a03
کد کنگره	‏P ۱۳۲/الف۸ز۲ ۱۳۹۶

زبان و مغز تألیف لوریِن‌کِی. آبلر ـ کریس جِرلو، ترجمه دکتر موسی غنچه‌پور، مهدیه پاکزادمقدم، این کتاب ساختار زبان را با توجه به فعالیت مغز و ساختار و مکانیسم عصبی مغز را با توجه به زبان مطالعه می‌کند و درصدد یافتن پاسخ به سؤالاتی از این قبیل است که پردازش زبان چگونه و در کدام منطقه/ مناطق مغز صورت می‌گیرد.

ساختار

کتاب در دوازده فصل تدوین شده است.

گزارش کتاب

این کتاب ساختار زبان را با توجه به فعالیت مغز و ساختار و مکانیسم عصبی مغز را با توجه به زبان مطالعه می‌کند و درصدد یافتن پاسخ به سؤالاتی از این قبیل است که پردازش زبان چگونه و در کدام منطقه/ مناطق مغز صورت می‌گیرد. صدا، واژه، جمله و متن جنبه‌های زبانی هستند که در این ارتباط به آنها اشاره و بر آنها تمرکز می‌شود. مطالعه ضایعه و تصویربرداری مغزی و نیز اختلالات زبانی اطلاعات مهمی در مورد منطقه مغزی دخیل در پردازش جنبه‌ خاص زبانی مورد بررسی در اختیار ما قرار می‌دهند. همچنین بررسی مکانیسم شبکه عصبی بر غنای دانش ما در مورد چگونگی پردازش زبان می‌افزاید.

در این کتاب موضوعات بنیادی و کلیدی در زمینه اعصاب مرکزی و پیرامونی، نیکره‌های مغز، زبان‌پریشی و اختلالات زبانی بعد از آسیب نیمکره مغزی، آسیب‌ نیمکره راست، دمانس، روش‌های جمع‌آوری داده‌های زبانی از بیماران زبان‌پریش، اختلالات خواندن و نوشتن و واژگان ذهنی افراد دو زبانه بحث شده است. نیز با استفاده از داده‌ها و نمونه‌های عینی کنش گفتاری و نوشتاری بیماران زبان‌پریش پاسخ این سؤال که چگونه زبان در ذهن فرد یک‌زبانه یا دوزبانه سازمان‌دهی می‌شود روشن می‌گردد. ماهیت و ساختارهای زیست‌شناختی مغزی دخیل در فرایند پردازش زبان مشخص می‌شود و ساختار نیکره چپ غالب و نیمکره راست غیرغالب زبانی و نقش آنها در پردازش سطوح مختلف زبان بررسی می‌شود.

فصل اول این کتاب با موضوع عصب‌شناسی زبان است؛ فصل دوم مقدمه‌ای بر ساختار مغز است که نقش عمده‌ای در حفظ و پردازش زبان ایفا می‌کند. در فصل سوم، توصیف کلی از تکنیک‌هایی که برای مطالعه سازمان‌دهی زبان در مغز استفاده می‌شوند ارائه شده و مفهوم برتری جانبی، توانایی یک نیمکره مغزی که اساساً بیشتر از نیمکره دیگر در پردازش زبان مشارکت دارد را بحث می‌کند.

در فصل چهار ارائه دانش عصب‌شناختی را از طریق تمرکز بر موضوعات عینی مورد مطالعه در حوزه عصب‌شناسی، یعنی گروه‌های متفاوتی که رفتار آنها سرنخ‌هایی از سازمان‌دهی زبان در مغز را فراهم می‌کند آغاز می‌شود. همان‌گونه که در مقدمه یادآور شده همین گروه‌ها هستند که از آنها برای سازمان‌بندی مقدار زیادی از باقیمانده کتاب استفاده شد است. زبان پریش‌ها ـ آنهایی که در ابتدای این فصل از آنها یاد شده و در نتیجه آسیب مغزی جنبه‌هایی از زبان آنها مختل می‌شود ـ اولین گروهی بودند که امکان مطالعه اختلالات نظام‌مند زبان را امکان‌پذیر ساختند. از طریق این اختلالات یاد می‌گیریم که چه بخش‌هایی از زبان باید در مغز بازنمایی و پردازش شوند. از آنجایی که تحقیقات زیادی در زمینه زبان زبان‌پریش‌ها انجام شده است، دو فصل پیرامون زبان‌پریشی در این کتاب نوشته شده است. یک فصل در مورد نشانه‌ها و نشانگان؛ چراکه درک ما از این موضوعات افزایش یافته است و فصل دوم دربارۀ اطلاعات زبان‌شناختی جدیدتر که از مطالعه زبان‌پریشی به دست می‌آید و تلاش می‌شود نظریه‌هایی برای تبیین آنها شرح داده شود. در این فصل‌ها بحث درباره زبان‌پریش‌ها ما را به سمت سؤالاتی از این قبیل سوق می‌دهد: اگر اختلال در بعضی جنبه‌های زبان به وجود آید و بعضی دیگر مختل نشوند، این مسئله چه چیزی در مورد نحوه سازمان‌‌بندی زبان در ذهن افراد عادی به ما می‌گوید؟ الگوهای خاص بهبودیافتن از زبان‌پریشی چه چیزی درباره چگونگی سازمان‌دهی ذهن برای یادگیری زبان و پردازش آن بیان می‌کنند؟

در ادامه زبان‌پریشی بزرگسالان، زبان‌پریشی دوران کودکی بحث می‌شود. از بعضی جهات، شروع ناگهانی اختلالات زبانی در کودکی ناشی از آسیب مغزی شبیه به مشکلات بزرگسالی است. اما از جهات جالب دیگری مانند این که هنوز مغز و زبان کودک در حال رشد‌اند، در حالی که از آن بزرگسالان رشد و ثبات بیشتری یافته‌اند متفاوت است. مطالعه این بچه‌ها به ما امکان می‌دهد تا مفهوم انعطاف‌پذیری بحث شده است. یعنی روشی که مغز می‌تواند خودش را بعد از آسیب، حداقل در کودکی بازآرایی کند. مفهوم مرتبط دیگر «انعطاف‌پذیری» مفهوم دوره حساس زبان‌آموزی است، دوره‌ای در کودکی یا بلوغ که بعد از آن یادگیری زبان به طور چشمگیری مشکل‌تر می‌شود. این دشواری احتمالاً از فقدان الگوهای مغزی ناشی می‌شود که تصور می‌شود بچه‌ها با آنها متولد می‌شوند و به آنها امکان یادگیری زبان را می‌دهند. همچنین با گذشت زمان امکان ایجاد بسیاری از ارتباطات جدید میان سلول‌های مغزی که فراگیری زبان را در بچه‌های کوچک تسهیل می‌سازد از بین می‌رود. در فصل شش افرادی که دارای اختلالات زبانی شایع در خانواده‌ها هستند مطالعه شده، زیرا کنش زبانی آنها اشاراتی درباره روش‌های سازمان‌دهی ذهن نوزادان طبیعی برای پردازش زبان به ما می‌کند.

فصل هفتم اختصاص داده شده به بحث دربارۀ آنچه در مورد سازمان‌یابی زبان در مغز از طریق مطالعۀ گروه بیماران دارای آسیب مغزی یاد می‌گیریم؛ گروهی که توانایی‌های زبانی اصلی آنها کاملا سالم است؛ اما جنبه‌های گفتمانی و کاربردی زبان آنها تا حدودی مختل شده است. فصل هشتم نیز ببه مطالعۀ نقش این بیماران در حوزۀ عصب‌شناسی زبان اختصاص داده شده است. فصل نهم به افرادی اختصاص داده شده که اختلال خواندن (خوانش‌پریشی) و نوشتن (نوشتارپریشی) دارند؛ زیرا زبان نوشتاری بسیار متفاوت از زبان گفتاری است. در این فصل هم بچه‌هایی که به‌ویژه یادگیری خواندن برای آنها مشکل است و هم بزرگسالانی که آسیب مغزی آنها منجر به مشکلات خاص خواندن شده‌اند، بحث می‌شوند. از طریق خوانش‌پریش‌ها و نوشتارپریش‌ها می‌توان از مؤلفه‌های انتزاعی ضروری برای پردازش زبان نوشتاری (یعنی خواندن و نوشتن) در افراد عادی آگاه شد و اطلاعات بیشتری در مورد روش سازمان‌دهی نظام‌های زبان دیداری در مغز به دست آورد.

همانند بیشتر علوم، علم عصب‌شناسی زبان در مراحل اولیه مسائل را به اختصار بیان می‌کند و از این‌رو در قرن اول توجه نسبتاً کمی به این واقعیت شد که بسیاری از بیماران زبان‌پریش مطالعه‌شده دوزبانه یا دوگویشی بودند. نیمۀ دوم قرن بیستم فزونی مطالعات سازمان‌دهی زبان در دوزبانگی بوده است که به تفصیل در فصل دهم به آن پرداخته شده است. در فصل یازدهم بر روش‌های متعددی تأکید شده که در آنها گسستگی توانایی‌ها در اختلالات زبانی با تجزیه پدیده‌های زبان‌شناختی و روان‌زبان‌شناختی به اجزای تشکیل‌دهندۀ خود برای تحلیل هم‌راستا می‌باشد. در فصل پایانی کتاب نیز آیندۀ مطالعات عصب‌شناختی زبان بررسی شده است.

همچنین در پایان کتاب واژه‌نامۀ اصطلاحات کتاب همراه با تعریف مختصری از آنها آورده شده است.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات