۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'جاحظ' به 'جاحظ '
جز (جایگزینی متن - ' )' به ')') |
جز (جایگزینی متن - 'جاحظ' به 'جاحظ ') |
||
| خط ۱۷۱: | خط ۱۷۱: | ||
جاحظ يكى از بزرگان معتزله است و كتابى درباره «عثمانيه» و ترجيح و طرفدارى از ايشان نوشته است كه معروف است. اما او با همه طرفدارى از عثمان مطالبى درباره سياست امام على(ع) و سياست معاويه نوشته است كه ابن ابى‌الحديد قسمتى از آن را در جلد دهم شرح نهج البلاغه (ص 238 به بعد) آورده است. در اينجا مختصرى از مقايسه‌اى را كه او ميان سياست امام على(ع) و سياست معاويه كرده است نقل مى‌كنيم: «بعضى از مدعيان عقل و تمييز مى‌پندارند كه معاويه ژرف‌انديش‌تر و درست فكرتر و باريك‌بين‌تر از امام على(ع) بوده است، ولى چنين نيست. امام على(ع) در جنگها رفتارى جز عمل به كتاب و سنت نداشت اما معاويه بر خلاف آن رفتار مى‌كرد و هر گونه نيرنگى را از حلال و حرام در جنگ بكار مى‌برد. على(ع) مى‌گفت در پيكار با دشمن شما پيشگام مباشيد تا آنكه او آغاز به جنگ كند. در جنگ به دنبال فراريان مرويد و زخميان را مكشيد و درهاى بسته را مگشاييد. اگر كسى در تدبير به آنچه در كتاب خدا و سنت رسول(ص) آمده است بسنده كند خود را از تدبير زيادى باز داشته است. على به جهت ورع و پرهيزگاريش جز از عمل و قول به چيزى كه رضاى خداوند در آن است ممنوع بود و به آنچه اهل نيرنگ و زرنگى دست مى‌زنند دست نمى‌زد». پس سياست معاويه سياستى دنيوى بود كه بر پايه رسيدن به قدرت و ترجيح باطل بر حق و رعايت نكردن كتاب خدا و سنت رسول(ص) در مواردى كه با اراده و خواست او مخالف باشد قرار داشت. اين سياست مخصوص پيشبرد مقاصد و اغراض شخصى است و به توفيق هم مى‌انجامد، همچنانكه معاويه موفق شد. اما سياست امام على(ع) سياست الهى بود، بر پايه پيروى از محض حقيقت و كتاب خدا و سنت رسول(ص) و اين در صورتى مى‌توانست موفق باشد كه اطرافيان و بزرگانى كه با او بيعت كرده بودند نيز از اين سياست پيروى كنند و نظر او را بى‌چون و چرا بپذيرند. اما چنين نشد و هوا و هوس ياران او و ضعف و سستى ايمانشان، با لجام گسيختگى معاويه در دين و اتفاق و اتحاد اصحاب او توأم گرديد و دست امام على(ع) را در اجراى حق بست. | [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]] يكى از بزرگان معتزله است و كتابى درباره «عثمانيه» و ترجيح و طرفدارى از ايشان نوشته است كه معروف است. اما او با همه طرفدارى از عثمان مطالبى درباره سياست امام على(ع) و سياست معاويه نوشته است كه ابن ابى‌الحديد قسمتى از آن را در جلد دهم شرح نهج البلاغه (ص 238 به بعد) آورده است. در اينجا مختصرى از مقايسه‌اى را كه او ميان سياست امام على(ع) و سياست معاويه كرده است نقل مى‌كنيم: «بعضى از مدعيان عقل و تمييز مى‌پندارند كه معاويه ژرف‌انديش‌تر و درست فكرتر و باريك‌بين‌تر از امام على(ع) بوده است، ولى چنين نيست. امام على(ع) در جنگها رفتارى جز عمل به كتاب و سنت نداشت اما معاويه بر خلاف آن رفتار مى‌كرد و هر گونه نيرنگى را از حلال و حرام در جنگ بكار مى‌برد. على(ع) مى‌گفت در پيكار با دشمن شما پيشگام مباشيد تا آنكه او آغاز به جنگ كند. در جنگ به دنبال فراريان مرويد و زخميان را مكشيد و درهاى بسته را مگشاييد. اگر كسى در تدبير به آنچه در كتاب خدا و سنت رسول(ص) آمده است بسنده كند خود را از تدبير زيادى باز داشته است. على به جهت ورع و پرهيزگاريش جز از عمل و قول به چيزى كه رضاى خداوند در آن است ممنوع بود و به آنچه اهل نيرنگ و زرنگى دست مى‌زنند دست نمى‌زد». پس سياست معاويه سياستى دنيوى بود كه بر پايه رسيدن به قدرت و ترجيح باطل بر حق و رعايت نكردن كتاب خدا و سنت رسول(ص) در مواردى كه با اراده و خواست او مخالف باشد قرار داشت. اين سياست مخصوص پيشبرد مقاصد و اغراض شخصى است و به توفيق هم مى‌انجامد، همچنانكه معاويه موفق شد. اما سياست امام على(ع) سياست الهى بود، بر پايه پيروى از محض حقيقت و كتاب خدا و سنت رسول(ص) و اين در صورتى مى‌توانست موفق باشد كه اطرافيان و بزرگانى كه با او بيعت كرده بودند نيز از اين سياست پيروى كنند و نظر او را بى‌چون و چرا بپذيرند. اما چنين نشد و هوا و هوس ياران او و ضعف و سستى ايمانشان، با لجام گسيختگى معاويه در دين و اتفاق و اتحاد اصحاب او توأم گرديد و دست امام على(ع) را در اجراى حق بست. | ||
== ظهور خوارج:== | == ظهور خوارج:== | ||