شهریارنامه (مصحح غفوری): تفاوت میان نسخه‌ها

| کد کنگره =‏

| موضوع =

'''شهریارنامه''' اثر عثمان مختاری غزنوی (متولد 1065 تا 1077 و متوفی 1118 تا 1154ق)،  یکی از منظومه‌های پهلوانی است که به تقلید از شاهنامۀ فردوسی سروده شده است. گویندۀ آن شاعری گمنام به نام مختاری است که به احتمال بسیار در دورۀ صفویه می‌زیسته است. این کتاب با تصحیح و تحقیق رضا غفوری توسط بنیاد موقوفات دکتر افشار با همکاری نشر سخن منتشر گردیده است.

شهریارنامه یکی از منظومه‌های پهلوانی است که به تقلید از شاهنامۀ فردوسی سروده شده است. گویندۀ آن شاعری گمنام به نام مختاری است که به احتمال بسیار در دورۀ صفویه می‌زیسته است. موضوع این منظومه گزارش دلاوری‌های شهریار پسر برزو در سرزمین‌های هند، ایران و مازندران است که در کنار قهرمان اصلی داستان، به هنرنمایی دیگر پهلوانان خاندان رستم نیز اشاره می‌شود. بر اساس برخی قراین، ظاهراً از شهریارنامه دو روایت در دست است: یکی روایت این کتاب و دیگر روایت بلندتری از شاعری به نام فرخی که آگاهی چندانی از او در دست نیست.

یکی از مهم‌ترین و بحث‌انگیزترین نکته‌ها دربارۀ شهریارنامه، بحث گوینده و زمان سرایش این منظومه است. در نسخه‌های موجود به دو شاعر متفاوت اشاره می‌شود: الف) انتساب شهریارنامه به عثمان مختاری؛ ب) انتساب شهریارنامه به فرخی سیستانی. نخستین بار چارلز ریو بر اساس ابیات پایانی دستنویس بریتانیا، گویندۀ شهریارنامه را سراج‌الدین عثمان بن محمد مختاری غزنوی شاعر سده‌های پنجم و ششم معرفی کرد. اما بر اساس نسخ موجود و با توجه به اینکه گویندۀ شهریارنامه شیعه‌مذهب است، عثمان مختاری که اهل تسنن بود، نمی‌تواند شاعر این منظومه باشد. بر این اساس بنا به گفته استاد خالقی مطلق می‌توان احتمال داد شهریارنامه دارای دو سرایندۀ متفاوت و دو تحریر گوناگون است: یکی نگارشی کوتاه که در زمان فرمانروایی مسعود بن ابراهیم سروده شده و سرایندۀ آن به احتمال بسیار عثمان مختاری است. دیگری تحریری بلند سرودۀ شاعری فرخی نام است که آن را به دو پادشاه، محتملاً پدر و پسر، به نام‌های محمود و عباس تقدیم کرده است. اما مصحح این کتاب نظریۀ انتساب این منظومه به عثمان مختاری را نمی‌پذیرد.

د) در شهریارنامه و دیگر متون پهلوانی به تقلید از شاهنامه از راوی و داستان‌گزار با عناوینی مانند «دهقان»، «موبد» و ... یاد می‌شود؛ اما گاهی از داستان‌گزار با نام «راوی» یاد می‌شود که متأثر از داستان‌های عامیانۀ ادوار متأخرتر است.

برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های سبکی شهریارنامه را به لحاظ فکری این موارد می‌توان دانست: بن‌مایه‌های و باورهای اساطیری، خواب‌نما شدن قهرمان، پیشگویی‌ها، عناصر سامی، عدم سرپیچی از فرمان شاه، سفارش به دادگری شاه، اهمیت نیکی‌کردن مردمان به یکدیگر، برخی باورها و اندیشه‌های شاعر، باورهای عامیانه (اشاره به گاو زیرزمین، سیر بر آهن مالیدن، غول بیابانی و ....)، ستایش شراب و بنگ و چند ویژگی عیاری. اما از جهت زبانی به این موارد در مقدمۀ مصحح اشاره شده است: به‌کارگیری واژه‌های کهن، به‌کارگیری برخی واژه‌های نادر، ساختگی یا در معنای دیگر؛ بیان عامیانه؛ برخی عیوب قافیه و دستور زبان.

مهم‌ترین تقلیدها، آرایه‌ها و ویژگی‌های ادبی شهریارنامه نیز به این شرح است: تقلید و نظیره‌گویی از شاهنامه، تقلید از سبک هندی، ارسال المثل، تمثیل، تنسیق‌الصفات، استعاره، اغراق، کنایه، جناس تام، تشبیه و .... . البته کاربرد تشبیه از دیگر صور خیال بیشتر است.

 

[[رده:مقالات بازبینی نشده2]]