هندسه‌ی معنا در پرگار مولانا

هندسه‌ی معنا در پرگار مولانا
پدیدآوران	تیرانداز، محمدعلی (نویسنده)
ناشر	نگاه معاصر
مکان نشر	تهران
سال نشر	1397
شابک	‎5ـ25ـ6189ـ622ـ978
موضوع	مولوی,، جلال‌الدین محمدبن محمد,، ۶۰۴ - ۶۷۲ق.,-- نقد و تفسیر,nli,a01,شعر فارسی, -- تاریخ و نقد, -- قرن ۷ق.,a01
کد کنگره	PIR ۵۳۰۵/ت۹،هـ۹‏

هندسه‌ی معنا در پرگار مولانا تألیف محمدعلی تیرانداز، این کتاب تلاشی است برای شناساندن ابعاد و ظرفیت روحی اندیشه‌های مولانا در اشاعۀ اهداف تربیتی و مرتبتی ایشان بر مشتاقان طریق کمال.

گزارش کتاب

نگاه مولانا در مواجهات و امورات جهان مادی و عالم معنوی از دو وجه حقیقت منشأ و معنامحور در اندیشۀ وی موجبات جاذبه و جایگاه متعالی نظری ایشان را فراهم کرده است. او با روشن‌کردن و هدف قرار دادن دو اصل بنیادین اصالت‌محوری و معناطلبی همۀ افعال و کردار یومیۀ آدمی را هدفمند و معنادار می‌شمارد و در همه حال به میوۀ افعال و کردار، آدمی اشارت می‌دهد. وی در مقاله‌ای در «فیه مافیه» می‌گوید: «فی الجمله، اصل عاقبت است، عاقبت محمود باد».

مولانا معماری است که افق‌ها را وسعت می‌‌دهد. او نگاهی بسیط و فرامکتب و آیین دارد، اندیشه‌ای سیال و معناجو. او استاد انتخاب زاویه در نگاه وحدت‌مدار و تجمیع‌شدۀ عرصه‌هایی چون دین، حکمت، فلسفه، علم، هنر و فرهنگ بشری است و با محوریت هندسۀ معنا در حفظ تناسب لازم بین موهبات و مراتب تعالی آدمی نگاهی اعلا بر مرتبۀ عقل و دانایی آدمی دارد و انسان را بسی پرظرفیت در کسب مراتب و رتبه‌های عقل علمی و فرادنیوی می‌داند.

مولانا گرچه در مقام کسب فضایل، آدمی را در قامت کلام و سخن راهبری می‌کند؛ اما در یک سرفصل جامع، او را باید مربی و استاد «چگونه دیدن» مواهب و مراتب هستی و هرآنچه که هست نامید. او به مثابۀ یک هنرمند در خلق و اعتلای آثارش در ممتازترین نقطۀ ممکن مستقر و به جستجوی معنا می‌پردازد و در همین موازات او به تمام طبقات جامعۀ بشری، اعم از اهالی دین، علم، ادب، فلسفه، عرفان، هنر و حتی حکیمان روان‌کاو، اندیشمندان انسان‌شناسی، نوعی نگاه از دریچۀ اصالت معنا را به ارمغان دارد تا بدین‌سان هیچ خسرانی در مسیر رستگاری و حلاجی در تمییزدادن حقیقت امور هستی برای انسان حقیقی پیش رو نیاید. مولانا هدفی بلندمرتبه دارد. او می‌خواهد باورهایی ژرف و ارزش‌محور را در باغ اندیشۀ آدمی چون نهالی بکارد تا میوۀ حقیقت معنا، اصل و کیان معنای وجود آدمی گردد.

هندسۀ معنای مولانا، نقل هندسه‌ای است که بتوان به یمن حضور و بهره‌جویی از آن، روح و روان آدمی را به دایرۀ حقیقت‌جو و اصالت‌طلب متصل نمود، دایره‌ای ایمن که نقطۀ مرکز پرگارش از حقیقت وجود نشئت دارد و شعاع وسیع این پرگار تا عالم لایتناهی معنا گسترده است. هندسه‌ای که به مدد از اندیشۀ معنوی مولانا، کیستی و چیستی موجودیت آدمی را از فردیت انسان تا هستی وجود پاسخ دهد و هر فرد را به کشف و شهود و درک فردی در مواجهه با مراتب حیاتی وی فائق سازد تا آدمی با معرفت و احاطه بر کیستی و چیستی خود، اعلاترین چیدمان هندسی را در صورت و سیرت انسانی خود ترسیم کند.

مولانا آدمیان را به قبله و مقصود معنا فرا می‌خواند و اصالت را در معنا می‌داند و عشق را محیط حاکم بر عالم هستی می‌خواند و انسان معناگرا را توانمند و اعلامرتبه می‌شمارد؛ چراکه اینگونه انسانی به خود طبیعی مسلط شده و راه بر عرصۀ متعالی خود حقیقی نهاده، بنابراین زندگی او در قالب معنا ظهور یافته و مقدمات حضوری معنادار را فراهم می‌کند. چراکه این مرتبۀ اعلا، مقامی حاصل از پویایی در طریق حقیقت معناست که غایت انسان کمال‌محور است.

این کتاب تلاشی است برای شناساندن ابعاد و ظرفیت روحی اندیشه‌های مولانا در اشاعۀ اهداف تربیتی و مرتبتی ایشان بر مشتاقان طریق کمال؛ بنابراین در مجموع به افق‌ها و تناسبات فیمابین ارکان روحی و وسعت نگاه وی پرداخته شده و سعی شده تا مراتب مورد مطالعه و هدف مولانا را چون مراتب حکمت، عقل، وجود، هستی، دین، حیطۀ عدم و همچنین ظرفیت‌های روان‌درمانی نهفته در کشتی اندیشۀ مولانا را مورد توجه قرار داده و در این برداشت به وجوه همسو و تشابهات در افق‌ها و اشارات روحی، روانی مولانا در تعالی و کمال روح و جان آدمی با اصول بنیادین یکی از مؤثرترین مکاتب روان‌رمانی و آکادمیک معاصر به نام لوگوتراپی که حاصل تلاش و افق فکری دکتر ویکتور فرانکل بوده است، پرداخته شده تا ظرایف روحی و ظرفیت‌های گستردۀ معنوی و نیز شکوه حکمت اندیشۀ مولانا بر همگان متجلی و روشن شود. همچنین در بخشی از کتااب دیدگاه مولانا در فضیلت و ساختار مرتبۀ هنر مورد توجه قرار گرفته تا جایگاه هنر از نگاه ایشان هندسه یابد.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات