۱۴۶٬۵۳۱
ویرایش
←وابستهها
جز (جایگزینی متن - 'دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام عن اهلبيت رسولالله علیه و عليهم افضل السلام' به 'دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام عن اهل بيت رسولالله علیه و عليهم افضل السلام') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) |
||
| (۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
|- | |- | ||
|نامهای دیگر | |نامهای دیگر | ||
|data-type='authorOtherNames'| ابو | |data-type='authorOtherNames'| ابو حنیفه شیعه | ||
ابوحنیفه مغربی | |||
تمیمی مغربی، نعمان بن محمد | |||
قاضی النعمان المصری | |||
قاضی نعمان | |||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
|data-type='authorWritings'|[[دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام | |data-type='authorWritings'|[[دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام|دعائم الاسلام]]، [[أساس التأويل]]،[[تأویل الدعائم]]،.... | ||
|-class='articleCode' | |-class='articleCode' | ||
|کد مؤلف | |کد مؤلف | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
</div> | </div> | ||
''' | '''ابوحنیفه نعمان بن محمد''' (متوفای 363ق)، معروف به قاضی نعمان و ابن حیون، پایهگذار فقه اسماعیلی، قاضی القضات و بزرگترین فقیه در همه ادوار اسماعیلیه است. | ||
در | شخصیت برجسته، تألیفات فراوان و تأثیرگذاری عمیق او بر اسماعیلیه و همچنین خدمات بیبدیل او در راه استواری مذهب اسماعیلی، از او چهرهای پرفروغ ساخته است. بزرگان اسماعیلیه همیشه از قاضی نعمان با احترام و تجلیل یاد کردهاند و هنوز هم کتابهای او در میان گروههایی از اسماعیلیه رواج دارد. | ||
قاضی نعمان در قرن چهارم میزیست و با بزرگانی چون ابن بابویه و کلینی(ره) همعصر بود. شخصیت برجسته و مقام و آثار علمی او اهمیت پرداختن به آثار و | در این میان، نکته قابل توجه این است که علمای امامیّه (= اثناعشری) در قرون اخیر قاضی نعمان را از خود دانسته و کتاب معروف او، [[دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام|دعائم الاسلام]]، را از منابع فقهی و حدیثی خود به شمار آورده و بدان استناد کردهاند. | ||
قاضی نعمان در قرن چهارم میزیست و با بزرگانی چون ابن بابویه و کلینی(ره) همعصر بود. شخصیت برجسته و مقام و آثار علمی او اهمیت پرداختن به آثار و افکار او و کاوش در راه فهم حقیقت مذهب او را بهخوبی نمایان میسازد. | |||
==ولادت== | ==ولادت== | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۱: | ||
نام کامل او ابوحنیفه نعمان بن محمد بن منصور بن احمد بن حیون تمیمی معروف به «قاضي نعمان» است. | نام کامل او ابوحنیفه نعمان بن محمد بن منصور بن احمد بن حیون تمیمی معروف به «قاضي نعمان» است. | ||
تاریخ تولد وی نامشخص است. اما از میان اقوال میتوان تولد وی را بین سالهای | تاریخ تولد وی نامشخص است. اما از میان اقوال میتوان تولد وی را بین سالهای 259ق تا ۲۹۰ق دانست.<ref> جوان آراسته امیر، ص48</ref> | ||
مکان تولد قاضی نعمان همانند | مکان تولد قاضی نعمان همانند زمان آن مشخص نیست. [[زرکلی، خیرالدین|زِرِکلی]] او را اهل قیروان میداند. | ||
از خانواده قاضی نعمان نیز اطلاعاتی در دست نیست، به جز اشارههایی که در بعضی منابع به پدر او شده است. برخی از نویسندگان اسماعیلی احتمال دادهاند که پدرش نیز از داعیان اسماعیلی بوده باشد. | |||
قاضی دو پسر داشت که در مغرب | قاضی دو پسر داشت که در مغرب متولد شدند و در مصر وفات یافتند. فرزندان قاضی نعمان بر مسند پدر تکیه زدند و قضاوت در دستگاه فاطمی تا سال 441ق در این خاندان باقی ماند. | ||
==موقعیت علمی== | ==موقعیت علمی== | ||
از قاضی نعمان آثار فراوانی به جای مانده است که حاکی از احاطۀ علمی وی بر کلام و فقه امامیه است. آصف فیضی در مقدمه [[دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام | از قاضی نعمان آثار فراوانی به جای مانده است که حاکی از احاطۀ علمی وی بر کلام و فقه امامیه است. آصف فیضی در مقدمه [[دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام|دعائم الاسلام]] دربارۀ او نوشته است: «قاضی نعمان دارای مواهبی متعدد بود؛ علم زیاد و معرفتی وسیع داشت، اهل تحقیق و جستجو و کثیرالتألیف بود».<ref> همان، ص50-51</ref> | ||
ابن خلکان نیز به نقل از کتاب اخبار قضاة مصر دربارۀ او چنین نوشته است: | [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلکان]] نیز به نقل از کتاب اخبار قضاة مصر دربارۀ او چنین نوشته است: | ||
قاضی نعمان بن محمد، در غایت فضیلت بود، اهل قرآن و عالم به معانی آن بود، از ابعاد فقه و اختلاف فقها آگاهی داشت. لغت، شعر قوی و تاریخ مردم را میشناخت. در همۀ اینها با درایت و انصاف بود. | قاضی نعمان بن محمد، در غایت فضیلت بود، اهل قرآن و عالم به معانی آن بود، از ابعاد فقه و اختلاف فقها آگاهی داشت. لغت، شعر قوی و تاریخ مردم را میشناخت. در همۀ اینها با درایت و انصاف بود. | ||
به بهترین وجه و زیباترین عبارت، هزاران صفحه دربارۀ اهلبیت تألیف کرد. کتابینیکو در باب مناقب و مثالب نگاشت. همچنین ردیههایی بر مخالفان دارد: بر ابوحنیفه، مالک، شافعی و ابن سریج ردیه دارد | به بهترین وجه و زیباترین عبارت، هزاران صفحه دربارۀ اهلبیت تألیف کرد. کتابینیکو در باب مناقب و مثالب نگاشت. همچنین ردیههایی بر مخالفان دارد: بر ابوحنیفه، مالک، شافعی و ابن سریج ردیه دارد.<ref> همان</ref> | ||
==فعالیتهای سیاسیاجتماعی== | ==فعالیتهای سیاسیاجتماعی== | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۹: | ||
همین پیروی مطلق از معزّ، راه را برای وصول نعمان به مراتب بالا در دولت فاطمی هموار کرد و او را از بزرگان اندیشۀ اسماعیلی قرار داد. قاضی از فرصت به دست آمده بهترین استفاده را برد و بسیاری از کتابهایش را در این دوره منتشر کرد. | همین پیروی مطلق از معزّ، راه را برای وصول نعمان به مراتب بالا در دولت فاطمی هموار کرد و او را از بزرگان اندیشۀ اسماعیلی قرار داد. قاضی از فرصت به دست آمده بهترین استفاده را برد و بسیاری از کتابهایش را در این دوره منتشر کرد. | ||
در سال ۳۶۲ق معزّ به مصر نقل مکان کرد و رکن مستحکم خلافت فاطمی شد. نعمان نیز همراه او به مصر رفت و معزّ با کمکهای فکری او، پایههای حکومت را بر مبنایی اسلامی و شیعی استوار کرد و شهر قاهره را بنیان نهاد | در سال ۳۶۲ق معزّ به مصر نقل مکان کرد و رکن مستحکم خلافت فاطمی شد. نعمان نیز همراه او به مصر رفت و معزّ با کمکهای فکری او، پایههای حکومت را بر مبنایی اسلامی و شیعی استوار کرد و شهر قاهره را بنیان نهاد<ref> همان، ص51-52</ref> | ||
==مذهب== | ==مذهب== | ||
| خط ۱۰۸: | خط ۱۰۹: | ||
==تأليفات== | ==تأليفات== | ||
قاضی نعمان نویسندهای پرکار بود. بیش از چهل رساله به نام | قاضی نعمان نویسندهای پرکار بود. بیش از چهل رساله به نام او ثبت کردهاند. ظاهراً وی بیشتر عمر خود را به تصنیف و تألیف آثار متعدّد خود در فقه و نیز موضوعات دیگری از قبیل تاریخ، تأویل و حقایق گذرانیده است. | ||
===یازده کتاب در فقه=== | ===یازده کتاب در فقه=== | ||
| خط ۱۱۴: | خط ۱۱۵: | ||
# کتابالایضاح؛ | # کتابالایضاح؛ | ||
# مختصرالایضاح؛ | # مختصرالایضاح؛ | ||
# | # کتاب الاخبار فی الفقه؛ | ||
# مختصر الآثار فیما روی عن الائمة الاطهار؛ | # مختصر الآثار فیما روی عن الائمة الاطهار؛ | ||
# الاقتصار؛ | # الاقتصار؛ | ||
# | # القصیدة المنتخبة؛ | ||
# دعائم الإسلام و ذکر الحلال والحرام والقضایا والأحکام؛ | # دعائم الإسلام و ذکر الحلال والحرام والقضایا والأحکام؛ | ||
# منهاجالفرائض؛ | # منهاجالفرائض؛ | ||
# | # الاتفاق والافتراق؛ | ||
# المقتصر؛ | # المقتصر؛ | ||
# الینبوع. | # الینبوع. | ||
| خط ۱۲۶: | خط ۱۲۷: | ||
===سه کتاب در اخبار=== | ===سه کتاب در اخبار=== | ||
# شرح الاخبار فی فضائل | # شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار؛ | ||
# قصیدة ذات المحنة؛ | # قصیدة ذات المحنة؛ | ||
# قصیدة ذات المنن. | # قصیدة ذات المنن. | ||
| خط ۱۳۲: | خط ۱۳۳: | ||
===نُه کتاب در حقایق=== | ===نُه کتاب در حقایق=== | ||
# | # دعائم الإسلام؛ | ||
# تأویل الشریعة؛ | # تأویل الشریعة؛ | ||
# اساس التأویل؛ | # اساس التأویل؛ | ||
# شرح الخطب التی لأمیرالمؤمنین علی؛ | # شرح الخطب التی لأمیرالمؤمنین علی؛ | ||
# کتاب | # کتاب التوحید والامامة؛ | ||
# اثبات الحقائق فی معرفة توحید الخالق؛ | # اثبات الحقائق فی معرفة توحید الخالق؛ | ||
# حدود المعرفة فی | # حدود المعرفة فی تفسیر القرآن و التنبیه علی التأویل؛ | ||
# نهجالسبیل | # نهجالسبیل الی معرفة علم التأویل؛ | ||
# الراحة والتسلّی. | # الراحة والتسلّی. | ||
===پنج کتاب | ===پنج کتاب در ردّ مخالفان=== | ||
# اختلاف اصول المذاهب؛ | # اختلاف اصول المذاهب؛ | ||
# الرسالة المصریة فی الردّ علی الشافعی؛ | # الرسالة المصریة فی الردّ علی الشافعی؛ | ||
# | # الردّ علی ابن سریبح البغدادی؛ | ||
# ذات البیان | # ذات البیان فی الرد علی ابن قتیبة؛ | ||
# دامع الموجز | # دامع الموجز فی الردّ علی العتقی. | ||
===چهارده کتاب در عقاید=== | ===چهارده کتاب در عقاید=== | ||
# القصیدة المختارة؛ | # القصیدة المختارة؛ | ||
# کتاب | # کتاب الهمّة فی آداب اتباع الأئمّة؛ | ||
# کتاب الطهارة؛ | # کتاب الطهارة؛ | ||
# الارجوزة؛ | # الارجوزة؛ | ||
# | # مفاتیح النعمة؛ | ||
# کتاب الدعاء؛ | # کتاب الدعاء؛ | ||
# | # کتاب عبادة یوم ولیلة؛ | ||
# کیفیة الصلاة علی النبی؛ | # کیفیة الصلاة علی النبی؛ | ||
# التعقیب والانتقاد؛ | # التعقیب والانتقاد؛ | ||
# کتاب | # کتاب الحلی والثیاب؛ | ||
# کتاب الشروط؛ | # کتاب الشروط؛ | ||
# | # منامات الأئمّة؛ | ||
# تأویل الروایات؛ | # تأویل الروایات؛ | ||
# | # التفریع والتصنیف. | ||
===پنج کتاب | ===پنج کتاب در وعظ و تاریخ=== | ||
# رسالة الی المرشد الداعی بمصر فی تربیة المؤمنین؛ | # رسالة الی المرشد الداعی بمصر فی تربیة المؤمنین؛ | ||
# کتاب | # کتاب المجالس والمسایرات والمواقف والتوقعیات؛ | ||
# معالم الهدی؛ | # معالم الهدی؛ | ||
# | # المناقب لأهل بیت رسولاللّه؛ | ||
# افتتاح الدعوة. | # افتتاح الدعوة. | ||
| خط ۱۷۸: | خط ۱۷۹: | ||
===کتابهای موجود=== | ===کتابهای موجود=== | ||
تقریبا | تقریبا نیمی ازاین کتب اکنون موجودند و بقیه یا ازبین رفتهاند و یا در دسترس نیستند. | ||
کتب | کتب موجود قاضی نعمان را حسینی جلالی چنین برشمرده است: | ||
1. | 1. الاخبار، 2. اختلاف اصول المذاهب، 3. الارجوزة المختارة، 4. اساس التأویل، 5. افتتاح الدعوة، 6. الاقتصار، 7. الایضاح، 8. تأویل الشریعة، 9. تربیة المؤمنین بالتوقیف علی حدود باطنالدین (تأویل الدعائم)، 10. تقویم الانام، 11. التوحید، 12. [[دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام|دعائم الاسلام]] فی مسائل الحلال والحرام والقضایا والاحکام(معروفترین کتاب نعمان)، 13. ذات البیان، 14. الراحة والتسلّی، 15. الرسالة المذهبیة فی العقائد الاسماعیلیة، 16. شرح الاخبار فی فضائل الأئمة الاطهار، 17. الطهارات، 18. قصیدة فی الامام الحسین، 19. المجالس والمسایرات، 20. مختصر الآثار فیما روی عن الأئمة الأطهار، 20. مفاتیح النعمة، 22. المناقب والمثالب، 23. المنتخبة (قصیدهای فقهی)، 24. منهاج الفرائض، 25. الهمة فی آداب اتباع الأئمة، 26. الینبوع، 27. کتاب یوم ولیلة فی الصلاة المفروضة. | ||
===کتابهای مفقود=== | ===کتابهای مفقود=== | ||
| خط ۱۸۷: | خط ۱۸۸: | ||
امّا آثار مفقود قاضی نعمان عبارتند از: | امّا آثار مفقود قاضی نعمان عبارتند از: | ||
1. | 1. الآثار النبویة، 2. الاتفاق والافتراق، 3. اصول الحدیث، 4. الامامة، 5. البلاغ الاکبر والناموس الاعظم (درباره اصول دین)، 6. تأویل القرآن، 7. التفریع والتصنیف لمن لایعلم العلم، 8. الدامع الموجز فی الردّ علی العتکی، 9. الدّعاء، 10. الرد علی الخوارج، 11. ذات المحنة، 12. ذات المنن، 13. الرسالة المصریة فی الردّ علی الشافعی، 14. کیفیة الصلاة علی النبی، 15. کتاب فیما رفضته العامّة من کتاب اللّه وانکرته، 16. معالم الهدی، 17. نهج السبیل الی معرفة علم التأویل، 18. التعقیب والاتحاد، 19. الحلی والثیاب، 20. الشروط، 21. منامات الائمّة، 22. رسالة الی المرشد الداعی بمصر فی تربیة المؤمنین، 23. المغازی<ref> همان، ص54-55</ref> | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
عموم تذکرهنویسان | عموم تذکرهنویسان وفات قاضی نعمان را در ماه رجب سال 363ق (۲۷ مارس ۹۷۴م) ذکر کردهاند، امّا بعضی دیگر ماه جمادیالآخر همان سال را ذکر میکنند. | ||
== | ==پانويس == | ||
<references /> | |||
==منابع مقاله== | |||
[[:noormags:142338|جوان آراسته، امیر، قاضی نعمان و مذهب او، مجله هفت آسمان، بهار و تابستان 1380، شماره 9 و10، (از صفحه 47 تا 82)]]. | |||
==وابستهها== | ==وابستهها== | ||
{{وابستهها}} | {{وابستهها}} | ||
[[أساس التأويل]] | |||
[[تأویل الدعائم]] | [[تأویل الدعائم]] | ||
[[آداب إتباع الأئمة]] | |||
[[شرح الأخبار في فضائل الأئمة الأطهار]] | [[شرح الأخبار في فضائل الأئمة الأطهار]] | ||
| خط ۲۱۴: | خط ۲۱۷: | ||
[[المجالس و المسايرات]] | [[المجالس و المسايرات]] | ||
[[دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام | [[مختصر الآثار]] | ||
[[دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام]] | |||
[[ترجمه کتاب دعائم الاسلام (و بیان حلال و حرام، و قضایا و احکام)]] | |||
[[افتتاح الدعوة]] | [[افتتاح الدعوة]] | ||
[[ | [[إختلاف أصول المذاهب]] | ||
[[الإيضاح (قاضی نعمان)]] | |||
[[الأرجوزة المختارة في الأمامة، موقف الفرق من مسالة الأمامة و نقضه و دفاع عن حق الأئمة]] | [[الأرجوزة المختارة في الأمامة، موقف الفرق من مسالة الأمامة و نقضه و دفاع عن حق الأئمة]] | ||
[[كتاب الاقتصار]] | |||
[[رده:زندگینامه]] | [[رده:زندگینامه]] | ||