۱۹٬۴۵۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '== ساختار كتاب ==' به '== ساختار ==') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR11503J1.jpg | |||
| عنوان =ظفرنامه (شرفالدین علی یزدی) | |||
| | | عنوانهای دیگر =ضفرنامه | ||
| پدیدآوران = | |||
[[میر محمد صادق، سعید]] (محقق) | |||
| | |||
| | |||
[[یزدی، | [[یزدی، شرفالدین علی]] (نویسنده) | ||
[[نوایی، عبدالحسین]] (محقق) | [[نوایی، عبدالحسین]] (محقق) | ||
| زبان =فارسی | |||
|زبان | | کد کنگره =DSR 1102 /ش4ظ7* | ||
| موضوع = | |||
ایران - تاریخ - تیموریان، 771 - 911ق. | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
ایران - تاریخ - مغولان و ایلخانان، 616 - 756ق. | ایران - تاریخ - مغولان و ایلخانان، 616 - 756ق. | ||
| خط ۳۰: | خط ۱۹: | ||
نثر فارسی - قرن 9ق. | نثر فارسی - قرن 9ق. | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | مجلس شورای اسلامی، کتابخانه موزه و مرکز اسناد | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | |||
| سال نشر = 1387 ش | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE41518AUTOMATIONCODE،AUTOMATIONCODE11503AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| شابک =978-964-6690-67-7 | |||
| تعداد جلد =2 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =11503 | |||
| کتابخوان همراه نور =11503 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''ظفرنامه'''، مشهورترين اثر شرفالدين على يزدى است كه به روزگار پيرى به دستور ابراهيم ميرزا در سال 828ق، در شيراز شروع به نوشتن آن كرد و طى چهار سال به نگارش مقاله اول آن - كه اختصاص به زندگى تيمور دارد - مشغول بود؛ ماده تاريخ اتمام كتابت آن هم «صنف فى شيراز» (831) است. | {{کاربردهای دیگر|ظفرنامه (ابهامزدایی)}} | ||
'''ظفرنامه'''، مشهورترين اثر [[یزدی، شرفالدین علی|شرفالدين على يزدى]] است كه به روزگار پيرى به دستور ابراهيم ميرزا در سال 828ق، در شيراز شروع به نوشتن آن كرد و طى چهار سال به نگارش مقاله اول آن - كه اختصاص به زندگى تيمور دارد - مشغول بود؛ ماده تاريخ اتمام كتابت آن هم «صنف فى شيراز» (831) است. | |||
== ساختار == | == ساختار == | ||
مؤلف طى چهار سال موفق به نگارش مقاله اول از كتابش شد. آن چه از فحواى متن كتاب برمىآيد، [[یزدی، شرفالدین علی|شرفالدين على يزدى]]، در صدد بوده طى سه مقاله، كتابى تاريخى درباره تيمور، پسرش شاهرخ و نوهاش ابراهيم ميرزا تأليف كند. | |||
مؤلف طى چهار سال موفق به نگارش مقاله اول از كتابش شد. آن چه از فحواى متن كتاب برمىآيد، شرفالدين على | |||
مؤلف مقدمه را طى هفت سال از 822 تا 828ق. و مقاله نخست را طى سالهاى 828 تا 831ق، به اتمام رسانده است و با توجه به فوت او كه در سال 858ق. ذكر شده است، او حداقل فرصتى بيست ساله براى اتمام مابقى مقالات داشته است. | مؤلف مقدمه را طى هفت سال از 822 تا 828ق. و مقاله نخست را طى سالهاى 828 تا 831ق، به اتمام رسانده است و با توجه به فوت او كه در سال 858ق. ذكر شده است، او حداقل فرصتى بيست ساله براى اتمام مابقى مقالات داشته است. | ||
| خط ۶۱: | خط ۵۰: | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
مؤلف در متن كتاب به صراحت اشارهاى به نام كتاب ندارد و در بخشهاى گوناگون كتابش به عناوين فتحنامه و صحيفه ظفر اشاره كرده است. در مجموعه منشآتش كه تحريرى از مقدمه ابتداى كتاب را آورده است، از اين كتاب با عنوان فتحنامه صاحبقرانى ياد كرده است. اما دولتشاه سمرقندى، عبدالرزاق سمرقندى، ميرخواند و نوه دخترى او [[خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین|خواندمير]] از كتاب مؤلف با عنوان ظفرنامه ياد كردهاند. | مؤلف در متن كتاب به صراحت اشارهاى به نام كتاب ندارد و در بخشهاى گوناگون كتابش به عناوين فتحنامه و صحيفه ظفر اشاره كرده است. در مجموعه منشآتش كه تحريرى از مقدمه ابتداى كتاب را آورده است، از اين كتاب با عنوان فتحنامه صاحبقرانى ياد كرده است. اما دولتشاه سمرقندى، عبدالرزاق سمرقندى، ميرخواند و نوه دخترى او [[خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین|خواندمير]] از كتاب مؤلف با عنوان ظفرنامه ياد كردهاند. | ||
مؤلف بدون ذكر نامى از كتابها و نويسندگان، به كتابهايى كه قبل از او درباره تيمور نوشته شده است، اشاره كرده است. او در خلال نوشتهاش يك بار به كتب عربى و فارسى و بار ديگر به منظومه تركى و مؤلفى فارسى اشاره مىكند. از كتاب عربى اطلاعى حاصل نشد؛ اما كتاب فارسى مورد اشاره مؤلف، بايد كتاب ظفرنامه على بن نظام تبريزى؛ معروف به نظامالدين | مؤلف بدون ذكر نامى از كتابها و نويسندگان، به كتابهايى كه قبل از او درباره تيمور نوشته شده است، اشاره كرده است. او در خلال نوشتهاش يك بار به كتب عربى و فارسى و بار ديگر به منظومه تركى و مؤلفى فارسى اشاره مىكند. از كتاب عربى اطلاعى حاصل نشد؛ اما كتاب فارسى مورد اشاره مؤلف، بايد كتاب ظفرنامه على بن نظام تبريزى؛ معروف به نظامالدين شامیباشد، همو كه مؤلف يك بار به كنايه از او با عنوان اهل بغداد ياد كرده است. | ||
احتمالا منظور مؤلف از منظومه تركى نيز بايد مجموعه اشعار صفىالدين ختلانى باشد كه برخى از رويدادهاى عصر تيمور را به تركى سروده است. و كتاب فارسى ديگرى كه مؤلف بدان اشاره كرده است، بايد كتاب شمسالحسن - كه تاج سلمانى به دستور شاهرخ آن را نوشت - باشد. اين كتاب وقايع سالهاى 807ق تا 813ق را - كه درباره احوال شاهرخ و الغ بيگ ميرزا است - شامل مىشود. | احتمالا منظور مؤلف از منظومه تركى نيز بايد مجموعه اشعار صفىالدين ختلانى باشد كه برخى از رويدادهاى عصر تيمور را به تركى سروده است. و كتاب فارسى ديگرى كه مؤلف بدان اشاره كرده است، بايد كتاب شمسالحسن - كه تاج سلمانى به دستور شاهرخ آن را نوشت - باشد. اين كتاب وقايع سالهاى 807ق تا 813ق را - كه درباره احوال شاهرخ و الغ بيگ ميرزا است - شامل مىشود. | ||
| خط ۷۱: | خط ۵۸: | ||
مؤلف شيوه گردآورى اخبار و وقايع و نحوه نگارش آنان را بيان كرده است و در اينباره مىنويسد، به دستور تيمور مقرر شد تا نظامالدين شامى و صفىالدين ختلانى، مطالب را طورى بنويسند كه جنبه مداهنه و مبالغه پيدا نكند. | مؤلف شيوه گردآورى اخبار و وقايع و نحوه نگارش آنان را بيان كرده است و در اينباره مىنويسد، به دستور تيمور مقرر شد تا نظامالدين شامى و صفىالدين ختلانى، مطالب را طورى بنويسند كه جنبه مداهنه و مبالغه پيدا نكند. | ||
اما مهمترين كتاب مورد استفاده شرفالدين على | اما مهمترين كتاب مورد استفاده [[یزدی، شرفالدین علی|شرفالدين على يزدى]]، كتاب مورخ سلفش نظامالدين شامى است، طورى كه ظفرنامه مؤلف، صورتى است مشروح و مفصل از ظفرنامه نظامالدين شامى؛ شيوه اقتباس در همه جاى يكسان نيست، گاهى عبارات كلمات و حتى امثال و اشعار و آيات و احاديث را نقل به عبارت كرده و زمانى هم دخل و تصرفهاى فرعى در آنها نموده است؛ مثلاًبه جاى برخى از واژهها معادل يا مترادفشان را به كار برده و يا با حفظ معنى عبارات و کیفیت بيان وقايع با تغيير الفاظ و عبارات به گونههاى ديگر قرينهسازى كرده است. | ||
مزاياى ظفرنامه مؤلف، نسبت به كتاب شامى يكى در ضبط كامل اسامى است كه به خوبى مىتوان خويشاوندى افراد را شناخت و مزيت ديگر آن، ذكر تاريخ روز و ماه و سال رويدادها است و مزيت سوم مشخص نمودن حدود اعلام جغرافيايى است. | مزاياى ظفرنامه مؤلف، نسبت به كتاب شامى يكى در ضبط كامل اسامى است كه به خوبى مىتوان خويشاوندى افراد را شناخت و مزيت ديگر آن، ذكر تاريخ روز و ماه و سال رويدادها است و مزيت سوم مشخص نمودن حدود اعلام جغرافيايى است. | ||
مؤلف، پس از گردآورى همه آثار عصر تيمور و اسناد و | مؤلف، پس از گردآورى همه آثار عصر تيمور و اسناد و مدارک مرتبط با آن و پس از مشخص شدن صحت آن شروع به نوشتن اثرش كرده است. او درباره چگونگى صحت اخبار وقايع به تشكيل سه گروه به شرح ذيل اشاره كرده است: | ||
الف- 4- م. خواننده منابع | الف- 4- م. خواننده منابع | ||
| خط ۸۳: | خط ۷۰: | ||
ج- 4- م. نويسندگان | ج- 4- م. نويسندگان | ||
ترتيب كار اين سه گروه به شيوهاى بود كه پس از خواندن و مرور اسناد و آثار اعم از تركى و فارسى، افرادى كه از موضوع آگاهى داشتند، رويدادهاى آن را تطبيق مىدادند، سپس نويسندگان آن را مكتوب | ترتيب كار اين سه گروه به شيوهاى بود كه پس از خواندن و مرور اسناد و آثار اعم از تركى و فارسى، افرادى كه از موضوع آگاهى داشتند، رويدادهاى آن را تطبيق مىدادند، سپس نويسندگان آن را مكتوب میكردند و چندين بار نوشته مكتوب خوانده مىشد، تا چنانچه اشتباهى در آن ديده مىشد، اصلاح شود. | ||
بنا به اشاره مؤلف، درباره تشخيص برخى روايات مبهم و اشتباه و يا روايات گوناگون از يك واقعه، از افراد خبره و معتمد- كه در باب صحت رويدادها اعتمادى به آنان داشتند- در سراسر قلمرو حكومتى در باب آن موضوع و رويداد پرس و جو مىشد؛ بدين ترتيب پس از تأييد صحت مطالب، روايت نوشته مىشد و نوشته پس از چندبار خواندن تحرير و دوباره با اصل نسخه مقابله و تصحيح مىشد و چنانچه ابراهيم ميرزا تغييرى را صلاح مىديد، در آن اعمال مىكرد. | بنا به اشاره مؤلف، درباره تشخيص برخى روايات مبهم و اشتباه و يا روايات گوناگون از يك واقعه، از افراد خبره و معتمد- كه در باب صحت رويدادها اعتمادى به آنان داشتند- در سراسر قلمرو حكومتى در باب آن موضوع و رويداد پرس و جو مىشد؛ بدين ترتيب پس از تأييد صحت مطالب، روايت نوشته مىشد و نوشته پس از چندبار خواندن تحرير و دوباره با اصل نسخه مقابله و تصحيح مىشد و چنانچه ابراهيم ميرزا تغييرى را صلاح مىديد، در آن اعمال مىكرد. | ||
| خط ۸۹: | خط ۷۶: | ||
مؤلف براى نوشتن اين كتاب، خلاصه بسيارى از فرمانها، نامهها و پيمانها و حتى سخنان تيمور را در مطالب كتاب گنجانده است. او به گزارشها و نقشههاى نظامى نيز دسترسى داشته است، به نحوى كه درباره آرايش نظامى و جاىگيرى افراد در سپاه و شيوه حمله به دشمن توضيحاتى ارائه كرده است كه نمونه كاملى از گزارش او در باب فتح قلعه تكريت حاكى از اين موضوع است. | مؤلف براى نوشتن اين كتاب، خلاصه بسيارى از فرمانها، نامهها و پيمانها و حتى سخنان تيمور را در مطالب كتاب گنجانده است. او به گزارشها و نقشههاى نظامى نيز دسترسى داشته است، به نحوى كه درباره آرايش نظامى و جاىگيرى افراد در سپاه و شيوه حمله به دشمن توضيحاتى ارائه كرده است كه نمونه كاملى از گزارش او در باب فتح قلعه تكريت حاكى از اين موضوع است. | ||
او علاوه بر اسناد و | او علاوه بر اسناد و مدارک مكتوب از شنيدههاى خود نيز مطالبى را نقل كرده است. | ||
مؤلف در نوشتن مقاله اول ظفرنامه، علاوه بر شنيدههايش ديدههايش را نيز نقل كرده است. | مؤلف در نوشتن مقاله اول ظفرنامه، علاوه بر شنيدههايش ديدههايش را نيز نقل كرده است. | ||
| خط ۹۷: | خط ۸۴: | ||
مؤلف به هنگام نوشتن برخى از رويدادها، براى آگاهى خوانندهاش به سابقه تاريخى آن اشاره دارد. | مؤلف به هنگام نوشتن برخى از رويدادها، براى آگاهى خوانندهاش به سابقه تاريخى آن اشاره دارد. | ||
مؤلف برخى حوادث و غرايبى كه | مؤلف برخى حوادث و غرايبى كه برایش مهم جلوه كرده است توضيح داده، مثل توصيف خانههاى يخى در حاجى ترخان و يا شرحى كه درباره فيلهاى هند داده است. | ||
مؤلف بنابه درخواست ابراهيم ميرزا- كه از او خواسته بود تا تمامى جزئيات سفرهاى تيمور؛ همچون تعيين راهها، بيان مقادير و مسافات و شهرها را شرح دهد - مطالب گوناگونى را درباره اوضاع شهرها و جغرافياى سرزمينهاى متصرّفى و وضعيت قلعهها و مسافات ميان شهرهاى مختلف و آبادانى آن شهرها در زمان خودش ارائه كرده است، لذا اين كتاب علاوه بر آگاهىهاى تاريخى، منبع خوبى براى تحقيقات جغرافياى تاريخى نيز به شمار مىرود، تا آن جا كه لسترنج به هنگام بررسى اوضاع شهرهاى خلافت شرقى در قرن نهم، از ظفرنامه به عنوان يكى از مراجع كارش استفاده كرده است. همچنين افزون بر اهميت تاريخى و جغرافيايى، ظفرنامه آيينهاى از اوضاع اجتماعى و آداب و رسوم قرن نهم نيز به شمار مىرود. | مؤلف بنابه درخواست ابراهيم ميرزا- كه از او خواسته بود تا تمامى جزئيات سفرهاى تيمور؛ همچون تعيين راهها، بيان مقادير و مسافات و شهرها را شرح دهد - مطالب گوناگونى را درباره اوضاع شهرها و جغرافياى سرزمينهاى متصرّفى و وضعيت قلعهها و مسافات ميان شهرهاى مختلف و آبادانى آن شهرها در زمان خودش ارائه كرده است، لذا اين كتاب علاوه بر آگاهىهاى تاريخى، منبع خوبى براى تحقيقات جغرافياى تاريخى نيز به شمار مىرود، تا آن جا كه لسترنج به هنگام بررسى اوضاع شهرهاى خلافت شرقى در قرن نهم، از ظفرنامه به عنوان يكى از مراجع كارش استفاده كرده است. همچنين افزون بر اهميت تاريخى و جغرافيايى، ظفرنامه آيينهاى از اوضاع اجتماعى و آداب و رسوم قرن نهم نيز به شمار مىرود. | ||
| خط ۱۱۷: | خط ۱۰۴: | ||
اشاره مؤلف به نوشتههاى بخشيان اويغور و دبيران فرس است كه به دستور تيمور هر چه وقوع مىيافت، پس از تحقيق، درباره آن مطالب نوشته مىشد. | اشاره مؤلف به نوشتههاى بخشيان اويغور و دبيران فرس است كه به دستور تيمور هر چه وقوع مىيافت، پس از تحقيق، درباره آن مطالب نوشته مىشد. | ||
نثر شرفالدين على | نثر [[یزدی، شرفالدین علی|شرفالدين على يزدى]]، تقليدى است از كتاب جهانگشا، امّا به زيبايى و دلربايى اثر ماندگار عطاملك جوينى نيست. تاريخ ادبيات نويسان معاصر مؤلف را زندهكننده نثر فنى در قرن نهم معرفى كردهاند؛ ترجيع وصف بر خبر، اطناب، به كارگيرى واژههاى عربى، تركى و مغولى، تضمين و اقتباس آيات، احاديث و روايات، استفاده از صنايع فنون بيانى و بديعى، به كارگيرى كنايات و امثله و بهرهگيرى و تضمين اشعار فارسى و عربى از ويژگى نثر فنى ظفرنامه مؤلف است. | ||
نثر مؤلف تا مدتها مورد تقليد منشيان و مترسلان، و سرمشق اهل فضل بوده است، كه نمونهاى از اين تقليد را مىتوان در نامه آصفخان از بزرگان دربار تيموريان هند- معاصر اكبر گوركانى- به حكيم ركناى معروف، مشاهده كرد. | نثر مؤلف تا مدتها مورد تقليد منشيان و مترسلان، و سرمشق اهل فضل بوده است، كه نمونهاى از اين تقليد را مىتوان در نامه آصفخان از بزرگان دربار تيموريان هند- معاصر اكبر گوركانى- به حكيم ركناى معروف، مشاهده كرد. | ||
| خط ۱۴۳: | خط ۱۳۰: | ||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
متن و مقدمه كتاب | متن و مقدمه كتاب | ||
==وابستهها== | |||
== | {{وابستهها}} | ||
[[ظفرنامه: تاریخ عمومی مفصل ایران در دورۀ تیموریان]] | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:تاریخ]] | [[رده:تاریخ]] | ||
[[رده:تاریخ آسیا]] | |||
[[رده:تاریخ ایران]] | [[رده:تاریخ ایران]] | ||