۱۴۷٬۰۸۳
ویرایش
←وابستهها
جز (جایگزینی متن - '،ح' به '، ح') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) |
||
| (۳۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR11516J1.jpg | |||
| عنوان =روضات الجنات في أوصاف مدينة هرات | |||
| | | عنوانهای دیگر = | ||
| پدیدآوران = | |||
[[امام، محمدکاظم]] (محقق) | |||
| | |||
| | |||
[[اسفزاری، | [[اسفزاری، معینالدین محمد]] (نویسنده) | ||
| زبان =فارسی | |||
|زبان | | کد کنگره =DSR 2127 /ر3الف5 | ||
| موضوع = | |||
خراسان | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
نثر فارسی - قرن 9ق. | نثر فارسی - قرن 9ق. | ||
هرات | هرات | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | دانشگاه تهران | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | |||
| سال نشر = 1338 ش | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE11516AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =2 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =11516 | |||
| کتابخوان همراه نور =11516 | |||
| کد پدیدآور = | |||
= | | پس از = | ||
| پیش از = | |||
}} | |||
مؤلف با ذكر شاهد از اشعار فارسى و عربى بر سليس بودن كتاب و نمكين بودن زبانِ كتاب افزوده است و مصحح نيز هر كجا كه لازم دانسته | {{کاربردهای دیگر|روضات الجنات (ابهامزدایی)}} | ||
'''روضات الجنات في أوصاف مدينة هرات'''، اثر [[اسفزاری، معینالدین محمد|معينالدين محمد الزمجى الاسفزارى]] از نمونههاى برجسته نگارش و نثر قرن نهم و از منابع بسيار مفيد و معتبر تدوين تاريخ اجتماعى و جغرافياى تاريخى خراسان و به خصوص «ربع هرات» به شمار مىرود كه توسط [[محمد كاظم امامى]] تصحيح، و انتشارات دانشگاه تهران در دو جلد كه جلد اول آن در سال 1338 و جلد دوم آن در سال 1339 عهدهدار انتشار آن شده است. | |||
مؤلف با ذكر شاهد از اشعار فارسى و عربى بر سليس بودن كتاب و نمكين بودن زبانِ كتاب افزوده است و مصحح نيز هر كجا كه لازم دانسته مسائل مبهم را در پاورقى توضيح داده است و كاستىهاى نسخه مورد استفاده با رجوع به نسخ ديگر جبران كرده و آنها را در قلاب [ ] شرح كرده است. | |||
== انگيزه تألیف== | == انگيزه تألیف== | ||
مؤلف در سبب تألیف اثرش مىنويسد: «غرض آن كه چون اين مدينه السلام با احترام و قبه الاسلام عالى مقام را در اين ايام افاضت انجام جمعيت تمام و جامعيت ما لا كلام حاصل گشت بنده... را هميشه در خاطر مىگذشت كه بعضى از آثار و اوصاف و احوال اين مدينه با سكينه... در قيد تألیف و سلك تحريز كشد. اين تألیف به تشويق خواه قوامالدين نظامالدين وزيز سلطان حسين باقرا انجام شد. | مؤلف در سبب تألیف اثرش مىنويسد: «غرض آن كه چون اين مدينه السلام با احترام و قبه الاسلام عالى مقام را در اين ايام افاضت انجام جمعيت تمام و جامعيت ما لا كلام حاصل گشت بنده... را هميشه در خاطر مىگذشت كه بعضى از آثار و اوصاف و احوال اين مدينه با سكينه... در قيد تألیف و سلك تحريز كشد. اين تألیف به تشويق خواه قوامالدين نظامالدين وزيز سلطان حسين باقرا انجام شد. | ||
== ساختار== | == ساختار== | ||
بنا بر فهرست مندرجات، جلد نخست روضات در اصل شامل 27 روضه است. جلد اول يا بخش نخست روضههاى اول تا پنجم در بر مىگيرد و بخش دوم شامل روضههاى هشتم تا بيست و هفتم است، شايان ذكر است كه روضههاى ششم، هفتم و بيست و هفتم كتاب روضات كه در فهرست مندرجات معين و مذكور است، در هيج يك از دو جلد موجود نيست. البته مصحح بخش دوم در تعليقات جلد دوم دربارهى فقدان روضهى بيست و هفتم به تفصيل سخن گفته است. محمد اسحاق، استاد دانشگاه كلكته براى تصحيح بخش اول ره شش نسخه مراجعه كرده است؛ ولى نسخهى اصلى مورد استفاده وى متعلق به كتابخانه «انجمن آسيايى كلكته» است. | بنا بر فهرست مندرجات، جلد نخست روضات در اصل شامل 27 روضه است. جلد اول يا بخش نخست روضههاى اول تا پنجم در بر مىگيرد و بخش دوم شامل روضههاى هشتم تا بيست و هفتم است، شايان ذكر است كه روضههاى ششم، هفتم و بيست و هفتم كتاب روضات كه در فهرست مندرجات معين و مذكور است، در هيج يك از دو جلد موجود نيست. البته مصحح بخش دوم در تعليقات جلد دوم دربارهى فقدان روضهى بيست و هفتم به تفصيل سخن گفته است. محمد اسحاق، استاد دانشگاه كلكته براى تصحيح بخش اول ره شش نسخه مراجعه كرده است؛ ولى نسخهى اصلى مورد استفاده وى متعلق به كتابخانه «انجمن آسيايى كلكته» است. | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
مصحح در مقدمهى نسبتا طولانى و ارزشمند خود به اين مباحث پرداخته است، زندگانى مؤلف بنا به روايت معينالدين اسفزارى، تاريخ آغاز و پايان تدوين روضاتالجنات، دربارهى زندگانى پدر مؤلف، تحصيلات، تخلص و مذهب مولانا [[اسفزاری، معینالدین محمد|اسفزارى]]، مآخذ كتاب كه مهمترين آنها عبارتند از تاريخ هرات تألیف ابواسحق ياسين، تاريخ هرات از ثقهالدين [[جامی، عبدالرحمن|عبدالرحمن جامى]]، كرت نامه منظوم ربيعى قوشنجى و تاريخ نامهى هرات سيفى هروى... محمد اسحاق دربارهى موضوع بخش اول كتاب يادآورى مىكند: قسمتى از كتاب روضاتالجنات كه مشتمل بر يك مقدمه، حواشى، فهرست اسامى و... فهرست كتب مورد استفاده و متن كتاب است از يك ديباچه و پنج روضعه تشكيل شده است. | |||
مصحح در مقدمهى نسبتا طولانى و ارزشمند خود به اين مباحث پرداخته است، زندگانى مؤلف بنا به روايت معينالدين اسفزارى، تاريخ آغاز و پايان تدوين روضاتالجنات، دربارهى زندگانى پدر مؤلف، تحصيلات، تخلص و مذهب مولانا | |||
كتاب با ستايش حضرت رب اعلى، با اين عبارت آغاز مىشود: «بسم الله الكريم المجيب عليه توكلت و اليه انيب». سپس سخن به نعت خلفاى راشدين مىپردازد، آنگاه با عنان «دعاى حضرت پادشاه» و «دعاى حضرات شاهزادگان كامكار» و «دعاى دولت امراى ملك آراى عالى راى» زبان به نعت سلطان حسين بايقرا مىگشايد و به توصيف بلدهى طيبه هرات مىپردازد. | كتاب با ستايش حضرت رب اعلى، با اين عبارت آغاز مىشود: «بسم الله الكريم المجيب عليه توكلت و اليه انيب». سپس سخن به نعت خلفاى راشدين مىپردازد، آنگاه با عنان «دعاى حضرت پادشاه» و «دعاى حضرات شاهزادگان كامكار» و «دعاى دولت امراى ملك آراى عالى راى» زبان به نعت سلطان حسين بايقرا مىگشايد و به توصيف بلدهى طيبه هرات مىپردازد. | ||
| خط ۶۸: | خط ۵۳: | ||
روضهى اول «در بيان بناى شهر هرات و لطافت آن حميت عن الافات»، مؤلف دربارهى بناى هرات هشت روايت توشته كه از آنها هفت روايت بناى شهر را به پادشاهان پيشدادى ايران نسبت مىدهد و روايت هشتم كه از حضرت رسالت(ص) نقل است، بناى هرات را به حضرت خضر نبى و ذوالقرنين نسبت مىدهد. | روضهى اول «در بيان بناى شهر هرات و لطافت آن حميت عن الافات»، مؤلف دربارهى بناى هرات هشت روايت توشته كه از آنها هفت روايت بناى شهر را به پادشاهان پيشدادى ايران نسبت مىدهد و روايت هشتم كه از حضرت رسالت(ص) نقل است، بناى هرات را به حضرت خضر نبى و ذوالقرنين نسبت مىدهد. | ||
روضهى دوم، «در | روضهى دوم، «در کیفیت اوضاع بلده فلك ارتفاع» است و مشتمل بر دو چمن: چمن اول در بيان شهربندى كه اكنون معمور است و در جانب جنوبى شميران و قهندز افتاده، چمن دوم در ذكر بعضى از مضافات و از بدايع و عمارات. در اين دو چمن صحبت از جغرافياى تاريخ خراسان و فضيلت خراسانيان و به خصوص شيخ [[جامی، عبدالرحمن|عبدالرحمن جامى]] است. | ||
روضهى سوم «در بيان فضيلت مملكت خراسان و اخبار كه در باب آن مملكت مرويست» كه مشتمل بر دو چمن است. چمن دوم در ذكر فضيلت بلدهى فاخرهى طيبه هرات است. | روضهى سوم «در بيان فضيلت مملكت خراسان و اخبار كه در باب آن مملكت مرويست» كه مشتمل بر دو چمن است. چمن دوم در ذكر فضيلت بلدهى فاخرهى طيبه هرات است. | ||
روضهى چهارم، مشتمل بر چهار چمن است در ذكر «فضيلت و ولايات و توابع و مضافات آن». چمن اول دربارهى رودخانه هرات و چشمهساران و مزارع است. در چمن دوم، مؤلف به جغرافياى تاريخ ولايت اسفزار كه مولد مؤلف است، به تفصيل سخن گفته است. چمن سوم، در ذكر قصبهى فوشنج، شكيديان، كوسويه و مزرعه فلبندان است. مؤلف درباره فوشنج مىنويسد: به پشنگ بن افراسياب متعلق است و گويند در آن جا ابراهيم خليل رباط و مسجدى بنا كرد. چمن چهارم، در ذكر باغيس، لنگر امير غياث، قلعه نوتو و ولايت كرخ است، از جمله آمده است كه «از بادغيس همهى عمارات هرات چوب پوش است و آن درخت اورس است در غايت محكمى و | روضهى چهارم، مشتمل بر چهار چمن است در ذكر «فضيلت و ولايات و توابع و مضافات آن». چمن اول دربارهى رودخانه هرات و چشمهساران و مزارع است. در چمن دوم، مؤلف به جغرافياى تاريخ ولايت اسفزار كه مولد مؤلف است، به تفصيل سخن گفته است. چمن سوم، در ذكر قصبهى فوشنج، شكيديان، كوسويه و مزرعه فلبندان است. مؤلف درباره فوشنج مىنويسد: به پشنگ بن افراسياب متعلق است و گويند در آن جا ابراهيم خليل رباط و مسجدى بنا كرد. چمن چهارم، در ذكر باغيس، لنگر امير غياث، قلعه نوتو و ولايت كرخ است، از جمله آمده است كه «از بادغيس همهى عمارات هرات چوب پوش است و آن درخت اورس است در غايت محكمى و سبکی». | ||
روضهى پنجم، دربارهى «ولايات كه دورتر است از توابع هرات و مشتمل بر چهار چمن است. چمن اول در بعضى خصايص «قبهالاسلام بلخ» اندخود، شيرغان، مروشاهجان، ابيورد، نسا و ضمايم آن. در فضيلت بلخ همين بس كه ابراهيم ادهم و فضل برميك بخى زادهاند. چمن دوم، در ذكر «مشهد مقدس و بعضى خصايص خواف و غيره» است. بخش عمده، اين چمن دربارهى جغرافياى تاريخى مشهد و تاريخ امام رضا (ع) مىباشد. چمن سوم «در ذكر | روضهى پنجم، دربارهى «ولايات كه دورتر است از توابع هرات و مشتمل بر چهار چمن است. چمن اول در بعضى خصايص «قبهالاسلام بلخ» اندخود، شيرغان، مروشاهجان، ابيورد، نسا و ضمايم آن. در فضيلت بلخ همين بس كه ابراهيم ادهم و فضل برميك بخى زادهاند. چمن دوم، در ذكر «مشهد مقدس و بعضى خصايص خواف و غيره» است. بخش عمده، اين چمن دربارهى جغرافياى تاريخى مشهد و تاريخ [[امام رضا(ع)]] مىباشد. چمن سوم «در ذكر ترشيز، جوين، بحرآباد، اسفراين جرجان و طبرستان» است. از جمله ولايات اين چمن، جوين كه از بقاع مبارک است و ابوالمعالى جوينى كه امام الحرمين مشهور، از آن ولايت است. چمن چهارم، «در ذكر قهستان، سجستان، فراه، قندهار، گرمسير، غور و غرجستان» است. | ||
در جلد نخست، فهرست مباحث روضهى ششم و هفتم نقل شده، اما شرح و توصيف اين دو روضه در هيج يك از دو جلد مذكور نيست. | در جلد نخست، فهرست مباحث روضهى ششم و هفتم نقل شده، اما شرح و توصيف اين دو روضه در هيج يك از دو جلد مذكور نيست. | ||
| خط ۱۰۰: | خط ۸۵: | ||
روضهى پانزده با عنوان «وقايعى كه بعد از وقات شاهرخ سلطان در مدينه هرات» سه چمن مىگشايد، كه در هر سه چمن سخن از پادشاهى ميرزا الغ بيگ است. | روضهى پانزده با عنوان «وقايعى كه بعد از وقات شاهرخ سلطان در مدينه هرات» سه چمن مىگشايد، كه در هر سه چمن سخن از پادشاهى ميرزا الغ بيگ است. | ||
روضه شانزدهم، در موضوع به جلوس بابر ميرزا و گرفتارىها و | روضه شانزدهم، در موضوع به جلوس بابر ميرزا و گرفتارىها و جنگهایش مىپردازد. | ||
روضهى هفدهم با عنوان «جلوس بابر ميرزا كرت ثانى»، در پنج چمن به زندگى سياسى و سرانجام مرگ وى اختصاص دارد. در پايان چمن پنجم خبر از جلوس ابراهيم ميرزا مىدهد. | روضهى هفدهم با عنوان «جلوس بابر ميرزا كرت ثانى»، در پنج چمن به زندگى سياسى و سرانجام مرگ وى اختصاص دارد. در پايان چمن پنجم خبر از جلوس ابراهيم ميرزا مىدهد. | ||
| خط ۱۰۸: | خط ۹۳: | ||
روضهى نوزدهم، «در جلوس پادشاه تركمان جهانشاه ميرزا بر سرير سلطنت خراسان» است، مؤلف در اين روضه دربارهى حوادث روزگار سلطنت سلطان ابوسعيد و لشكركشى جهانشاه قره قويونلو به خراسان و تسخير اين خطه، مىپردازد. | روضهى نوزدهم، «در جلوس پادشاه تركمان جهانشاه ميرزا بر سرير سلطنت خراسان» است، مؤلف در اين روضه دربارهى حوادث روزگار سلطنت سلطان ابوسعيد و لشكركشى جهانشاه قره قويونلو به خراسان و تسخير اين خطه، مىپردازد. | ||
روضهى بيستم، با عنوان «جلوس سلطان سعيد كرت ثانى بر سرير كامرانى» | روضهى بيستم، با عنوان «جلوس سلطان سعيد كرت ثانى بر سرير كامرانى» نویسنده دربارهى مبارزات سلطان ابوسعيد و نيز ولادت شاهزاده بايسنقر ميرزا در چهار چمن پردازشى نيكو ارائه مىدهد. | ||
روضه بيست و يكم و بيست و دوم به لشكركشى سلطان حسين بايقرا به غرب ايران و جنگهاى لشكر سلطان با تركمانان آق قويونلو اختصاص دارد. | روضه بيست و يكم و بيست و دوم به لشكركشى سلطان حسين بايقرا به غرب ايران و جنگهاى لشكر سلطان با تركمانان آق قويونلو اختصاص دارد. | ||
| خط ۱۱۴: | خط ۹۹: | ||
روضهى بيست و سوم، به جلوس «ابوالغازى سلطان حسين بهادر بر سرير سرفرازى» اشاره مىكند و از وقايع روزگار پادشاهى روى، از جمله بناى باغ جهان آراء اولاد رشيد سلطان به تفصيل سخن مىگويد. | روضهى بيست و سوم، به جلوس «ابوالغازى سلطان حسين بهادر بر سرير سرفرازى» اشاره مىكند و از وقايع روزگار پادشاهى روى، از جمله بناى باغ جهان آراء اولاد رشيد سلطان به تفصيل سخن مىگويد. | ||
روضهى بيست و چهارم، با عنوان «در بيان بعضى وقايعى كه در مبادى جلوس همايون واقع شد»، در طى دو چمن از | روضهى بيست و چهارم، با عنوان «در بيان بعضى وقايعى كه در مبادى جلوس همايون واقع شد»، در طى دو چمن از مسائل مهم از جمل سخنرانى سيد على واحدالعين بر منبر و اعلام مذهب شيعه و نقص اهل سنت و جماعت سخن مىگويد. | ||
روضهى بيست و پنجم، «در ذكر جلوس بادگار محمد ميرزا» است، در تنها چمن اين روضه مؤلف به ايلغار سلطان حسين بايقرا به هرات و قتل يادگار محمد ميرزا و فرار تراكمه از هرات مىپردازد. | روضهى بيست و پنجم، «در ذكر جلوس بادگار محمد ميرزا» است، در تنها چمن اين روضه مؤلف به ايلغار سلطان حسين بايقرا به هرات و قتل يادگار محمد ميرزا و فرار تراكمه از هرات مىپردازد. | ||
| خط ۱۲۵: | خط ۱۱۰: | ||
== حواشى و تعليقات كتاب بدين قرار است== | == حواشى و تعليقات كتاب بدين قرار است== | ||
بخش اول: فائت و مستدركات حواشى، در اين بخش مصحح با ارجاعات مطمئن به معرفى بيشتر مشاهير، امكنه و كتب مهم و توضيح پارهاى از وقايع پرداخته است. | بخش اول: فائت و مستدركات حواشى، در اين بخش مصحح با ارجاعات مطمئن به معرفى بيشتر مشاهير، امكنه و كتب مهم و توضيح پارهاى از وقايع پرداخته است. | ||
| خط ۱۳۳: | خط ۱۱۷: | ||
همچنين كتاب، داراى فهرست اسماء رجال و اماكن و ملل و قبايل، فرق، كتب و... است. مصحح دو صفحه را در اول و آخر كتاب به تصوير نسخه و متن اصلى اختصاص داده است. | همچنين كتاب، داراى فهرست اسماء رجال و اماكن و ملل و قبايل، فرق، كتب و... است. مصحح دو صفحه را در اول و آخر كتاب به تصوير نسخه و متن اصلى اختصاص داده است. | ||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:تاریخ]] | |||
[[رده:تاریخ ایران]] | |||