موضح أوهام الجمع و التفريق

موضح أوهام الجمع و التفريق
پدیدآوران	خطیب بغدادی، احمد بن علی (نويسنده)
ناشر	مطبعة مجلس. دائرة المعارف العثمانیة
مکان نشر	هند - حیدرآباد
سال نشر	1378ق - 1379ق - 1959م - 1960م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	/خ6م8 114/8 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

موضح أوهام الجمع و التفريق، از آثار ادیب، محدث، سخنور و مورخ شافعی اشعری قرن پنجم هجری قمری، ابوبکر احمد بن على بن ثابت، معروف به خطیب بغدادى (392-463ق)، است که برخی از رجال و راویان را از نظر اسم، لقب، کنیه، نسب و... مشخص می‌کند؛ با این هدف که خطای دانشوران دیگر را در تعیین و تشخیص آنان، توضیح بدهد. این کتاب را پژوهشگر و مصحح ممتاز یمنی قرن چهاردهم هجری قمری، عبدالرحمن بن یحیی معلمی (1313-1386ق)، تصحیح و تحقیق کرده و بر آن مقدمه و تعلیقاتی افزوده و نویسنده و اثر حاضر را شناسانده و نقدهایی را نیز بر خطیب بغدادى وارد دانسته است.

هدف و روش

• نویسنده، با تأکید بر آنکه در این کتاب، جماعت بسیاری از راویان را ذکر کردیم که اسامی، کنیه‌ها و مسائل مرتبط با آنان، به‌صورت‌های گوناگونی در روایات متعددی آمده، افزوده است: پس مصمّم شدم که اشتباهات و خلط‌ها و فریب‌کاری‌ها را آشکار سازم.

ساختار و محتوا

• مطالب این اثر 2 جلدی به‌ترتیب ذیل سامان یافته است:
• جلد اول: بررسی اشتباه در تشخیص راویانی که اسمشان با حرف الف آغاز می‌شود
• جلد دوم: تصحیح پندارهایی درباره «کسانی که اولین حرف نامشان باء است و دیگران، تا یاء» و مشاهیر با کنیه.

انتقاد محقق

• عبدالرحمن بن یحیی معلمی که انتقاد نویسنده بر کتاب تاریخ بخاری، او را برآشفته ساخته، بعد از ستایش نگارنده و خدمات علمی وی، چند نقد را بر روش خطیب بغدادى در کتاب حاضر وارد شمرده است؛ از جمله اینکه:
• در برخی موارد که اشتباه بخاری را بیان کرده، این تعبیر را افزوده است: «و هذا خطأٌ قبيحٌ» (این خطای ناپسندی است)؛ درحالی‌که نیازی به این تعابیر نیست.
• خطیب بغدادى در نقدهای خود گاهی به سخنان برخی از دروغگویان یا متهمان استناد می‌کند؛ درصورتی‌که یا باید از این شیوه اعراض می‌کرد و یا عذرش را می‌گفت.
• خطیب بغدادى درباره بخاری انصاف را مراعات نکرده است؛ زیرا بسیاری از حدود 80 انتقادی که بر او وارد کرده، صحیح نیست و این مطلب را توضیح خواهم داد....

نمونه مباحث

• بخاری گرفتار توهّم شده؛ زیرا «عطاء بن مسلم صنعانی» را با «عطاء بن مسلم حلبی» خلط کرده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.