۱۹٬۴۵۰
ویرایش
الفوائد المنتخبة، الصحاح و الغرائب (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۶ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۰۸
، ۲۶ دسامبر ۲۰۲۴بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'خطيب بغدادي، احمد بن علي' به 'خطیب بغدادی، احمد بن علی') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| تصویر = NUR57603J1.jpg | | تصویر = NUR57603J1.jpg | ||
| عنوان = الفوائد | | عنوان = الفوائد المنتخبة، الصحاح و الغرائب | ||
| عنوانهای دیگر = الفوائد المهروانيات | | عنوانهای دیگر = الفوائد المهروانيات | ||
الفوائد | الفوائد المنتخبة، الصحاح و الغرائب للهمذانی | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[ | [[مهروانی همدانی، یوسف بن محمد]] (نويسنده) | ||
[[خطیب بغدادی، احمد بن علی]] (نويسنده) | [[خطیب بغدادی، احمد بن علی]] (نويسنده) | ||
[[جربوعي، سعود بن عيد]] | [[جربوعي، سعود بن عيد]] (محقق) | ||
| زبان = | | زبان = عربی | ||
| کد کنگره = /م9ف9 122/5 BP | | کد کنگره = /م9ف9 122/5 BP | ||
| موضوع = خطیب بغدادی، احمد بن علی، 392 - 463ق | | موضوع = خطیب بغدادی، احمد بن علی، 392 - 463ق | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
| ناشر =المملکة العربية السعودية. وزارة التعليم العالي. الجامعة الإسلامية بالمدينة النمورة. عمادة البحث العلمي | | ناشر =المملکة العربية السعودية. وزارة التعليم العالي. الجامعة الإسلامية بالمدينة النمورة. عمادة البحث العلمي | ||
| مکان نشر = عربستان - مدينه منوره | | مکان نشر = عربستان - مدينه منوره | ||
| سال نشر = | | سال نشر = 2002م , 1422ق | ||
| کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE57603AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE57603AUTOMATIONCODE | ||
| کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE115243AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ = 1 | | چاپ = 1 | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد = 3 | | تعداد جلد = 3 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =57603 | ||
| کتابخوان همراه نور =57603 | | کتابخوان همراه نور =57603 | ||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۳: | ||
}} | }} | ||
'''الفوائد المنتخبة، الصحاح و الغرائب'''، گزینش و تخریج روایات و سماعات ابوالقاسم یوسف بن احمد مهروانی همدانی (متوفی 468ق) است که توسط امام ابوبکر خطیب بغدادی (متوفی 463ق)، صورت گرفته است. | '''الفوائد المنتخبة، الصحاح و الغرائب'''، گزینش و تخریج روایات و سماعات [[مهروانی همدانی، یوسف بن محمد|ابوالقاسم یوسف بن احمد مهروانی همدانی]] (متوفی 468ق) است که توسط [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|امام ابوبکر خطیب بغدادی]] (متوفی 463ق)، صورت گرفته است. | ||
سعود بن عید بن عمیر بن عامر | [[جربوعي، سعود بن عيد|سعود بن عید بن عمیر بن عامر جربوعی]]، کتاب را بهعنوان پایاننامه کارشناسی ارشد خود مورد تحقیق قرار داده و در سه جلد منتشر نموده است. | ||
برای کتاب و اجزای آن نامهای متفاوت و نزدیک به هم ذکر شده که محقق در مقدمه به آن اشاره کرده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص380</ref>. | برای کتاب و اجزای آن نامهای متفاوت و نزدیک به هم ذکر شده که محقق در مقدمه به آن اشاره کرده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص380</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
جلد اول این اثر، حاوی مقدمه و قسم دراست (تحقیق و برسی) و شامل زندگینامه ابوالقاسم مهروانی (فصل اول)، ابوبکر خطیب بغدادی (فصل دوم)، بررسی و تحقیق کتب فوائد حدیثیه (فصل سوم) و بررسی کتاب حاضر است. | جلد اول این اثر، حاوی مقدمه و قسم دراست (تحقیق و برسی) و شامل زندگینامه ابوالقاسم مهروانی (فصل اول)، [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|ابوبکر خطیب بغدادی]] (فصل دوم)، بررسی و تحقیق کتب فوائد حدیثیه (فصل سوم) و بررسی کتاب حاضر است. | ||
جلد دوم و سوم، به متن تحقیقشده کتاب اختصاص یافته که دربردارنده 171 است. | جلد دوم و سوم، به متن تحقیقشده کتاب اختصاص یافته که دربردارنده 171 است. | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۷: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
صاحبنظران اهل سنّت، خبر را به مستفیض، غریب و عزیز تقسیم کردهاند. دکتر صبحی صالح پس از اینکه حدیث را به صحیح، حسن و ضعیف تقسیم میکند، مینویسد: و كما يوصف الصحيح بأنه مسند و متصل، يوصف بأنه متواتر أو آحادي و يجوز وصفه بأنه غريب أو مشهور (همان گونه که حدیث صحیح به مسند و متصل توصیف میشود، به متواتر و آحادی نیز توصیف میشود و نیز جایز است توصیف آن به غریب و مشهور). | صاحبنظران اهل سنّت، خبر را به مستفیض، غریب و عزیز تقسیم کردهاند. دکتر [[صبحی صالح]] پس از اینکه حدیث را به صحیح، حسن و ضعیف تقسیم میکند، مینویسد: و كما يوصف الصحيح بأنه مسند و متصل، يوصف بأنه متواتر أو آحادي و يجوز وصفه بأنه غريب أو مشهور (همان گونه که حدیث صحیح به مسند و متصل توصیف میشود، به متواتر و آحادی نیز توصیف میشود و نیز جایز است توصیف آن به غریب و مشهور). | ||
دکتر نورالدین عتر در فصل دوم در مقام بیان انواع حدیث از جهت تعدد روات، مینویسد: و فيه هذه الأنواع: المتواتر، المشهور، المستفيض، العزيز، التابع، الشاهد (حدیث از جهت تعدد روات، مشتمل است بر این انواع: متواتر، مشهور، مستفیض، عزیز، تابع و شاهد). | دکتر [[عتر، نورالدین|نورالدین عتر]] در فصل دوم در مقام بیان انواع حدیث از جهت تعدد روات، مینویسد: و فيه هذه الأنواع: المتواتر، المشهور، المستفيض، العزيز، التابع، الشاهد (حدیث از جهت تعدد روات، مشتمل است بر این انواع: متواتر، مشهور، مستفیض، عزیز، تابع و شاهد). | ||
عنوان مستفیض، غریب و عزیز، در کلمات صاحبنظران اهل سنّت و عالمان شیعه بهکار رفته، با این تفاوت که برخی از اهل سنت، حدیث صحیح را مقسم این اقسام دانستهاند<ref>ر.ک: رحمانی، محمد، ص54-55</ref>. | عنوان مستفیض، غریب و عزیز، در کلمات صاحبنظران اهل سنّت و عالمان شیعه بهکار رفته، با این تفاوت که برخی از اهل سنت، حدیث صحیح را مقسم این اقسام دانستهاند<ref>ر.ک: رحمانی، محمد، ص54-55</ref>. | ||
دکتر نورالدین عتر در کتاب «شرح الشرح»، درباره تعریف «غریب»، چنین مینویسد: حدیث غریب، نزد محدثان، عبارت است از حدیثی که راوی آن، یک نفر باشد؛ چه راوی از امامی که احادیث او را جمع میکند، واحد باشد و یا از غیر امام<ref>ر.ک: همان، ص66</ref>. | دکتر [[عتر، نورالدین|نورالدین عتر]] در کتاب «شرح الشرح»، درباره تعریف «غریب»، چنین مینویسد: حدیث غریب، نزد محدثان، عبارت است از حدیثی که راوی آن، یک نفر باشد؛ چه راوی از امامی که احادیث او را جمع میکند، واحد باشد و یا از غیر امام<ref>ر.ک: همان، ص66</ref>. | ||
حاکم نیشابوری پس از بیان اینکه حدیث غریب، اقسام گوناگونی دارد، سه نوع از غریب الحدیث را با مثال برمیشمارد: انواع حدیث غریب، زیاد است. مهمترین آنها سه نوع است: اول، نقل یک نفر از یک نفر... دوم، نقل اهل یک شهر از یک نفر... سوم، نقل یک فرد از اهل یک شهر. | [[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|حاکم نیشابوری]] پس از بیان اینکه حدیث غریب، اقسام گوناگونی دارد، سه نوع از غریب الحدیث را با مثال برمیشمارد: انواع حدیث غریب، زیاد است. مهمترین آنها سه نوع است: اول، نقل یک نفر از یک نفر... دوم، نقل اهل یک شهر از یک نفر... سوم، نقل یک فرد از اهل یک شهر. | ||
دکتر عتر، حدیث غریب را از جهت دیگری تقسیم میکند. وی در اینباره مینویسد: علما، حدیث غریب را از جهت طبقه غرابت، به اقسام زیادی تقسیم کردهاند که به دو قسم مهم، برگشت میکند: اول، «حدیث غریب از جهت متن و سند» و آن عبارت است از حدیثی که روایت نمیشود، مگر از جهت واحد (یعنی راوی در تمام طبقات، یک نفر است)؛ قسم دوم، «حدیث غریب تنها از جهت سند، نه متن» و آن عبارت است از حدیثی که نقل آن از راههای متعددی (از طریق یک راوی، یا صحابی و یا گروهی از راویان) مشتهر شود، سپس یک راوی، آن را از غیر آن جهتی که مشهور شده است، روایت کند. | دکتر [[عتر، نورالدین|عتر]]، حدیث غریب را از جهت دیگری تقسیم میکند. وی در اینباره مینویسد: علما، حدیث غریب را از جهت طبقه غرابت، به اقسام زیادی تقسیم کردهاند که به دو قسم مهم، برگشت میکند: اول، «حدیث غریب از جهت متن و سند» و آن عبارت است از حدیثی که روایت نمیشود، مگر از جهت واحد (یعنی راوی در تمام طبقات، یک نفر است)؛ قسم دوم، «حدیث غریب تنها از جهت سند، نه متن» و آن عبارت است از حدیثی که نقل آن از راههای متعددی (از طریق یک راوی، یا صحابی و یا گروهی از راویان) مشتهر شود، سپس یک راوی، آن را از غیر آن جهتی که مشهور شده است، روایت کند. | ||
لازم به ذکر است میان تعریف عالمان شیعی از اصطلاح «غریب» با تعریف عالمان سنی، تفاوت قابل توجهی وجود ندارد<ref>ر.ک: همان، ص66-67</ref>. | لازم به ذکر است میان تعریف عالمان شیعی از اصطلاح «غریب» با تعریف عالمان سنی، تفاوت قابل توجهی وجود ندارد<ref>ر.ک: همان، ص66-67</ref>. | ||
معرفی محتوای کتاب و غرض خطیب بغدادی از گزینش احادیث آن: | معرفی محتوای کتاب و غرض [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب بغدادی]] از گزینش احادیث آن: | ||
# وی احادیثی از اصول و سماعات ابوالقاسم مهروانی (که از اقران و همطبقه وی بشمار میآید) را با رعایت اصول زیر برگزیده است: | # وی احادیثی از اصول و سماعات ابوالقاسم مهروانی (که از اقران و همطبقه وی بشمار میآید) را با رعایت اصول زیر برگزیده است: | ||
## احادیث مزبور، فوائد صحیحی باشد که از صحیحین و یا از یکی از آن دو استخراج شده است؛ | ## احادیث مزبور، فوائد صحیحی باشد که از صحیحین و یا از یکی از آن دو استخراج شده است؛ | ||
## از احادیث فوائد غرائب باشد؛ | ## از احادیث فوائد غرائب باشد؛ | ||
## از احادیث فوائدی باشد که دارای علتی از علل است. | ## از احادیث فوائدی باشد که دارای علتی از علل است. | ||
# لزوماً جمیع احادیث صحاح انتخابشده در این کتاب، از احادیثی نیست که شیخان (بخاری و مسلم)، هر دو بر آن اتفاق داشته باشند؛ برخی، از متفردات یکی و بعضی، از متفردات دیگری است. | # لزوماً جمیع احادیث صحاح انتخابشده در این کتاب، از احادیثی نیست که شیخان ([[بخاری، محمد بن اسماعیل|بخاری]] و [[قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج|مسلم]])، هر دو بر آن اتفاق داشته باشند؛ برخی، از متفردات یکی و بعضی، از متفردات دیگری است. | ||
# غالب شیوخی که از آنها احادیثی برای مهروانی گزینش شده، از شیوخی که وی از آنها سماع نموده و از ایشان روایت کرده، نیستند. | # غالب شیوخی که از آنها احادیثی برای مهروانی گزینش شده، از شیوخی که وی از آنها سماع نموده و از ایشان روایت کرده، نیستند. | ||
# در چینش مطالب کتاب، نظم خاصی در نظر گرفته نشده، مگر اینکه آغاز هر جزء، ابتدا با حدیث یا احادیثی آغاز شده که در صحیحین وجود دارد و در این راستا نخست احادیث انفرادی بخاری و سپس احادیث انفرادی مسلم گزیده شده است و همه احادیث گزیدهشده، از طریق شیخ وی (مهروانی) ابواحمد فرضی نقل شده است. | # در چینش مطالب کتاب، نظم خاصی در نظر گرفته نشده، مگر اینکه آغاز هر جزء، ابتدا با حدیث یا احادیثی آغاز شده که در صحیحین وجود دارد و در این راستا نخست احادیث انفرادی بخاری و سپس احادیث انفرادی مسلم گزیده شده است و همه احادیث گزیدهشده، از طریق شیخ وی (مهروانی) ابواحمد فرضی نقل شده است. | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۲: | ||
# کتاب به پنج جزء تقسیم شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص382-385</ref>. | # کتاب به پنج جزء تقسیم شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص382-385</ref>. | ||
روش خطیب در تخریج احادیث: | روش [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب]] در تخریج احادیث: | ||
# در پی هر حدیث، بلافاصله و مستقیما تخریج آن آمده، مگر یک حدیث که تخریج آن در پی حدیث بعدی صورت گرفته؛ چون هر دو دارای یک سند بودهاند. | # در پی هر حدیث، بلافاصله و مستقیما تخریج آن آمده، مگر یک حدیث که تخریج آن در پی حدیث بعدی صورت گرفته؛ چون هر دو دارای یک سند بودهاند. | ||
# گاهی یک حدیث، متفقعلیه بوده، ولی خطیب آن را تنها از صحیح بخاری یا صحیح | # گاهی یک حدیث، متفقعلیه بوده، ولی [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب]] آن را تنها از [[صحيح البخاري|صحیح بخاری]] یا [[صحيح مسلم|صحیح مسلم]]، تخریج کرده است. | ||
# گاهی | # گاهی [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب]]، در اثنای تخریج حدیث مهروانی، تعدادی احادیث را برای تنبیه بر فایدهای مورد نظر، آورده است. | ||
# گاهی اختلاف روات را در سند حدیث و لفظ آن تبیین کرده است. | # گاهی اختلاف روات را در سند حدیث و لفظ آن تبیین کرده است. | ||
و...<ref>ر.ک: همان، ص385-387</ref>. | و...<ref>ر.ک: همان، ص385-387</ref>. | ||
محقق برای آشنایی تفصیلی خوانندگان با این کتاب، در مبحث سوم از نوشته خود، تحت عنوان «تعریف کتاب و غرض خطیب از گزینش احادیث آن و روش وی در این گزینش»، مطلب مورد نظر خود را در چهار بعد زیر دنبال کرده است: | محقق برای آشنایی تفصیلی خوانندگان با این کتاب، در مبحث سوم از نوشته خود، تحت عنوان «تعریف کتاب و غرض خطیب از گزینش احادیث آن و روش وی در این گزینش»، مطلب مورد نظر خود را در چهار بعد زیر دنبال کرده است: | ||
# معرفی محتوای کتاب و غرض خطیب بغدادی از گزینش احادیث آن. | # معرفی محتوای کتاب و غرض [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب بغدادی]] از گزینش احادیث آن. | ||
# روش خطیب در تخریج احادیث. | # روش [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب]] در تخریج احادیث. | ||
# روش خطیب در بحث از طرق و اسانید. | # روش [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب]] در بحث از طرق و اسانید. | ||
# روش خطیب در بحث از روات<ref>ر.ک: همان، ص382-395</ref>. | # روش [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب]] در بحث از روات<ref>ر.ک: همان، ص382-395</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
| خط ۱۱۳: | خط ۱۱۴: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references /> | ||
| خط ۱۲۱: | خط ۱۲۲: | ||
== وابستهها == | ==وابستهها== | ||
{{وابستهها}} | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
| خط ۱۲۸: | خط ۱۳۰: | ||
[[رده:متون احادیث]] | [[رده:متون احادیث]] | ||
[[رده:احادیث اهل سنت]] | [[رده:احادیث اهل سنت]] | ||