الجاحظ و كتابه في البلدان

البلدان
پدیدآوران	جاحظ، عمرو بن بحر (نويسنده) علی، صالح احمد (مقدمه نويس) علی، صالح احمد ( مصحح)
ناشر	خوش نهاد پیمان
مکان نشر	عراق - بغداد
سال نشر	1970م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الجاحظ و كتابه في البلدان، مقاله‌ای به قلم مورخ، مصحح و پژوهشگر معاصر عراقی، صالح احمد علی (1916 یا 1918-2003م)، است که کتاب مفقودشده البلدان از آثار ادیب، متکلم معتزلی و نویسنده مشهور قرن سوم هجری قمری، ابوعثمان عمرو بن بحر جاحظ (۱۶۰-۲۵۵ق)، را بر اساس منابع موجود می‌شناساند و از نظر روش و محتوا می‌سنجد و منتخباتی از مطالب آن را برطبق گزارش دیگر دانشوران نقل می‎کند.

آثار ازدست‌رفته جاحظ

• متأسفانه متن کامل برخی از کتاب‌های جاحظ، از جمله «الأوطان‌ و البلدان‌» و «الأمصار و عجائب‌ البلدان‌» (درباره جغرافیا و تاریخ) در دسترش نیست. اثر حاضر مقاله‌ای پژوهشی در همین زمینه است که صالح احمد علی، نخست در مجله دانشکده ادبیات دانشگاه بغداد منتشر کرده و آنگاه در سال 1970م، به‌صورت کتاب فعلی بازنشر شده است.

هدف و روش

• صالح احمد علی، با تأکید بر آنکه از آثار جاحظ آشکار می‌شود که او به جنبه اجتماعی انسان، اهتمام می‌ورزید و حتی در كتاب الحيوان او نیز همین توجه به انسان و ابعاد اجتماعی و فکری و فرهنگی مشاهده می‌شود، افزوده است:
• در برخی از کتاب‌ها اشاره شده است که جاحظ در زمینه شهرها و آبادی‌ها نیز رساله‌ای نوشته است. از جمله یاقوت حموی در إرشاد الأريب و معجم البلدان از کتابی به نام «البلدان» نوشته جاحظ یاد کرده است.

ساختار و محتوا

• این مقاله پژوهشی از دو بخش ذیل تشکیل شده است:

1. مقدمات (توضیحاتی درباره آثار جاحظ و به‌خصوص رساله‌های جغرافیایی - تاریخی و كتاب البلدان و شیوه و درون‌مایه‌های آن و منابع و دانشمندانی که اطلاعاتی از «البلدان» روایت کرده‌اند....).
2. منتخبات (مجموعه قطعات و مطالبی که دیگر دانشمندان در آثار خود از کتاب بلدان جاحظ نقل کرده‌اند).

نمونه مباحث

1. برگزیده‌هایی از رساله‌های عمرو بن بحر جاحظ: «فصلی از آغاز کتاب او در باب وطن‌ها و سرزمین‌ها»؛ خدا تو را با تقوا زینت ببخشد و امور مهم دنیا و آخرت تو را کفایت کند و سینه‌ات را با یقین خنک سازد و تو را با قناعت عزیز دارد و عاقبت تو را به سعادت پایان ببخشد و تو را از شاکران قرار دهد. از من خواستی تا کتابی برای تو درباره جزئیات سرزمین‌ها بنویسم و....

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.