آداب و آیین‌های گذر انسان ایرانی

آداب و آیین‌های گذر انسان ایرانی
پدیدآوران	اسدیان، محمد (نویسنده)
ناشر	هنوز
مکان نشر	تهران
سال نشر	1399
شابک	‎1ـ7ـ95475ـ622ـ978
کد کنگره	‏

آداب و آیین‌های گذر انسان ایرانی تألیف محمد اسدیان، نظر به گسترۀ آداب و آیین‌ها در ایران، در این کتاب در چارچوب موضوع آداب، مراسم و آیین‌های گذر مربوط به مهم‌ترین رویدادهای حیات بشری یعنی زادن و کودکی، بلوغ و ازدواج و مرگ سوگ پرداخته شده و در تحلیل تطبیقی آنها ـ با توجه به مناطق مختلف ایران و موارد مشابه در اساطیر و افسانه‌های کشورها و ملل باستانی ـ کوشیده و نکات مهم بسیاری مورد بررسی و تدقیق قرار گرفته است.

ساختار

کتاب در سه بخش تدوین شده است.

گزارش کتاب

«گذار» بایستۀ «هستی هدفمند» است. زمان و زمان‌مندی جایگاه، موقعیت و لزوم هر پدیده را مشخص و برآورد می‌کند و هر پدیده تبعات و عوارضی دارد که می‌باید در زمان و موقعیت خاص با تمهیدی ویژه با آن روبرو شد یا با پیش‌نگری، دژآهنگی و بدکنشی را که در کمین است، از میان برداشت.

«بودن» و «هستی» را آدمی از دیرباز خچسته و نیک اما در تضاد و تعارض با گوهر شر یافته است. در معتقدات زرتشتی، اورمزد جهان را به انگیزۀ فرمانروایی نیکی و بهی آفریده است و هم از این‌روی جلوه‌های او یعنی امشاسپندان نخستین آفریده‌هایند. او دیگر پدیده‌های مینوی و گیتیانه را مرحله به مرحله می‌آفریند و در این آفرینش هدفمند و پیش آگاه بر آن است تا بر اهریمن و موجودات و نمودهای اهریمنی به یاری همۀ آفریدگان خود و پیش از همه «انسان» ظفر یابد. اورمزد به اندیشۀ پیروزی راسخ بر اهریمن، زمان را کرانمند می‌خواهد تا با خویش‌کاری اورمزدیان و «آفرین‌»های توان‌بخش، سرانجام ریمنی و پلشتی از میان برخیزد.

انسان در روند دگرگونی‌های زیستی و اجتماعی خود (تولد، بلوغ، ازدواج و مرگ) سه مرحله پیش رو دارد: جدایی، انتقال و پیوستن. در مرحلۀ نخست از جایگاه و وضعیت موجود جدا می‌شود، در مرحلۀ دوم از آن می‌گذرد و در مرحلۀ سوم در موقعیتی جدید به جامعه می‌پیوندد. مرحلۀ گذر مرحله‌ای است که در آن شخص مراسم و آیین‌هایی را از سر گذرانده و پایگاهی را پشت سر نهاده، امّا هنوز به پایگاه دیگر راه نیافته است. گویی بر درگاه و آستانۀ خانه است، نه درون خانه و یا بیرون آن؛ در مرحلۀ پیوستن است که آدمی به جایگاه و موقعیت جدید خود راه می‌یابد. آداب و آیین‌های گذر البته در پاره‌ای از جوامع سنتی رنگ باخته‌اند و در جوامع مدرن به درون لایه‌های رفتاری خزیده‌اند، اما هنوز در حیات اجتماعی ـ فرهنگی انسان به اقتضای هر محیط حضور و کارکردی چشمگیر دارند. هر یک از تحولات زیستی، اجتماعی و فرهنگی از جمله بارداری و زایمان، تولد، کودکی، بلوغ، ازدواج و مرگ و آیین‌ها و مراسم و مناسک دیگر در جوامع شهری، روستایی و ایلی ایران دارای مراحلی هستند که زمینۀ جدایی، انتقال و پیوستن یا الحاق را فراهم می‌کنند. نویسنده در فصول این کتاب با استناد به مآخذ و مدارک مورد توجه، به شرح و توصیف و با قید احتیاط به تحلیل آنها پرداخته است.

نظر به گسترۀ آداب و آیین‌ها در ایران، در این کتاب در چارچوب موضوع آداب، مراسم و آیین‌های گذر مربوط به مهم‌ترین رویدادهای حیات بشری یعنی زادن و کودکی، بلوغ و ازدواج و مرگ سوگ پرداخته شده و در تحلیل تطبیقی آنها ـ با توجه به مناطق مختلف ایران و موارد مشابه در اساطیر و افسانه‌های کشورها و ملل باستانی ـ کوشیده و نکات مهم بسیاری مورد بررسی و تدقیق قرار گرفته است.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات