نووی، یحیی بن شرف

نووی، یحیی بن شرف

نام	نووی، یحیی بن شرف
نام‌های دیگر	دمشقی، ابوزکریا یحیی بن شرف نووی، ابوزکریا نووی، محیی‌الدین نووی، یحیی بن شرف‌الدین
نام پدر	شرف
متولد	631ق
محل تولد	قريه نوى_ مركز آن روز جولان
رحلت	24 رجب سال 676ق
اساتید	اسحاق بن احمد مغربى عبدالرحمن بن نوح بن محمد مقدسى ابراهيم بن عيسى مرادى اندلسى
برخی آثار	‏ تهذیب الأسماء و اللغات التبیان فی آداب حمله القرآن التقريب و التيسير لمعرفة سنن البشير النذير في اصول الحديث ریاض الصالحین من کلام سید المرسلین
کد مؤلف	AUTHORCODE00480AUTHORCODE

برای دیگر کاربردها، نووی (ابهام‌زدایی) را ببینید.

يحيى بن شرف بن مرى بن حسن بن حسين بن محمد بن جمعه بن حزام نووى (631-676ق)، مشهور به نووی، فقیه، محدث، لغوی، یکی از فقهای شافعی مذهب که به کتابها و تصانیفش فراوانش در فقه و لغت و حدیث و تراجم مشهور است، نویسنده ریاض الصالحین من کلام سید المرسلین

ولادت

در اواسط محرم سال 631ق. در قريه نوى_ مركز آن روز جولان_ ديده به جهان گشود. يحيى را با انتساب به زادگاهش، نواوى يا نووى لقب داده‌اند. پدر وى در قريهى نوى، دكان داشته است و از او به عنوان مردى پرهيزكار ياد كرده‌اند. او پسرش يحيى را در ده سالگى در دكان به كار گمارد و يحيى از همان كودكى با قرآن انس گرفت و از بازى با همسالان خويش گريزان بود.

تحصیلات

يحيى ده ساله بود كه فرزانه‌اى پرهيزكار به نام شيخ ياسين بن يوسف مراكشى گذارش به قريه نوى افتاد و با ديدن يحيى، به استعداد و صفاى باطنش پى برد و پدرش را به آينده درخشان فرزندش نويد داد و به او توصيه كرد كه در تربيت و تعليم او سنگ تمام بگذارد.

يحيى در دوازده سالگى، در سال 649ق. همراه پدرش براى تحصيل علم، عازم دمشق_ مركز علم و عالمان آن روزگار_ شد. او ابتدا به مجلس درس مفتى شام تاج‌الدين عبدالرحمن بن ابراهيم بن ضياء فزارى معروف به فركاح (متوفاى 690ق) راه يافت اما چون در آنجا حجره‌اى براى اقامت او نبود، پس از مدت كوتاهى به توصيه‌استادش فركاح، به مدرسه رواحيه رفت و در محضر استاد اسحاق بن احمد مغربى (متوفاى 650ق) به تلمذ پرداخت.

وى پس از دو سال اقامت و تحصيل در دمشق، با پدرش به حج رفت. سفر آن‌ها حدود يك ماه و نيم به درازا كشيد و در تندرستى و حالات روحى وى تأثير به سزايى برجا گذارد. وى، همچنان‌كه خود نيز گفته است، پس از سكونت در مدرسه رواحيه، تمام وقت و توان خود را صرف تحصيل علم كرد و جديت سرسام‌آورى از خود نشان داد.

وى روزانه دوازده درس از كتاب‌هاى «الوسيط»، «المهذب»، «صحيح مسلم»، «اللمع»، «إصلاح المنطق»، صرف، اصول فقه، اسماء الرجال و اصول دين مى‌خوانده است و جالب اين‌جاست كه در كنار اين‌ها، هرگز از تزكيه نفس، اذكار و نوافل نيز غافل نگشت.

اساتید

وى در فقه علاوه بر اسحاق بن احمد مغربى، در نزد عبدالرحمن بن نوح بن محمد مقدسى (متوفى 654ق)_ كه آن‌ها نيز از شاگردان ابن صلاح شهرزورى (متوفى 643ق) _ تلمذ كرده است. ابراهيم بن عيسى مرادى اندلسى (متوفى 668ق)، ابواسحاق ابراهيم بن عمر بن مضر واسطى، ابوالبقاء خالد بن يوسف بن سعد نابلسى (متوفى 663ق) و ابوالفرج عبدالرحمن بن محمد بن احمد قدامه مقدسى (متوفى 682ق) نيز از اساتيد او در حديث هستند. ابوالفتح عمر بن بندار ابن عمر بن على تفليسى (متوفى 672ق) در علم اصول، احمد بن سالم مصرى (متوفى 664ق) و محمد بن عبداله بن عبداله بن مالك (متوفى 672ق) در نحو و لغت، استاد وى بوده‌اند.

وى از فقها و مجتهدين برجسته مذهب شافعى است و علما او را «نگارنده»، «پيراينده» و «ترتيب‌دهنده» مذهب شافعى دانسته‌اند. او در استنباط آراء فقهى خويش بيشتر به احاديث صحيح احتجاج مى‌كرده است. وى در شمار محدثين بزرگ قرار دارد و علماى حديث او را «حافظ» و آگاه به فنون رجال و انواع حديث معرفى كرده‌اند و بايد گفت كه شرح مقدمه صحيح مسلم و كتاب‌هاى «الارشاد» و «التقريب» او تبحرش را در علم حديث به خوبى نشان مى‌دهند. وى در نقد روايات و تشخيص احاديث صحيح نيز كم‌نظير بوده است. او در علوم صرف، نحو و لغت هم از عالمان بزرگ عصر خويش است و «تهذيب الاسماء و اللغات» او شاهدى بر اين مدعا است.

شاگردان

از جمله شاگردان او عبارتند از: علامه علاءالدين ابوالحسن على بن ابراهيم بن داود دمشقى معروف به ابن عطار، محمد بن ابوبكر ابراهيم بن عبدالرحمان بن نقيب، ابوالعباس احمد بن ابراهيم بن مصعب، محمد بن ابراهيم بن سعدالله بن جماعة، محمد بن عبدالخالق بن عثمان بن هرمز انصارى دمشقى، احمد بن محمد بن عباس بن جعوان، ابوالعباس احمد ضرير واسطى ملقب به خلال، اسماعيل بن ابراهيم بن سالم بن خباز، جبريل الكردى و امين‌الدين سالم بن ابى بدر.

وفات

وى در شب 24 رجب سال 676ق درگذشت و در قریه نوی به خاک سپرده شد.

آثار

وى در علوم مختلف فقه، حديث، شرح حديث، مصطلح حديث، لغت، تراجم، توحيد و... داراى تأليفات بسيارى است و صفت برجسته نوشته‌هاى او وضوح، سادگى، روان بودن و صلابت تغيير مى‌باشد. برخى آثار او عبارتند از:

• المنهاج في شرح صحيح مسلم بن الحجاج
• روضة الطالبين وعمدة المفتين (در فقه)
• منهاج الطالبين وعمدة المفتين (در فقه)
• رياض الصالحين من كلام سيد المرسلين (در حدیث)
• الأذكار المنتخب من كلام سيد الأبرار
• التبيان في آداب حملة القرآن
• التحرير في ألفاظ التنبيه لأبي إسحاق الشيرازي (در لغت)
• العمدة في تصحيح التنبيه
• الإيضاح في المناسك (در فقه)
• إرشاد طلاب الحقائق إلى معرفة سنن خير الخلائق (در مصطلحات حدیث)
• التقريب والتيسير في معرفة سنن البشير النذير (در مصطلحات حدیث)
• الأربعون النووية در حدیث
• بستان العارفين
• مختصر أسد الغابة در تراجم
• الفتاوى أو المسائل المنثورة.
• مسائل تخميس الغنائم
• مختصر التذنيب للرافعي
• دقائق الروضة
• دقائق المنهاج
• تحفة طلاب الفضائل (در تفسیر و حدیث و فقه و لغت)
• الترخيص في الإكرام والقيام (در فقه)
• مختصر آداب الاستسقاء
• رؤوس المسائل
• مسألة نية الاغتراف و....

منابع مقاله

الدقر، عبدالغنی، الامام النووی، دار القلم، دمشق، الطبعة الرابعة 14015-1994م

وابسته‌ها

تهذیب الأسماء و اللغات

التبیان فی آداب حمله القرآن

التقريب و التيسير لمعرفة سنن البشير النذير في اصول الحديث

إرشاد طلاب الحقائق إلی معرفة سنن خير الخلائق صلی‌الله‌عليه‌و‌سلم

ریاض الصالحین من کلام سید المرسلین

آداب الفتوی والمفتي والمستفتي

طبقات الفقهاء الشافعية

بداية المحتاج في شرح المنهاج

تدريب الراوي في شرح تقريب النواوي

الوسيط في المذهب

روضة الطالبیین

المنهل الراوي من تقريب النواوي

أذكار الأذكار

تحفة الأبرار بنكت الأذكار

تصحيح التنبيه

المجموع شرح المهذب

تحرير لغات التنبيه، و يليه وجوب تخميس الغنيمة و قسمه باقيها؛ و يليه الأصول و الضوابط

مغني المحتاج إلي معرفة معاني ألفاظ المنهاج علي متن منهاج الطالبين

المنهاج في شرح صحيح مسلم بن الحجاج (المسمي إختصارا شرح صحيح مسلم)

روضة الطالبين و عمدة المفتين

الأذکار المنتخبة من کلام سید الأبرار صلی‌الله‌علیه‌و‌سلم

غایة التحقیق و نهایة التدقیق و في أحوال الموتی