گیلانشاه: زندگی و زمانۀ امیر هدایت‌الله خان گیلانی

گیلانشاه
پدیدآوران	یوسف‌دهی، هومن (نویسنده)
ناشر	فرهنگ ایلیا
مکان نشر	رشت
سال نشر	1399
شابک	‎2ـ687ـ190ـ964ـ978
موضوع	گیلانی‌، امیرهدایت‌الله‌خا‌ن‌، -۱۲۰۱ق‌. - سرگذشتنا‌مه‌,ایران‌ - تا‌ریخ‌ - زندیا‌ن‌،۱۱۶۳-۱۲۰۹ق‌.,ایران‌ - تا‌ریخ‌ - قا‌جا‌ریا‌ن‌، ۱۱۹۳-۱۳۴۴ق‌.
کد کنگره	‏DSR ۱۲۸۱/ی۹گ۹ ۱۳۹۹

گیلانشاه: زندگی و زمانۀ امیر هدایت‌الله خان گیلانی تألیف هومن یوسف‌دهی، این کتاب شرح حال و زندگی سیاسی «امیر هدایت‌الله خان گیلانی» یکی از برجسته‌ترین رجال حکومتی منتفذ، ثروتمند و قدرتمند گیلان است که در یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ ایران، بر مسند حکم‌روایی گیلان‌زمین تکیه زده بود.

گزارش محتوا

پرداختن به زندگی و کارنامۀ رجال سیاسی و اظهارنظر دربارۀ آنها، بدون ذهنیت‌های از پیش تعیین‌شده و پیش‌داوری‌های موجود دربارۀ حیات سیاسی آنان کاری دشوار است؛ به‌ویژه رجالی که نقشی مهم در تحولات سیاسی یک سرزمین ایفا کرده‌اند. این کتاب شرح حال و زندگی سیاسی «امیر هدایت‌الله خان گیلانی» یکی از برجسته‌ترین رجال حکومتی منتفذ، ثروتمند و قدرتمند گیلان است که در یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ ایران، بر مسند حکم‌روایی گیلان‌زمین تکیه زده بود.

امیر هدایت‌الله خان گیلانی مشهور به «گیلانشاه» مردی باهوش و کاردان بود که توانست در دوران پرتلاطم کشمکش‌های زندیه و قاجاریه بر سر میراث نادرشاه افشار، گیلان را از بسیاری از گزندهای انتقال قدرت به دور دارد. مردی که به ادعای تاریخ، به گشاده‌دستی و بخشش، شهرتی فراتر از مرزهای گیلان یافت.

امیر هدایت‌الله خان که به سه نسبت فومنی، رشتی و گیلانی شناخته شده است، در حدود سال 1156 در شهر رشت دیده به جهان گشود. نسبت‌هایش اشاره به خاستگاه خانوادگی‌اش، محل تولد و نشو و نمایش رشت و قلمرو حکومتش گیلان دارد. مردم به اختصار او را «هدایت‌الله خان» می‌خواندند و گاه با عناوین گیلانشاه، اتل‌خان و اتورخان از او یاد کرده‌اند. او فرزند آقاجمال‌الدین فومنی معروف به حاجی‌جمال حکمران گیلان در عهد زندیه بود. پدربزرگش نیز به نام آقاکمال فومنی از مالکان و منتفذان گیلان بود و بانویی از خاندان صفویه را در حبالۀ نکاح داشت و به همین مناسبت در سلطنت شاه سلطان حسین صفوی به حکومت رشت منصوب شد. هدایت‌الله خان در سیزده‌سالگی به حکومت گیلان تعیین شد؛ ولی تا رسیدنش به سن رشد، رتق و فتق امور گیلان با وزیرش حاجی‌نقی نایب کسما بود. او پس از به‌دست گرفتن قدرت، انتقام سختی از خاندان شفتی گرفت که قاتلان پدر و پدربزرگش بودند و همۀ افراد ذکور این خاندان را به قتل رساند وف قط فرزندی خردسال از این خاندان به آقاعلی شفتی را زنده گذاشت. او در سال 1201 و در درگیری با نیروهای آقامحمدخان قاجار درگذشت.

در این کتاب افزون بر اشاره به زندگی و زمانۀ امیر هدایت‌الله خان، دربارۀ مبارزات او برای حفظ حکومت گیلان نیز مطالبی به اختصار آمده است. در پایان کتاب مطالبی دربارۀ اوضاع علمی و ادبی گیلان در عهد امیر هدایت‌الله خان آورده شده است. مطلب پایانی کتاب اختصاص به فرزندان و نیابر هدایت خان دارد که در آن به اختصار به اینان اشاره شده است.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات