شطریات

شطریات
پدیدآوران	حسینی، سید حسین (نویسنده)
ناشر	نقد فرهنگ
مکان نشر	تهران
سال نشر	1399
شابک	‎2ـ60ـ6682ـ622ـ978
کد کنگره	‏

شطریات تألیف سید حسین حسینی، «شطر» به گونۀ جدیدی از شعر نو اطلاق می‌شود که ترکیبی از شعر و طرح است و «شطریات» مجموعۀ شطرهایی است که این امکان را به مخاطب خود می‌دهد تا بتواند طرح، نمودار، علائم، نمادها و اشکال هندسی و ریاضی را در کنار واژگان و مفاهیم ببیند و به حس جدید و نوینی دست یابد.

گزارش کتاب

«شطر» به گونۀ جدیدی از شعر نو اطلاق می‌شود که ترکیبی از شعر و طرح است و «شطریات» مجموعۀ شطرهایی است که این امکان را به مخاطب خود می‌دهد تا بتواند طرح، نمودار، علائم، نمادها و اشکال هندسی و ریاضی را در کنار واژگان و مفاهیم ببیند و به حس جدید و نوینی دست یابد.

این زبان شعری به‌تدریج می‌تواند در دهه‌ها و سده‌های بعدی تبدیل به یک زبان رسمی جهانی شده و امکان تبادل انسانی را در آیندۀ سرنوشت بشری رقم زند. چنانچه با توجه به بحران‌های فراگیر بین‌المللی در سده‌های پسینی و کنونی، بشری به روی کرۀ خاکی باقی نماند؛ در آن فرض می‌توان از چنین زبان جهانی در جهان‌های دیگر نیز بهره برد! چه اینکه جهان موجودات (آدم و غیرآدم)، جهان زبان اشکال و به‌ناچار هر موجودی با این زبان آشناست؛ چراکه در سائقۀ هستی اشکال زندگی می‌کند.

اگر به نظر آید که جمع «مفهوم» و «شکل» چگونه می‌تواند به ایجاد یا برانگیختن یک «حس عالی» رهنمون شود؟ پاسخ آن است که در نگاه نخست «من» با چنین تجمعی به‌راحتی به افسون رقت حواس دست پیدا می‌کنم و در نگاه دوم، «ما» نیز با چارچوب‌ها و انگاره‌های طرح و اشکال آشنا هستیم و نه‌تنها آشنا که هویت انسان و سپس حیات وی، قرین با آن و درهم‌تنیده با طرح و اشکال است، به گونه‌ای که هرسو نظر کند، غیرعلائم نمی‌بیند، حس نمی‌کند و تصور نتواند، چگونه است که همۀ ما با رؤیت یک گل زیبا یا یک رویداد و صحنه یا یک نقاشی هنری قوی، دچار تحریک عواطف می‌شویم؟

همۀ این سخن در فرضی است که شعر نو را به مطلوب و انتظار ایجاد یک حس عالی، تفسیر و تحلیل شود و نویسندۀ این کتاب به چنین دیدگاه معتقد است؛ یعنی فلسفه و برای شعر را به جهت و به امید آفرینش یک حس برتر و متعالی دانست و از آنجا که هدف، خلق چنین حسی عالی است؛ پس خالق شعر نیز بایستی از توان و قدرت خلاقیت و تخیل، هم در شکل و هم در محتوا نهایت بهره را ببرد.

از ویژگی‌های «شطر» آن است که بدون علائم و نشانه‌ها هم می‌توان شعر را خواند؛ اما از سوی دیگر، طرح و نشانه‌ها نیز این امکان را به خواننده می‌دهد تا وی را به خوانش جدیدی دلالت کند. این همۀ سخن نیست؛ چراکه این خوانش، آخرین خوانش ممکن هم نیست و وی می‌تواند برای همیشه و دوباره و چندباره با جایگزین کردن مفاهیم نو و حس و حال دیگری، به دریافت جدیدی دست یابد و این داستان همچنان ادامه دارد.

تفاوت این سبک شعری با صور دیگر سنتی نیز در همین است که در اشعار مرسوم، این شاعر است که کلام آخر با اوست و نهایت، خواننده باید همۀ تلاش خود را برای دریافت شعر به خرج دهد و دست‌آخر شعر در جایی و مقصدی به آخر خود می‌رسد؛ اما شطر شروع یک یا چند برداشت است و این برداشت‌ها می‌توانند همچنان تداوم یابند.

بدین ترتیب در این ترکیب جدید از شعر نو، فضایی برای خلاقیت مخاطب شعر نیز گشوده می‌شود که می‌تواند با حدس و جوشش درونی خود، روند حرکت شعر و خلاقیت احساس را تا نهایت و تا بستری که خود لذت ببرد، پیش برد. از این‌رو خواننده با شعری ساکن و جامد و راکد و یک‌سویه روبرو نیست، بلکه این سبک خواننده را در مسیری قرار می‌دهد که بتواند تا بی‌نهایت حدس و گمانه بزند و خلق کند و پیش رود و لذت‌های عالی را به تجربه درآورد. با این حساب، شطریات به گونه‌ای تنظیم می‌شوند تا مخاطب قادر باشد هر حدس و فرضی را پیش ببرد. بی‌تردید لازمۀ طبیعی این امر، امکان پررنگ تفسیر و تأویل‌های گوناگون و متضاد و متناقض خواهد بود.

علائم و نشانه‌های به‌کاررفته در این کتاب، ویژۀ همین مجموعه است و گرچه بسیاری از آنها در ریاضی و هندسه یا علوم دیگر دارای معانی خاص خود هستند؛ اما در اینجا در زمینۀ ویژۀ خود به کار رفته‌اند؛ هرچند ممکن است در پاره‌ای موارد با استعمالات در علوم دیگر نیز مشترک باشند.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات