دانشنامه‌ی آیین بودا

دانشنامه‌ی آیین بودا
پدیدآوران	عسکری پاشایی، عین‌الله (نویسنده)
ناشر	نگاه معاصر
مکان نشر	تهران
سال نشر	1399
شابک	‎3ـ68ـ7028ـ622ـ978
کد کنگره	‏

دانشنامه‌ی آیین بودا تألیف عین‌الله عسکری پاشایی، در این دانشنامه 128 مدخل بر اساس الفبای فارسی مربوط به آیین بودا آمده است. مجموع مدخل‌های این کتاب این مباحث را دربر می‌گیرد: تاریخ بودایی در فرهنگ‌های آسیایی، سنت‌ها و مکتب‌های مهم هر شاخۀ آیین بودا، اَعلام اشخاص مهم تأثیرگذار و .... .

گزارش کتاب

یین بودا اشاره است به آموزه‌های بودای تاریخی و در معنای وسیع‌تر، به دینی که او بنیاد گذاشت. بودا یعنی بیدار و روشنی‌یافته، عنوانی است برای کسی که او حقیقت کلی را دریافته، به آن روشن و بیدار شده است. بودای تاریخی به عناوینی مثل شاکیه‌مونی، در لغت به معنی فرزانه قبیلۀ شاکیه و بگوت یعنی سرور عالم یا خجسته خوانده می‌شود. لقب بگوت را می‌شود به هر بودا داد؛ اما شاکیه‌مونی به طور خاص به بنیادگذار تاریخی آیین بودا اطلاق می‌شود که بنا به سنت تیره‌واده در حدود 560 ق‌م. در قلمرو شاکیه‌ها در هند شمالی متولد شده و در حدود 450 ق‌م. درگذشت. در آیین بودای پالی، بودای تاریخی به نام طایفه‌اش گوتمه معروف است. ژاپنی‌ها او را شکوسون «شاکیه‌مونی سرور عالم» می‌خوانند.

آیین بودا را می‌توان به دینی تعریف کرد که یافت بوداگی، یعنی رسیدن به مرتبۀ بوداشدن را تعلیم می‌دهد. این یک تعریف مهایانه است، مبتنی بر این نظریۀ مهایانه که بوداشدن در فطرت همۀ جانداران هست یا هر جانداری بودای بالقوه است. اینجا آیین بودا را آموزه‌ای می‌دانند که به راه کمال شخصی اشاره می‌کند یعنی از طریق درک بودای تاریخی آن به صورت وجود روشنی‌یافتۀ کامل.

در این دانشنامه 128 مدخل بر اساس الفبای فارسی مربوط به آیین بودا آمده است. مجموع مدخل‌های این کتاب این مباحث را دربر می‌گیرد: تاریخ بودایی در فرهنگ‌های آسیایی، سنت‌ها و مکتب‌های مهم هر شاخۀ آیین بودا، اَعلام اشخاص مهم تأثیرگذار، مفاهیم و اندیشه‌های کلیدی بودایی، کتاب‌ها و متن‌های مقدس بودایی، مکان‌های مقدس، معماری و هنر بودایی.

آیین بودا در طول تاریخ بلندش به همۀ بخش‌های آسیا رفته است که یک نتیجۀ آن این بوده که با زبان‌هایی چون سنسکریت، پالی، چینی، تبتی، ژاپنی، مغولی، کره‌ای، تاری، ویتنامی و در زبان‌های ایرانی سغدی و ختنی گفته شده است. از آنجا که هدف این کتاب، منعکس کردن کثرت فرهنگی آیین بودا است، از این‌رو اصطلاحاتی از همۀ زبان‌های مهم بودایی در آن آمده است. بیشتر این اصطلاحات از سنسکریت آمده که زبان دینی مشترک بودائیان سرزمین‌های پیش‌گفته است. از سوی دیگر مهم‌ترین آثار آیین بودای مهایانه به زبانی معروف به سنسکریت دورگۀ بودایی، یا زبان ناسرۀ بودایی نوشته شده‌اند، در حالی که کهن‌ترین کتاب‌های بودایی به زبان پالی نوشته‌ شده‌اند که زبانی برگرفته از سنسکریت است.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات