دستور جامع زبان اوستا

دستور جامع زبان اوستا
پدیدآوران	کابلی، ایرج (مترجم)
ناشر	فرهنگ معاصر
مکان نشر	تهران
سال نشر	1399
شابک	‎0ـ080ـ105ـ600ـ978
کد کنگره	‏

دستور جامع زبان اوستا: برگرفته‌هایی از دستورهای کان‌گا، جک‌سن و شرو ترجمه و نگارش ایرج کابلی، بیشتر متن این کتاب، ترجمۀ بندبه‌بند دستور کان‌گا است. در ترجمه کوشش شده متن دقیق اما درهم‌فشردۀ او در سطح صفحه گسترش یابد تا بهتر دیده و فهمیده شود.

ساختار

کتاب در یازده بخش تدوین شده است.

گزارش کتاب

زبان اوستا، کهن‌ترین زبان ایرانی است که به صورت سرودهای دینی‌ای که گمان می‌رود، سرودۀ خود زرتشت پیامبر باستانی ایران بوده باشد، به امروزیان رسیده است. زمان سرایش این سرودها، نیمۀ یکم هزارۀ دوم پ.م بوده است. متن این سرودها، پس از سرایش نخستین، دستخوش فرازوفرودهای اجتماعی بسیاری شده است. زبان اوستا با زبان هندی باستان (سنسکریت) خویشاوند نزدیک است؛ از این‌رو دستور این دو زبان همسانی بسیاری دارد. زبان اوستا دو لهجۀ اصلی دارد؛ یکی اوستایی کهن و دیگری اوستایی جوان یا پسین نامیده می‌شود.

الفبای ویژۀ زبان اوستا، دین دبیره نام دارد. اگرچه شیوۀ نگارش اوستا به ظاهر درهم‌وبرهم به نظر می‌رسد؛ اما مطالعات نشان داده که این شیوه از دیدگاه واج‌شناختی یکدست و به‌هنجار است. با استفاده از همسانی‌های فراوان اوستایی و سنسکریت می‌توان صورت درست این نابهنجاری‌ها را به دست آورد.

دستور زبان اوستای «کان‌گا» تنها دستور معتبری است که با الفبای اوستایی یا دین دبیره منتشر شده است. سال انتشار این دستور 1891 میلادی است. یک سال بعد از این تاریخ، یعنی در سال 1892، دستور دیگری به قلم اوستاشناس برجستۀ آمریکایی به نام ویلیامز جک‌سن در اشتوتگارت منتشر شد. این دستور به رسم معمول اوستاپژوهان غربی، نه با دین دبیره که با نویسه‌گردانی لاتین نوشته شده است.

بیشتر متن این کتاب، ترجمۀ بندبه‌بند دستور کان‌گا است. در ترجمه کوشش شده متن دقیق اما درهم‌فشردۀ او در سطح صفحه گسترش یابد تا بهتر دیده و فهمیده شود. جای برخی از بندها را نوشتۀ نگارنده یا دیگران گرفته است. در آغاز هر بندی که از کان‌گا است، شمارۀ آن بند، همان صورتی را دارد که در کتاب او می‌آید؛ مثلاً در آغاز بندی که در دستور کان‌گا شمارۀ «8» را دارد، این شماره به صورت «8» تکرار می‌شود. هر مطلبی که با چنین نشانه‌ای آغاز نشده باشد، از کان‌گا نیست. هر جا لازم بوده مطالب دستوری‌ای کان‌گا با «فرهنگ کامل اوستایی به گجراتی و انگلیسی» او سنجیده شده است. در آغاز هر مطلبی که از ویلیامز جک‌سن است، شمارۀ همان بند در کتاب او آمده است. نوشته‌های نقل‌شده از درس‌نامۀ اینترنتی پرفسور شرو در میان «» آمده و با ذکر نام او همراه است. بیشتر آنچه از کانگا در کتاب آمده، با نظر ویلیامز جک‌سن و شرو سنجیده و موارد اختلاف ذکر شده است.

بنابراین اساس کار در این دستور، بر ترجمۀ دستور کان‌گا و سنجش گام‌به‌گام هر بند با دستور ویلیامز جک‌سن و درس‌نامۀ اینترنتی پرفسور شرو و نیز مراجعۀ پیوسته به «فرهنگ کامل اوستایی به گجراتی و انگلیسی» کان‌گا قرار دارد. کان‌گا در این فرهنگ، افزون بر معنای انگلیسی و گجراتی، هر جا که مناسب دیده، معادل مدخل‌ها را به سنسکریت و فارسی و پهلوی و لاتین هم آورده است و جالب‌تر آنکه نشانی صورت‌های صرف‌شدۀ هر مدخل را نیز به دست داده است. با پیش رو داشتن فهرست نشانه‌های اختصاری گجراتی و انگلیسی ـ که در آغاز فرهنگ آمده است ـ به‌آسانی می‌توان گونۀ دستوری هر مدخل و نیز نام متنی را که جای کاربردش است، دانست.

منابع مقاله

پایگاه اطلاع‌رسانی حدیث شیعه (حدیث نت)