ویکی‌نور

الهداية (في الأصول و الفروع): تفاوت میان نسخه‌ها

مقاله بحث

الهداية (في الأصول و الفروع) (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۳۲

۱۳۵ بایت حذف‌شده ،  ۲ نوامبر
جز
جایگزینی متن - 'ابن بابویه، ابوجعفر، محمد بن علی' به 'ابن بابویه، محمد بن علی'
جز (جایگزینی متن - ' (ع)' به '(ع)')
جز (جایگزینی متن - 'ابن بابویه، ابوجعفر، محمد بن علی' به 'ابن بابویه، محمد بن علی')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
 
(۴۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class='wikiInfo'>
{{جعبه اطلاعات کتاب
[[پرونده:NUR03631J1.jpg|بندانگشتی|الهدایة [في الأصول و الفروع]]]
| تصویر =NUR03631J1.jpg
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
| عنوان =الهدایة [في الأصول و الفروع]
|+ |
| عنوان‌های دیگر =
|-
| پدیدآوران =  
! نام کتاب!! data-type='bookName'|الهدایة [في الأصول و الفروع]
[[مؤسسه الامام الهادی علیه‌السلام]] (محقق)
|-
|نام های دیگر کتاب
|data-type='otherBookNames'|
|-
|پدیدآورندگان
|data-type='authors'|[[موسسه الامام الهادی علیه السلام]] (محقق)


[[ابن‌بابویه، محمد بن علی]] (نويسنده)
[[ابن بابویه، محمد بن علی]] (نویسنده)
|-
| زبان =عربی
|زبان  
| کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏216‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ﻫ‎‏4
|data-type='language'|عربی
| موضوع =
|-
ابن بابویه، محمد بن علی، 311 - 381ق. - سرگذشت‌نامه و کتاب‌شناسی
|کد کنگره  
|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏216‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ﻫ‎‏4
|-
|موضوع  
|data-type='subject'|ابن بابویه، محمد بن علی، 311 - 381ق. - سرگذشت نامه و کتاب شناسی


شیعه امامیه - اصول دین
شیعه امامیه - اصول دین
خط ۲۸: خط ۱۷:


فقه جعفری - قرن 4ق.
فقه جعفری - قرن 4ق.
|-
| ناشر =  
|ناشر  
مؤسسه الامام الهادی علیه‌السلام
|data-type='publisher'|مؤسسة الإمام الهادي(ع)
| مکان نشر =قم - ایران
|-
| سال نشر = 1418 ق  
|مکان نشر  
|data-type='publishPlace'|قم - ایران
|-
|سال نشر  
|data-type='publishYear'| 1418 هـ.ق  
|-class='articleCode'
|کد اتوماسیون
|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE3631AUTOMATIONCODE
|}
</div>


 
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE03631AUTOMATIONCODE
'''الهداية [في الأصول و الفروع]'''، تألیف ابوجعفر دوم محمد بن على بن حسين بن موسى بن بابويه، معروف به [[شيخ صدوق]] يا ابن بابويه (م381 ق) است.
| چاپ =1
| شابک =964-90069-0-7
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =03631
| کتابخوان همراه نور =03631
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}
'''الهداية [في الأصول و الفروع]'''، تألیف ابوجعفر دوم محمد بن على بن حسین بن موسى بن بابويه، معروف به [[شيخ صدوق]] يا [[ابن بابویه، محمد بن علی|ابن بابويه]] (م381 ق) است.


==اعتبار علمى==
==اعتبار علمى==
خط ۵۳: خط ۴۱:
شهرت گستردۀ اين كتاب در خلال قرن‌هاى متمادى و جايگاه رفيع آن در كتب فهارس و رجال و مراكز حوزه‌هاى علميّه و دينى و انتساب آن به [[شيخ صدوق]] از بارزترين مشخصۀ آن مى‌باشد.
شهرت گستردۀ اين كتاب در خلال قرن‌هاى متمادى و جايگاه رفيع آن در كتب فهارس و رجال و مراكز حوزه‌هاى علميّه و دينى و انتساب آن به [[شيخ صدوق]] از بارزترين مشخصۀ آن مى‌باشد.


فقهاى عظام نسبت به اين كتاب توجه خاصى مبذول داشته‌اند و در بسيارى از كتب فقهى نظير «[[كشف اللثام عن قواعد الأحكام|كشف اللثام]]»، «حدائق الناظرة»، «رياض المسالك»، «[[مستند الشيعة في أحكام الشريعة|مستند الشيعة]]»، «[[بحار الأنوار]]»، «جواهر الكلام» و كتاب‌هاى [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ اعظم انصارى]] به آن استناد و از آن نقل قول شده است.
فقهاى عظام نسبت به اين كتاب توجه خاصى مبذول داشته‌اند و در بسيارى از كتب فقهى نظير «[[كشف اللثام عن قواعد الأحكام|كشف اللثام]]»، «[[الحدائق الناضرة في أحكام العترة الطاهرة|حدائق الناظرة]]»، «رياض المسالك»، «[[مستند الشيعة في أحكام الشريعة|مستند الشيعة]]»، «[[بحار الأنوار]]»، «جواهر الكلام» و كتاب‌هاى [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ اعظم انصارى]] به آن استناد و از آن نقل قول شده است.


متن اين كتاب و فتاواى [[شيخ صدوق]] در آن در نزد اصحاب و فقهاى عظام به منزلۀ روايات ائمۀ معصومين(ع) است، زيرا [[شيخ صدوق]] به غير از مضامين اخبار فتوى نمى‌داده است.
متن اين كتاب و فتاواى [[شيخ صدوق]] در آن در نزد اصحاب و فقهاى عظام به منزلۀ روايات ائمۀ معصومين(ع) است، زيرا [[شيخ صدوق]] به غير از مضامين اخبار فتوى نمى‌داده است.
خط ۶۴: خط ۵۲:




از تاريخ دقيق تأليف كتاب اطلاعى در مصادر و تراجم ديده نشده، امّا با توجه به اين كه در الهداية بعد از نام على بن حسين بن بابويه پدر بزرگوار [[شيخ صدوق]] عبارت «رحمه اللّه» ديده مى‌شود، اين كتاب پس از وفات ايشان در سال 329ق تأليف شده است <ref>الهداية، صفحۀ 5 و 107</ref>.
از تاريخ دقيق تأليف كتاب اطلاعى در مصادر و تراجم ديده نشده، امّا با توجه به اين كه در الهداية بعد از نام على بن حسین بن بابويه پدر بزرگوار [[شيخ صدوق]] عبارت «رحمه‌اللّه» ديده مى‌شود، اين كتاب پس از وفات ايشان در سال 329ق تأليف شده است.<ref>الهداية، صفحۀ 5 و 107</ref>


از طرفى در كتاب الاعتقادات [[شيخ صدوق]] يا دين الإماميّة در صفحۀ 95 آمده است:
از طرفى در كتاب الاعتقادات [[شيخ صدوق]] يا دين الإماميّة در صفحۀ 95 آمده است:


قد أخرجت هذا الفصل من كتاب الهداية، بنابراين كتاب الهداية قبل از كتاب الاعتقادات كه در سال 368ق تأليف شده، نوشته شده است <ref>مقدمۀ ناشر، صفحات 109 تا 113</ref>.
قد أخرجت هذا الفصل من كتاب الهداية، بنابراین كتاب الهداية قبل از كتاب الاعتقادات كه در سال 368ق تأليف شده، نوشته شده است.<ref>مقدمۀ ناشر، صفحات 109 تا 113</ref>


از مجموع مطالب بالا مى‌توان نتيجه گرفت كه اين كتاب بين سال‌هاى 329 تا 368ق تأليف شده است. البته با توجه به سفرهاى وى به مناطق مختلف و استفاده از راويان و فقهاى زمان خود احتمالا بين سال‌هاى 347 تا 368 كتاب تأليف شده است <ref>همان</ref>.
از مجموع مطالب بالا مى‌توان نتيجه گرفت كه اين كتاب بين سال‌هاى 329 تا 368ق تأليف شده است. البته با توجه به سفرهاى وى به مناطق مختلف و استفاده از راويان و فقهاى زمان خود احتمالا بين سال‌هاى 347 تا 368 كتاب تأليف شده است.<ref>همان</ref>


==تاريخ انتشار==
==تاريخ انتشار==




اين كتاب اولين بار در ضمن كتاب جوامع الفقهية در سال 1276ق چاپ شده است <ref>الذريعة، جلد 19، ص 355، مقدمه‌اى بر فقه شيعه،ص 67</ref>، سپس در سال 1377ق در ايران و در سال 1414ق در بيرون همراه با كتاب المقنع چاپ شده است <ref>الذریعة، جلد 5، ص 252</ref>.
اين كتاب اولین بار در ضمن كتاب جوامع الفقهية در سال 1276ق چاپ شده است.<ref>الذريعة، جلد 19، ص355، مقدمه‌اى بر فقه شيعه، ص67</ref>، سپس در سال 1377ق در ایران و در سال 1414ق در بيرون همراه با كتاب المقنع چاپ شده است.<ref>الذریعة، جلد 5، ص252</ref>


كتاب موجود توسط مؤسسۀ امام هادى(ع) و تحت نظارت گروه تحقيق اين مؤسسه در رجب المرجب سال 1418ق در چاپخانۀ اعتماد در قم چاپ شده است.
كتاب موجود توسط مؤسسۀ امام هادى(ع) و تحت نظارت گروه تحقيق اين مؤسسه در رجب المرجب سال 1418ق در چاپخانۀ اعتماد در قم چاپ شده است.
خط ۸۴: خط ۷۲:
در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] به 7 نسخه اشاره شده است كه عبارتند از:
در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] به 7 نسخه اشاره شده است كه عبارتند از:


1 - نسخۀ خطى كتابخانۀ مدرسۀ آیت‌الله بروجردى در نجف اشرف به خط تاج الدين حسين بن عوض شاه كاشانى كه در سال 687ق تأليف شده است و تا آخر كتاب ميراث است.
1 - نسخۀ خطى كتابخانۀ مدرسۀ آیت‌الله بروجردى در نجف اشرف به خط تاج‌الدين حسین بن عوض شاه كاشانى كه در سال 687ق تأليف شده است و تا آخر كتاب ميراث است.


2 - نسخۀ كتابخانۀ صدر تا آخر كتاب حج.
2 - نسخۀ كتابخانۀ صدر تا آخر كتاب حج.


3 - نسخۀ كتابخانۀ سيد ابوالقاسم اصفهانى در نجف اشرف تا آخر ميراث.
3 - نسخۀ كتابخانۀ سيد‌ ‎ابوالقاسم اصفهانى در نجف اشرف تا آخر ميراث.


4 - نسخۀ ميرزا محمد على اردوبادى.
4 - نسخۀ ميرزا محمد على اردوبادى.


5 - نسخۀ شيخ هادى كاشف الغطاء.
5 - نسخۀ شيخ هادى کاشف‌الغطاء.


6 - نسخۀ كتابخانۀ راجه فيض‌آبادى.
6 - نسخۀ كتابخانۀ راجه فيض‌آبادى.


7 - نسخه‌اى كه در ضمن جوامع الفقهية چاپ شده است <ref>همان، جلد 25، ص 175</ref>.
7 - نسخه‌اى كه در ضمن جوامع الفقهية چاپ شده است.<ref>همان، جلد 25، ص175</ref>


در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه نيز به 11 نسخه اشاره شده كه مهم‌ترين آنان نسخۀ خطى مدرسۀ آیت‌الله بروجردى در سال 687ق و نسخۀ خطى لوس آنجلس در سال 776 ق است <ref>مقدمه‌اى بر فقه شيعه، ص 67</ref>.
در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه نيز به 11 نسخه اشاره شده كه مهم‌ترين آنان نسخۀ خطى مدرسۀ آیت‌الله بروجردى در سال 687ق و نسخۀ خطى لوس آنجلس در سال 776ق است.<ref>مقدمه‌اى بر فقه شيعه، ص67</ref>


==نُسخ مورد اعتماد==
==نُسخ مورد اعتماد==
خط ۱۰۵: خط ۹۳:
در چاپ كتاب موجود از 12 نسخه استفاده شده است كه از بين اين 12 نسخه، سه نسخه با رمزهاى «ب، ج، د» در انتشار كتاب به عنوان اصل در مقابله و تصحيح مورد استفاده قرار گرفته‌اند كه عبارتند از:
در چاپ كتاب موجود از 12 نسخه استفاده شده است كه از بين اين 12 نسخه، سه نسخه با رمزهاى «ب، ج، د» در انتشار كتاب به عنوان اصل در مقابله و تصحيح مورد استفاده قرار گرفته‌اند كه عبارتند از:


1 - نسخۀ كتابخانۀ آیت‌الله نجفى مرعشى با شمارۀ 4332 به خط محمد تقى كه در سال 1231ق نگارش آن پايان يافته است. اين نسخه با رمز «ب» مشخص شده است.
1 - نسخۀ كتابخانۀ آیت‌الله نجفى مرعشى با شمارۀ 4332 به خط محمدتقى كه در سال 1231ق نگارش آن پايان يافته است. اين نسخه با رمز «ب» مشخص شده است.


2 - نسخۀ كتابخانۀ مدرسۀ فيضيۀ قم با شمارۀ 1702 كه در يك مجلد همراه با ارشاد [[شيخ مفيد]] نوشته شده است. اين كتاب به خط محمد شجاع مسعود تويسركانى و در سال 1086ق نوشته شده است و با رمز «ج» مشخص شده است.
2 - نسخۀ كتابخانۀ مدرسۀ فيضيۀ قم با شمارۀ 1702 كه در يك مجلد همراه با ارشاد [[شيخ مفيد]] نوشته شده است. اين كتاب به خط محمد شجاع مسعود تويسركانى و در سال 1086ق نوشته شده است و با رمز «ج» مشخص شده است.


3 - نسخۀ كتابخانۀ مسجد گوهرشاد در مشهد مقدس، با شمارۀ 722 كه در يك مجلد با المقنع نوشته شده است. اين كتاب در سال 1244 ق نوشته شده و با رمز «د» مشخص شده است.
3 - نسخۀ كتابخانۀ مسجد گوهرشاد در مشهد مقدس، با شمارۀ 722 كه در يك مجلد با المقنع نوشته شده است. اين كتاب در سال 1244ق نوشته شده و با رمز «د» مشخص شده است.


پس از اتمام مقابله و تصحيح، ناشرين كتاب نسخۀ كتابخانۀ مركزى دانشگاه تهران با شمارۀ 8971 را يافته‌اند كه نسخۀ بسيار نفيسى بوده است. اين نسخه با رمز «ت» مشخص شده است و به دليل خوبى اين نسخه براى تصحيح متن بعدها از آن استفاده شده است <ref> مقدمه ناشر،صفحۀ 28 و 31</ref>.
پس از اتمام مقابله و تصحيح، ناشرين كتاب نسخۀ كتابخانۀ مركزى دانشگاه تهران با شمارۀ 8971 را يافته‌اند كه نسخۀ بسيار نفيسى بوده است. اين نسخه با رمز «ت» مشخص شده است و به دليل خوبى اين نسخه براى تصحيح متن بعدها از آن استفاده شده است.<ref>مقدمه ناشر، صفحۀ 28 و 31</ref>


==نام كتاب==
==نام كتاب==




در [[الفهرست (ابن نديم)|فهرست ابن نديم]]، رجال [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] و [[بحار الأنوار]] نام كتاب «الهداية» و بدون اضافه ذكر شده است <ref>فهرست ص 292، رجال [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] ص 39، تحت شمارۀ 1049</ref>.
در [[الفهرست (ابن نديم)|فهرست ابن نديم]]، رجال [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] و [[بحار الأنوار]] نام كتاب «الهداية» و بدون اضافه ذكر شده است.<ref>فهرست ص292، رجال [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] ص39، تحت شمارۀ 1049</ref>


امّا در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]«الهداية بالخير في الأصول و الفروع»، و در نسخۀ كتابخانۀ آیت‌الله بروجردى در نجف اشرف «هداية المتعلمين» ناميده شده است <ref>الذريعة، جلد 14، ص 172، جلد 25، ص 175، جلد 25، ص 189</ref>.
امّا در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]«الهداية بالخير في الأصول و الفروع»، و در نسخۀ كتابخانۀ آیت‌الله بروجردى در نجف اشرف «هداية المتعلمين» ناميده شده است.<ref>الذريعة، جلد 14، ص172، جلد 25، ص175، جلد 25، ص189</ref>


در مقدمۀ ناشر كتاب موجود، ملحقات بالخير، و المتعلمين را صحيح ندانسته است.
در مقدمۀ ناشر كتاب موجود، ملحقات بالخير، و المتعلمين را صحيح ندانسته است.
خط ۱۵۴: خط ۱۴۲:
6 - استخراج آيات كريمه و مصادر اقوال و نظريات.
6 - استخراج آيات كريمه و مصادر اقوال و نظريات.


در چاپ كتاب موجود مراكزى همچون مؤسسۀ شهيد محمد حسن نواب، مدرسۀ شهيدين، مركز معجم فقهى آیت‌الله گلپايگانى، و همچنين مركز تحقيقات علوم اسلامى (نور) همكارى داشته‌اند <ref>مقدمه ناشر، صفحۀ 33</ref>.
در چاپ كتاب موجود مراكزى همچون مؤسسۀ شهيد محمدحسن نواب، مدرسۀ شهيدين، مركز معجم فقهى آیت‌الله گلپايگانى، و همچنين مركز تحقيقات علوم اسلامى (نور) همكارى داشته‌اند.<ref>مقدمه ناشر، صفحۀ 33</ref>


==ويژگى‌ها==
==ويژگى‌ها==




در حالى كه متن كتاب برگرفته از متن احاديث مى‌باشد؛ اما تعابير «قال»، «روى»، و نظائر آن و حتى ذكر نام راويان؛ همچون عمار بن موسى، زهرى، متن ناهمگونى را ايجاد كرده است <ref>الهدایة،صفحات 138 و 139</ref>.
در حالى كه متن كتاب برگرفته از متن احاديث مى‌باشد؛ اما تعابير «قال»، «روى»، و نظائر آن و حتى ذكر نام راويان؛ همچون عمار بن موسى، زهرى، متن ناهمگونى را ايجاد كرده است.<ref>الهدایة، صفحات 138 و 139</ref>


همچنين مؤلف گاهى نظريات پدر بزرگوارش على بن حسين بن بابويه را نيز در كنار نظريات فقهى خود آورده است <ref>همان، صفحۀ 107</ref>.
همچنين مؤلف گاهى نظريات پدر بزرگوارش على بن حسین بن بابويه را نيز در كنار نظريات فقهى خود آورده است.<ref>همان، صفحۀ 107</ref>


از ديگر ويژگى‌هاى كتاب اين كه مؤلف سعى نموده است، بسيارى از مستحبات و ادعيه كه در كتب فقهى نظير او وجود داشته است، در كتاب مطرح ننمايد تا مباحث كتاب چهرۀ فقهى بيشترى به خود بگيرد.
از ديگر ويژگى‌هاى كتاب اين كه مؤلف سعى نموده است، بسيارى از مستحبات و ادعيه كه در كتب فقهى نظير او وجود داشته است، در كتاب مطرح ننمايد تا مباحث كتاب چهرۀ فقهى بيشترى به خود بگيرد.
خط ۱۷۰: خط ۱۵۸:
[[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]]:
[[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]]:


كتابه (الصدوق) الموسوم بالهداية في الأصول و الفقه على سبيل الاختصار و الجمود على الفتوى و شاعت نسبته إليه في كتب الاستدلال <ref>[[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]]، جلد6،ص 136</ref>.
كتابه (الصدوق) الموسوم بالهداية في الأصول و الفقه على سبيل الاختصار و الجمود على الفتوى و شاعت نسبته إليه في كتب الاستدلال.<ref>[[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]]، جلد6، ص136</ref>


[[رياض العلماء و حياض الفضلاء|رياض العلماء]]:
[[رياض العلماء و حياض الفضلاء|رياض العلماء]]:


و من كتبه وصلت إلينا كتاب الهداية في الفقه مختصر <ref>[[رياض العلماء و حياض الفضلاء|رياض العلماء]]، جلد5، ص 121</ref>.
و من كتبه وصلت إلينا كتاب الهداية في الفقه مختصر.<ref>[[رياض العلماء و حياض الفضلاء|رياض العلماء]]، جلد5، ص121</ref>


[[بحار الأنوار]]:
[[بحار الأنوار]]:
خط ۱۸۰: خط ۱۶۸:
علامۀ مجلسى در فصل اول از جلد اول [[بحار الأنوار]] پس از بيان اسامى كتاب‌هاى [[شيخ صدوق]] آنها را از نظر شهرت به دو دسته تقسيم مى‌كند.
علامۀ مجلسى در فصل اول از جلد اول [[بحار الأنوار]] پس از بيان اسامى كتاب‌هاى [[شيخ صدوق]] آنها را از نظر شهرت به دو دسته تقسيم مى‌كند.


يك دسته مثل العيون و العلل و المقنع كه شهرت آنان از كتب اربعه كمتر نيست. و يك دسته ديگر كه به شهرت كتب اربعه غير سند و يكى از آنان كتاب الهداية است كه در مورد آن مى‌گويد: كتاب الهداية أيضا مشهور لكن ليس بهذه المثابة <ref> [[بحار الأنوار]]، فصل دوم، ص 26</ref>.
يك دسته مثل العيون و العلل و المقنع كه شهرت آنان از كتب اربعه كمتر نيست. و يك دسته ديگر كه به شهرت كتب اربعه غير سند و يكى از آنان كتاب الهداية است كه در مورد آن مى‌گويد: كتاب الهداية أيضا مشهور لكن ليس بهذه المثابة.<ref>[[بحار الأنوار]]، فصل دوم، ص26</ref>


جواهر الكلام:
جواهر الكلام:


بل فيهم من لا يفتى إلا بمضامين الأخبار كالصدوق في الفقيه و الهداية بل حكى عن والده أيضا ذلك <ref>جواهر الكلام، جلد6، ص 138</ref>.
بل فيهم من لا يفتى إلا بمضامين الأخبار كالصدوق في الفقيه و الهداية بل حكى عن والده أيضا ذلك.<ref>جواهر الكلام، جلد6، ص138</ref>


==پانویس ==
==پانویس ==
خط ۱۹۲: خط ۱۸۰:




== پیوندها ==
 


[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
[[رده:کلام و عقاید]]
[[رده:کلام و عقاید]]
[[رده:مباحث خاص کلامی]]
[[رده: مباحث خاص کلامی]]
برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/wiki/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/151168...761208»