التنبيه بالمعلوم (البرهان علی تنزيه المعصوم عن السهو و النسيان): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'ابن بابویه، محمد بن علی' به 'ابن بابویه، ابوجعفر، محمد بن علی') برچسب: برگردانده‌شده |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ابن بابویه، ابوجعفر، محمد بن علی' به 'ابن بابویه، محمد بن علی') برچسب: واگردانی دستی |
||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
در فصل اول، عباراتی از علما و فقها ذکر گردیده که در آن‌ها، به نفی سهو از پیامبر(ص) و ائمه(ع) در عبادات و غیر عبادات، تصریح شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/44 همان، ص44]</ref> | در فصل اول، عباراتی از علما و فقها ذکر گردیده که در آن‌ها، به نفی سهو از پیامبر(ص) و ائمه(ع) در عبادات و غیر عبادات، تصریح شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/44 همان، ص44]</ref> | ||
از جمله این علما، عبارتند از: [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در کتاب «تهذیب» و «الإستبصار» و [[مفید، محمد بن محمد|شیخ مفید]] در رساله‌ای منسوب به ایشان در رد بر کسی که سهو را بر معصوم(ع) جایز دانسته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/47 متن کتاب، ص47]</ref> | از جمله این علما، عبارتند از: [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در کتاب «تهذیب» و «الإستبصار» و [[مفید، محمد بن محمد|شیخ مفید]] در رساله‌ای منسوب به ایشان در رد بر کسی که سهو را بر معصوم(ع) جایز دانسته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/47 متن کتاب، ص47]</ref> | ||
در باب دوم، عبارتی از [[ابن بابویه، | در باب دوم، عبارتی از [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] ذکر گردیده که در آن، سهو از نبی(ص) و امام(ع) در عبادت را جایز دانسته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/44 مقدمه مؤلف، ص44]</ref> | ||
این عبارت، از کتاب «من لایحضره الفقیه» ذکر گردیده و مربوط به حدیثی است از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] که توسط سعید الاعرج، روایت شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/67 متن کتاب، ص67]</ref> | این عبارت، از کتاب «من لایحضره الفقیه» ذکر گردیده و مربوط به حدیثی است از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] که توسط سعید الاعرج، روایت شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/67 متن کتاب، ص67]</ref> | ||
فصل سوم، پیرامون آیاتی است که به‌صورت مطلق سهو از نبی(ص) و امام(ع) را نفی می‌کند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/44 مقدمه مؤلف، ص44]</ref> | فصل سوم، پیرامون آیاتی است که به‌صورت مطلق سهو از نبی(ص) و امام(ع) را نفی می‌کند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/44 مقدمه مؤلف، ص44]</ref> | ||
نویسنده از میان آیاتی که به این امر دلالت دارند، به دوازده مورد از آن‌ها اشاره نموده است، از جمله: آیه 33 و 31 سوره آل‌عمران، 21 و 32 احزاب، 3 و 4 نجم، 7 حشر، 12 الحاقه، 6 اعلی، 156، 157 و 158 آل‌عمران و..<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/73 متن کتاب، ص73]</ref> | نویسنده از میان آیاتی که به این امر دلالت دارند، به دوازده مورد از آن‌ها اشاره نموده است، از جمله: آیه 33 و 31 سوره آل‌عمران، 21 و 32 احزاب، 3 و 4 نجم، 7 حشر، 12 الحاقه، 6 اعلی، 156، 157 و 158 آل‌عمران و..<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/73 متن کتاب، ص73]</ref> | ||
در فصل چهارم، احادیثی که سهو، شک و نسیان از نبی(ص) و امام(ع) را به‌صورت مطلق نفی کرده‌اند، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/44 مقدمه مؤلف، ص44]</ref> | در فصل چهارم، احادیثی که سهو، شک و نسیان از نبی(ص) و امام(ع) را به‌صورت مطلق نفی کرده‌اند، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/44 مقدمه مؤلف، ص44]</ref> | ||
این احادیث، مربوط به [[ابن بابویه، | این احادیث، مربوط به [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] در کتاب «من لایحضره الفقیه»؛ ثقة‌الاسلام کلینی در کتاب «العقل و الجهل»، باب «اختلاف الحدیث»، اول کتاب «الحجة»، باب «نادر جامع في فضل الإمام و صفاته»، باب «إن الأئمة ورثوا علم النبي و جميع الأنبياء و الأوصياء» و باب «الصحیفة و الجفر و الجامعة و مصحف فاطمة(س)»؛ [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] در کتاب «التهذیب»؛ حدیث مستفیضی بین عامه و خاصه از پیامبر(ص) بدین مضمون که: «صلوا کما رأیتمونی أُصلی» و «خذوا عنیمناسككم»؛ صدوق در کتاب «العلل» در باب العلة التي من أجلها صارت الإمامة في ولد الحسين دون الحسن(ع)» و... است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/81 متن کتاب، ص81]</ref> | ||
نویسنده در فصل پنجم، به بررسی وجوه عقلی نفی خطا، غلط، سهو، شک و نسیان از نبی(ص) و امام(ع) پرداخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/44 مقدمه مؤلف، ص44]</ref> | نویسنده در فصل پنجم، به بررسی وجوه عقلی نفی خطا، غلط، سهو، شک و نسیان از نبی(ص) و امام(ع) پرداخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/44 مقدمه مؤلف، ص44]</ref> | ||
تمامی ادله‌ای که وی در این فصل به توضیح آن‌ها پرداخته است، عقلی می‌باشند؛ هرچند مقدمه برخی از آن‌ها نقلی است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/109 متن کتاب، ص109]</ref> | تمامی ادله‌ای که وی در این فصل به توضیح آن‌ها پرداخته است، عقلی می‌باشند؛ هرچند مقدمه برخی از آن‌ها نقلی است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/109 متن کتاب، ص109]</ref> | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
از جمله این مفاسد، عبارتند از: پایین آمدن منزلت ایشان در قلوب و نفوس مردم؛ احتیاج معصوم(ع) به رعیت؛ عدم امکان فرق بین سهو و نسخ؛ عدم حجت مطلق بودن فعل و قول معصوم(ع)؛ امکان وقوع معصیت، فعل حرام و ترک واجب به‌صورت سهوی؛ اختصاص عصمت به‌وقت تبلیغ و جواز معصیت عمدی قبل از آن؛ وجوب امربه‌معروف و نهی از منکر واقع شدن ایشان توسط مردم؛ عدم قبول شهادت آنان در بعضی از صور؛ جواز تعدی سهوی از حدود؛ جواز امر به منکر و نهی از معروف به‌صورت سهوی و در صور جزئی و جواز افضل بودن بعضی از مردم در برخی از صور بر آنان و لزوم تقدیم مفضول بر فاضل<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/123 متن کتاب، ص123]</ref> | از جمله این مفاسد، عبارتند از: پایین آمدن منزلت ایشان در قلوب و نفوس مردم؛ احتیاج معصوم(ع) به رعیت؛ عدم امکان فرق بین سهو و نسخ؛ عدم حجت مطلق بودن فعل و قول معصوم(ع)؛ امکان وقوع معصیت، فعل حرام و ترک واجب به‌صورت سهوی؛ اختصاص عصمت به‌وقت تبلیغ و جواز معصیت عمدی قبل از آن؛ وجوب امربه‌معروف و نهی از منکر واقع شدن ایشان توسط مردم؛ عدم قبول شهادت آنان در بعضی از صور؛ جواز تعدی سهوی از حدود؛ جواز امر به منکر و نهی از معروف به‌صورت سهوی و در صور جزئی و جواز افضل بودن بعضی از مردم در برخی از صور بر آنان و لزوم تقدیم مفضول بر فاضل<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/123 متن کتاب، ص123]</ref> | ||
فصل هفتم، هشتم و نهم، ذکر شبهه جواز سهو از معصوم(ع) در عبادت و ضعف اخبار دال بر آن و عدم جواز عمل به این‌گونه اخبار و لزوم حمل آن‌ها بر ظواهرشان، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/125 متن کتاب، ص125]</ref> | فصل هفتم، هشتم و نهم، ذکر شبهه جواز سهو از معصوم(ع) در عبادت و ضعف اخبار دال بر آن و عدم جواز عمل به این‌گونه اخبار و لزوم حمل آن‌ها بر ظواهرشان، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/125 متن کتاب، ص125]</ref> | ||
فصل دهم، در بیان تأویل احادیث سهو بوده و در فصل یازدهم، جواب از استدلال [[ابن بابویه، | فصل دهم، در بیان تأویل احادیث سهو بوده و در فصل یازدهم، جواب از استدلال [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]]، تبیین گردیده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/45 مقدمه مؤلف، ص45]</ref> | ||
آخرین فصل، در ذکر بعضی از نظایر و اشباه احادیث سهوی است که حمل آن‌ها و بر ظواهرشان، صحیح نیست<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/45 مقدمه مؤلف، ص45]</ref> | آخرین فصل، در ذکر بعضی از نظایر و اشباه احادیث سهوی است که حمل آن‌ها و بر ظواهرشان، صحیح نیست<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18764/1/45 مقدمه مؤلف، ص45]</ref> | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۲۲
| التنبيه بالمعلوم (البرهان علی تنزيه المعصوم عن السهو و النسيان) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حر عاملی، محمد بن حسن (نویسنده) |
| ناشر | دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | مجلد1: 1376ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-424-252-1 |
| موضوع | احاديث عصمت (اسلام) |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 223/32 /ح4ت9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
التنبيه بالمعلوم (البرهان علی تنزيه المعصوم عن السهو و النسيان) اثر شیخ حر عاملی، با تحقیق محمود بدری، کتابی است که در آن، احادیث مربوط به عصمت رسول‌الله(ع) و ائمه شیعه(ع) نقل شده و مفاسد عدم اعتقاد به عصمت، مورد بررسی قرار گرفته است. کتاب به زبان عربی و در سال 1078ق نوشته شده است.[۱]
ساختار
کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در دوازده فصل، تنظیم شده است. مطالب کتاب درباره اثبات عصمت پیامبر(ص) و ائمه(ع) است.[۲]
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ضمن ذکر معنای لغوی و اصطلاحی عصمت و برخی از شایعات پیرامون عدم عصمت معصومین(ع)، مختصری از زندگی‌نامه نویسنده و آثار وی بیان و در ادامه، به اقدامات مربوط به تحقیق و تصحیح کتاب، اشاره گردیده است.[۳] در مقدمه نویسنده، به‌صورت مختصر، به محتوای فصول کتاب، اشاره گردیده است.[۴] در فصل اول، عباراتی از علما و فقها ذکر گردیده که در آن‌ها، به نفی سهو از پیامبر(ص) و ائمه(ع) در عبادات و غیر عبادات، تصریح شده است.[۵] از جمله این علما، عبارتند از: شیخ طوسی در کتاب «تهذیب» و «الإستبصار» و شیخ مفید در رساله‌ای منسوب به ایشان در رد بر کسی که سهو را بر معصوم(ع) جایز دانسته است.[۶] در باب دوم، عبارتی از شیخ صدوق ذکر گردیده که در آن، سهو از نبی(ص) و امام(ع) در عبادت را جایز دانسته است.[۷] این عبارت، از کتاب «من لایحضره الفقیه» ذکر گردیده و مربوط به حدیثی است از امام صادق(ع) که توسط سعید الاعرج، روایت شده است.[۸] فصل سوم، پیرامون آیاتی است که به‌صورت مطلق سهو از نبی(ص) و امام(ع) را نفی می‌کند[۹] نویسنده از میان آیاتی که به این امر دلالت دارند، به دوازده مورد از آن‌ها اشاره نموده است، از جمله: آیه 33 و 31 سوره آل‌عمران، 21 و 32 احزاب، 3 و 4 نجم، 7 حشر، 12 الحاقه، 6 اعلی، 156، 157 و 158 آل‌عمران و..[۱۰] در فصل چهارم، احادیثی که سهو، شک و نسیان از نبی(ص) و امام(ع) را به‌صورت مطلق نفی کرده‌اند، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.[۱۱] این احادیث، مربوط به شیخ صدوق در کتاب «من لایحضره الفقیه»؛ ثقة‌الاسلام کلینی در کتاب «العقل و الجهل»، باب «اختلاف الحدیث»، اول کتاب «الحجة»، باب «نادر جامع في فضل الإمام و صفاته»، باب «إن الأئمة ورثوا علم النبي و جميع الأنبياء و الأوصياء» و باب «الصحیفة و الجفر و الجامعة و مصحف فاطمة(س)»؛ شیخ طوسی در کتاب «التهذیب»؛ حدیث مستفیضی بین عامه و خاصه از پیامبر(ص) بدین مضمون که: «صلوا کما رأیتمونی أُصلی» و «خذوا عنیمناسككم»؛ صدوق در کتاب «العلل» در باب العلة التي من أجلها صارت الإمامة في ولد الحسين دون الحسن(ع)» و... است.[۱۲] نویسنده در فصل پنجم، به بررسی وجوه عقلی نفی خطا، غلط، سهو، شک و نسیان از نبی(ص) و امام(ع) پرداخته است.[۱۳] تمامی ادله‌ای که وی در این فصل به توضیح آن‌ها پرداخته است، عقلی می‌باشند؛ هرچند مقدمه برخی از آن‌ها نقلی است.[۱۴] اولین دلیل ذکر شده در این فصل، مربوط به سید مرتضی بوده که از کتاب «تنزیه الأنبیاء» نقل شده است. بنابراین دلیل، اگر خطا، غلط، سهو، شک و یا نسیان بر معصوم(ع) جایز باشد، تنفیر (نفرت) از آن‌ها حاصل شده و به عدم قبول اقوال و افعالشان می‌انجامد و این نقض غرض بوده و ممکن نیست[۱۵] دلیل دوم، بر این امر مبتنی است که ما مأمور به اتباع و پیروی از معصومین(ع) و ترک اعتراض بر آن‌ها هستیم و اگر خطا، غلط، سهو، شک و یا نسیان در مورد ایشان، جایز باشد، تبعیت از آن نیز جایز بوده و ما نیز مأمور به خطا، غلط، سهو، شک و نسیان خواهیم بود و حال آن‌که امر به این امور، قبیح بوده و امر قبیح بر شارع مقدس، جایز و ممکن نیست[۱۶] در فصل ششم، بعضی از مفاسدی که بر تجویز سهو بر معصوم(ع) مترتب خواهد گردید، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.[۱۷] از جمله این مفاسد، عبارتند از: پایین آمدن منزلت ایشان در قلوب و نفوس مردم؛ احتیاج معصوم(ع) به رعیت؛ عدم امکان فرق بین سهو و نسخ؛ عدم حجت مطلق بودن فعل و قول معصوم(ع)؛ امکان وقوع معصیت، فعل حرام و ترک واجب به‌صورت سهوی؛ اختصاص عصمت به‌وقت تبلیغ و جواز معصیت عمدی قبل از آن؛ وجوب امربه‌معروف و نهی از منکر واقع شدن ایشان توسط مردم؛ عدم قبول شهادت آنان در بعضی از صور؛ جواز تعدی سهوی از حدود؛ جواز امر به منکر و نهی از معروف به‌صورت سهوی و در صور جزئی و جواز افضل بودن بعضی از مردم در برخی از صور بر آنان و لزوم تقدیم مفضول بر فاضل[۱۸] فصل هفتم، هشتم و نهم، ذکر شبهه جواز سهو از معصوم(ع) در عبادت و ضعف اخبار دال بر آن و عدم جواز عمل به این‌گونه اخبار و لزوم حمل آن‌ها بر ظواهرشان، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.[۱۹] فصل دهم، در بیان تأویل احادیث سهو بوده و در فصل یازدهم، جواب از استدلال شیخ صدوق، تبیین گردیده است.[۲۰] آخرین فصل، در ذکر بعضی از نظایر و اشباه احادیث سهوی است که حمل آن‌ها و بر ظواهرشان، صحیح نیست[۲۱]
وضعیت کتاب
فهرست مطالب و فهارس فنی عامه، از جمله: فهرست آیات، روایات و اعلام مذکور در متن و همچنین مصادر مورد استفاده محقق، در انتهای کتاب آمده است.
پاورقی‌ها بیشتر به ذکر منابع اختصاص یافته است.
از جمله اقداماتی که محقق در کتاب اعمال نموده، عبارت است از:
- تطبیق آیات ذکر شده در کتاب با قرآن کریم و ثبت آن‌ها بر اساس قرآن.
- ذکر مصادر و اختلاف نسخ بین [] و اشاره به آن در محل خود.
- اقتصار در اشاره به موارد اختلافی- بین نسخ و مصادر- به موارد مهم و قابل اعتناء.
- ثبت احادیث وارده در کتاب از مصادر حدیثی معتبر.
- تهیه فهارس فنی و ذکر آن‌ها در انتهای کتاب.
پانویس
- ↑ متن کتاب، ص184
- ↑ اخبار کتاب، ص171
- ↑ مقدمه محقق، ص9
- ↑ مقدمه مؤلف، ص43
- ↑ همان، ص44
- ↑ متن کتاب، ص47
- ↑ مقدمه مؤلف، ص44
- ↑ متن کتاب، ص67
- ↑ مقدمه مؤلف، ص44
- ↑ متن کتاب، ص73
- ↑ مقدمه مؤلف، ص44
- ↑ متن کتاب، ص81
- ↑ مقدمه مؤلف، ص44
- ↑ متن کتاب، ص109
- ↑ همان
- ↑ همان، ص110
- ↑ مقدمه مؤلف، ص44
- ↑ متن کتاب، ص123
- ↑ متن کتاب، ص125
- ↑ مقدمه مؤلف، ص45
- ↑ مقدمه مؤلف، ص45
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب؛
- «اخبار کتاب»، پایگاه مجلات تخصصی نور، نشریه: فلسفه و کلام، «کیهان اندیشه» مهر و آبان 1376- شماره 74 (4 صفحه- از 169 تا 172).