۱۴۶٬۰۴۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'آق قلعه' به 'آققلعه'
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'آق قلعه' به 'آققلعه') |
||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| تصویر =NUR10110J1.jpg | | تصویر =NUR10110J1.jpg | ||
| عنوان = | | عنوان =سفارتنامه خوارزم | ||
| عنوانهای دیگر = | | عنوانهای دیگر = | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
| شابک =964-8700-28-1 | | شابک =964-8700-28-1 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =10110 | ||
| کتابخوان همراه نور =10110 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|سفارت (ابهامزدایی)}} | |||
''' | '''سفارتنامه خوارزم'''، نوشته [[هدایت، رضا قلی بن محمد هادی|رضا قلىخان هدايت]] نویسنده، شاعر و مورّخ به نام عهد قاجار است که توسط جمشيد كيانفر تحقیق و تصحیح شده است. سفر سياسى [[هدایت، رضا قلی بن محمد هادی|رضا قلىخان هدايت]] در پاسخ فرستاده محمّد امينخان والى خيوه كه خود را خوارزمشاه مىخواند، انجام گرفت. | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
| خط ۶۸: | خط ۷۱: | ||
خواننده از فرامين امیرکبیر به هدايت مىتواند دريابد كه سفارتنامه در اصل براى مطلع ساختن شاه و صدراعظم نوشته شد. با اين كه هدايت گاه خود را فردى جسور و مطلع معرفى مىكند، در صحبتهايش جهت دورى از توهين به مقامات عالى كه گزارش را مىخوانند، فروتنى پيشه مىكند. سفارتنامه نثر سادهاى دارد و با مكتب نویسنده و قائم مقام فراهانى-وزير اعظم اواسط دهه 1245ق. 1830/م. همخوانى دارد؛ و البته متن وزينى است. در اين اثر، بعضى از اشعار نویسنده و نيز برخى شخصيتهاى خوارزم؛ مانند محمود خوارزمى و شيخ نجمالدين كبرى كه هدايت در سفر خود مزار آنها را زيارت كرده، آورده شده است. هدايت حتى در مورد خان خوارزم كه دشمنى بالقوه بود، يك واژه اهانتآميز به كار نبرد و معمولا از او به عنوان «خان محترم خوارزم» يا «خوارزمشاه ارجمند» ياد مىكرد. | خواننده از فرامين امیرکبیر به هدايت مىتواند دريابد كه سفارتنامه در اصل براى مطلع ساختن شاه و صدراعظم نوشته شد. با اين كه هدايت گاه خود را فردى جسور و مطلع معرفى مىكند، در صحبتهايش جهت دورى از توهين به مقامات عالى كه گزارش را مىخوانند، فروتنى پيشه مىكند. سفارتنامه نثر سادهاى دارد و با مكتب نویسنده و قائم مقام فراهانى-وزير اعظم اواسط دهه 1245ق. 1830/م. همخوانى دارد؛ و البته متن وزينى است. در اين اثر، بعضى از اشعار نویسنده و نيز برخى شخصيتهاى خوارزم؛ مانند محمود خوارزمى و شيخ نجمالدين كبرى كه هدايت در سفر خود مزار آنها را زيارت كرده، آورده شده است. هدايت حتى در مورد خان خوارزم كه دشمنى بالقوه بود، يك واژه اهانتآميز به كار نبرد و معمولا از او به عنوان «خان محترم خوارزم» يا «خوارزمشاه ارجمند» ياد مىكرد. | ||
هدايت در اين كتاب، نام مناطق بين راه و نام شهرها و روستاهاى خوارزم، جمعيت، و ميزان مالياتى را كه هر فرد بايد به خان مىپرداخت، ذكر كرده است. قبل از پيشروى روسها به منطقه خزر، خاننشين خوارزم و خيوه در مقام پايتخت آن، از شرق خزر و مرزهاى شمال شرقى ايران تا درياى آرال وسعت داشت. با وجود اين، مرزهاى بين ايران و خوارزم نامشخص بود و مردمى كه در حاشيه مرزها مىزيستند و در رأس آنها تركمنها، محدوديتهاى مرزى و يا منطقهاى را رعايت | هدايت در اين كتاب، نام مناطق بين راه و نام شهرها و روستاهاى خوارزم، جمعيت، و ميزان مالياتى را كه هر فرد بايد به خان مىپرداخت، ذكر كرده است. قبل از پيشروى روسها به منطقه خزر، خاننشين خوارزم و خيوه در مقام پايتخت آن، از شرق خزر و مرزهاى شمال شرقى ايران تا درياى آرال وسعت داشت. با وجود اين، مرزهاى بين ايران و خوارزم نامشخص بود و مردمى كه در حاشيه مرزها مىزيستند و در رأس آنها تركمنها، محدوديتهاى مرزى و يا منطقهاى را رعايت نمیكردند. درباره اين موضوع بعدا بحث مىشود. | ||
هدايت پس از عبور از شهر ساحلى استرآباد، از ميان اقامتگاههاى تركمنها در ساحل خزر گذشت. او در عبور از رود اترك كه بيشتر مرز طبيعى است تا مرز رسمى، وارد قلمرو دشت خاک سياه شد و اين محيط را با شگفتى چنين توصيف كرد: | هدايت پس از عبور از شهر ساحلى استرآباد، از ميان اقامتگاههاى تركمنها در ساحل خزر گذشت. او در عبور از رود اترك كه بيشتر مرز طبيعى است تا مرز رسمى، وارد قلمرو دشت خاک سياه شد و اين محيط را با شگفتى چنين توصيف كرد: | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۹: | ||
هدايت، اطلاعات مربوط به نام اماكن را از شتربان خود مىپرسيد و آنها را يادداشت مىكرد؛ نامهايى مثل كوهكى، كسك منار(نزدیک خرابههاى مشهد مصريان)، آدون آتا (كه به ياد مرد مقدسى نامگذرى شده است)، قرا اتكلك(با جريان آب شور كه به عنوان مبدأى رود خوارزم شناخته شده است)، بك ارسلان (در تپههاى خوارزم)، قويمت آتا (با چشمههاى آب)، كوكلان قويى، قاپلان قى (در دامنههاى صعب العبور)، چرشلى، و كانكاچاشكن. در اين منطقه، هدايت و همراهانش تركمنهايى را ديدند كه از بيابان مىگذشتند و اينها اولين انسانهايى بودند كه پس از دوازده روز با آن برخورد كرده بودند. | هدايت، اطلاعات مربوط به نام اماكن را از شتربان خود مىپرسيد و آنها را يادداشت مىكرد؛ نامهايى مثل كوهكى، كسك منار(نزدیک خرابههاى مشهد مصريان)، آدون آتا (كه به ياد مرد مقدسى نامگذرى شده است)، قرا اتكلك(با جريان آب شور كه به عنوان مبدأى رود خوارزم شناخته شده است)، بك ارسلان (در تپههاى خوارزم)، قويمت آتا (با چشمههاى آب)، كوكلان قويى، قاپلان قى (در دامنههاى صعب العبور)، چرشلى، و كانكاچاشكن. در اين منطقه، هدايت و همراهانش تركمنهايى را ديدند كه از بيابان مىگذشتند و اينها اولين انسانهايى بودند كه پس از دوازده روز با آن برخورد كرده بودند. | ||
سفارتنامه صرفا شرح سفرى به خارج از ايران نيست. بيش از سى صفحه از اين كتاب به شهرها، بخشها و روستاهاى ميان تهران و سرزمين خوارزم، قدمت، تاريخ و ساكنان آنها اختصاص دارد. براى مثال، هدايت مىنويسد كه شهر | سفارتنامه صرفا شرح سفرى به خارج از ايران نيست. بيش از سى صفحه از اين كتاب به شهرها، بخشها و روستاهاى ميان تهران و سرزمين خوارزم، قدمت، تاريخ و ساكنان آنها اختصاص دارد. براى مثال، هدايت مىنويسد كه شهر آققلعه، در حاشيه رود گرگان، مسكن قوم قاجار بوده است و مىافزايد كه قاجار ترك نژاد بودند كه از تركستان مهاجرت كرده و در نواحى درياى خزر سكنا گزيده بودند. با وجود اين، هنگامى كه هدايت از آن شهر بازديد كرد، متروكهاى بيش نبود و او فقط خرابههاى دروازهها، بناها و بازارها را ديد(ص 38). طايفه دربار از مأواى سنتى خود در منطقه تركمننشين، به كاخها و ساختمانهاى دولتى در سرتاسر كشور نقل مكان كردند. | ||
مشاهده باغهاى خيوه در حاشيه جيحون، هدايت را تحت تأثير قرار داد. او در توصيف يكى از باغهاى متعلق به خان، برترى باغ مزبور را به لحاظ اندازه، تنوع و آرايش گياهان و | مشاهده باغهاى خيوه در حاشيه جيحون، هدايت را تحت تأثير قرار داد. او در توصيف يكى از باغهاى متعلق به خان، برترى باغ مزبور را به لحاظ اندازه، تنوع و آرايش گياهان و کیفیت آب به باغهاى ايران مىپذيرد. | ||
هدايت از نبود دكتر در شهر خيوه انتقاد مىكند. او يك بار اين نكته را با خان مطرح كرد و گفت كه در تهران در هر محلهاى چندين پزشک به كار طبابت مشغولاند؛ اما در خيوه فقط يك طبيب براى بيماران وجود دارد كه آن هم افسر ايرانى و اسير جنگى بود كه در انتظار بازگشت به كشور خود به سر مىبرد. | هدايت از نبود دكتر در شهر خيوه انتقاد مىكند. او يك بار اين نكته را با خان مطرح كرد و گفت كه در تهران در هر محلهاى چندين پزشک به كار طبابت مشغولاند؛ اما در خيوه فقط يك طبيب براى بيماران وجود دارد كه آن هم افسر ايرانى و اسير جنگى بود كه در انتظار بازگشت به كشور خود به سر مىبرد. | ||
| خط ۹۱: | خط ۹۴: | ||
#متن و مقدمه كتاب. | #متن و مقدمه كتاب. | ||
#مجله فرهنگ پاييز 1381، شماره 43، عنوان مقاله: | #مجله فرهنگ پاييز 1381، شماره 43، عنوان مقاله: سفارتنامه خوارزم آخرين هيئت ايرانى در آسياى ميانه قرن نوزدهم، نوشته: على گرانمايه و معصومه جمشيدى. | ||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:تاریخ]] | |||
[[رده:تاریخ آسیا]] | |||
[[رده:تاریخ ایران]] | |||