شرح فصوص الحکم (آشتیانی): تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'کاشانی، عبدالرزاق' به 'عبدالرزاق کاشی، عبدالرزاق بن جلال‌الدین') |
|||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
[[آشتیانی، سید جلال‌الدین]] (مصحح) | [[آشتیانی، سید جلال‌الدین]] (مصحح) | ||
|زبان | |زبان | ||
| زبان = | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =/آ5 / 291 BBR | | کد کنگره =/آ5 / 291 BBR | ||
| موضوع =ابن عربي، محمد بن علي، 560 - 638ق. فصوص الحکم - نقد و تفسير | | موضوع =ابن عربي، محمد بن علي، 560 - 638ق. فصوص الحکم - نقد و تفسير | ||
عرفان - متون | عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 | ||
تصوف - متون | تصوف - متون قدیمی تا قرن 14 | ||
|ناشر | |ناشر | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =01307 | ||
| کتابخوان همراه نور = | | کتابخوان همراه نور = | ||
| کد پدیدآور =00807-00782-04930 | | کد پدیدآور =00807-00782-04930 | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|شرح فصوص الحکم (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''شرح فصوص الحکم'''، عنوان شرحی از [[قیصری، داود بن محمود|محمد داود قیصری رومی]] بر [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] (م 638ق) است. نسخه حاضر از این کتاب یک‌جلدی که به زبان عربی نوشته شده است به کوشش [[آشتیانی، سید جلال‌الدین|سید جلال آشتیانی]]، در سال 1375 شمسی توسط انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ رسیده است. | '''شرح فصوص الحکم'''، عنوان شرحی از [[قیصری، داود بن محمود|محمد داود قیصری رومی]] بر [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] (م 638ق) است. نسخه حاضر از این کتاب یک‌جلدی که به زبان عربی نوشته شده است به کوشش [[آشتیانی، سید جلال‌الدین|سید جلال آشتیانی]]، در سال 1375 شمسی توسط انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ رسیده است. | ||
یکى از مهمترین کتاب‌هایی که در عرفان نظرى نگاشته شده، [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]]، تألیف شیخِ [[ابن عربی، محمد بن علی|اکبر محى‌الدین ابن عربى]] (م 638 | یکى از مهمترین کتاب‌هایی که در عرفان نظرى نگاشته شده، [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]]، تألیف شیخِ [[ابن عربی، محمد بن علی|اکبر محى‌الدین ابن عربى]] (م 638 ه.ق) است. [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] یکى از نام‌آورترین عارفان چند سده اخیر در عرفان نظرى بوده و به تعبیرى پدر عرفان اسلامى محسوب مى‌شود و شاید از پرکارترین دانشمندان اسلامى نیز باشد. یکى از محققان معاصر براى [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] بیش از ششصد اثر نام برده که یکى از آنها تفسیرى است بالغ بر 95 جلد. آثار دیگر ایشان که از شهرت ویژه‌اى برخوردار است [[الفتوحات المکیة (عثمان یحیی)|الفتوحات المکیة]] و [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] مى‌باشد. [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] مهمترین کتاب درسى عرفان نظرى در حوزه‌هاى علمیه مى‌باشد که به خاطر پیچیدگى عبارات و اغلاق اعجاب‌انگیز و کم‌سابقه آن شرح‌های فراوانى (بالغ بر 112 شرح) به زبان‌های عربى، فارسى و ترکى بر آن نوشته شده است. | ||
بجهت نگارش کتابشناسی [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] در این مجال به محتوای آن نپرداخته‌ایم. | بجهت نگارش کتابشناسی [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] در این مجال به محتوای آن نپرداخته‌ایم. | ||
یکى از بهترین شروح آن، شرح [[قیصری، داود بن محمود|داوود بن محمود قیصرى]] (م751ق) است که سال‌هاست به‌عنوان کتاب درسى متوسط این رشته تدریس مى‌شود و قبل از آن [[تمهيد القواعد|تمهید القواعدِ ابن تُرکه]] و بعدازآن مصباح الأنس ابن فنارى و فتوحات مکیة [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] خوانده مى‌شود.<ref>ر.ک: محیطی، علی، نقد چاپ جدید شرح فصوص الحکم قیصری</ref> | یکى از بهترین شروح آن، شرح [[قیصری، داود بن محمود|داوود بن محمود قیصرى]] (م751ق) است که سال‌هاست به‌عنوان کتاب درسى متوسط این رشته تدریس مى‌شود و قبل از آن [[تمهيد القواعد|تمهید القواعدِ ابن تُرکه]] و بعدازآن مصباح الأنس ابن فنارى و فتوحات مکیة [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] خوانده مى‌شود.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/30526/%D9%86%D9%82%D8%AF-%DA%86%D8%A7%D9%BE-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%B4%D8%B1%D8%AD-%D9%81%D8%B5%D9%88%D8%B5-%D8%A7%D9%84%D8%AD%DA%A9%D9%85-%D9%82%DB%8C%D8%B5%D8%B1%DB%8C ر.ک: محیطی، علی، نقد چاپ جدید شرح فصوص الحکم قیصری]</ref> | ||
در مقدمه استاد [[آشتیانی، سید جلال‌الدین|جلال‌الدین آشتیانی]] بر این کتاب می‌خوانیم: یکی از آثار نفیس در تصوف اسلامی شرح محققانه [[قیصری، داود بن محمود|داوود بن محمود بن محمد قیصری رومی]]... بر کتاب عظیم [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] [[ابن عربی، محمد بن علی|شیخ اکبر ابن عربی]] است. در کشور ما توجه اساتید بیشتر به این شرح بود. حاج ملا [[محمدحسن کاشانی]] دانشمند جامع و حکیم عارف مشرب در صدد چاپ شرح قیصری برآمد و آن بزرگوار با تهیه چند نسخه و مقابله کتاب با نسخ متعدد شرح قیصری را به صورتی که اکنون مورد استفاده طلاب است به قید تحریر درآورد. | در مقدمه استاد [[آشتیانی، سید جلال‌الدین|جلال‌الدین آشتیانی]] بر این کتاب می‌خوانیم: یکی از آثار نفیس در تصوف اسلامی شرح محققانه [[قیصری، داود بن محمود|داوود بن محمود بن محمد قیصری رومی]]... بر کتاب عظیم [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] [[ابن عربی، محمد بن علی|شیخ اکبر ابن عربی]] است. در کشور ما توجه اساتید بیشتر به این شرح بود. حاج ملا [[محمدحسن کاشانی]] دانشمند جامع و حکیم عارف مشرب در صدد چاپ شرح قیصری برآمد و آن بزرگوار با تهیه چند نسخه و مقابله کتاب با نسخ متعدد شرح قیصری را به صورتی که اکنون مورد استفاده طلاب است به قید تحریر درآورد. | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۱: | ||
یکی از اکابر مدرسان در طهران، عارف محقق مدقق بی‌نظیر میرزا محمدرضا قمشه‌ای بود.که در دوران تدریس بر مقدمه قیصری و کتاب الشواهد و اسفار حواشی محققانه نوشته است. آقا [[میرزا هاشم اشکوری]] و [[آقا میر شیرازی]] معروف به [[میر شهاب‌الدین نیریزی شیرازی]] و مغفور له آقا حسین نجم‌آبادی برادر آقا حسن طهرانی نجم‌آبادی و شیخ هادی نجم‌آبادی از تلامیذ میرزا محمدرضا بودند و دروس استاد را می‌نوشتند.<ref>ر.ک: همان، صفحه هفت</ref> | یکی از اکابر مدرسان در طهران، عارف محقق مدقق بی‌نظیر میرزا محمدرضا قمشه‌ای بود.که در دوران تدریس بر مقدمه قیصری و کتاب الشواهد و اسفار حواشی محققانه نوشته است. آقا [[میرزا هاشم اشکوری]] و [[آقا میر شیرازی]] معروف به [[میر شهاب‌الدین نیریزی شیرازی]] و مغفور له آقا حسین نجم‌آبادی برادر آقا حسن طهرانی نجم‌آبادی و شیخ هادی نجم‌آبادی از تلامیذ میرزا محمدرضا بودند و دروس استاد را می‌نوشتند.<ref>ر.ک: همان، صفحه هفت</ref> | ||
نسخه‌هایی که استاد [[آشتیانی، سید جلال‌الدین|جلال‌الدین آشتیانی]] در تصحیح نسخه حاضر از آنها استفاده کرده عبارت است از: نسخه تبریزی با حواشی ملا [[ | نسخه‌هایی که استاد [[آشتیانی، سید جلال‌الدین|جلال‌الدین آشتیانی]] در تصحیح نسخه حاضر از آنها استفاده کرده عبارت است از: نسخه تبریزی با حواشی ملا [[عبدالرزاق کاشی، عبدالرزاق بن جلال‌الدین|عبدالرزاق کاشانی]] و حواشی [[جامی، عبدالرحمن|عبدالرحمن جامی]] که مرحوم حاج حسین ملک آن را خریداری کرده و وقف کتابخانه آستان قدس رضوی(ع) کرده است. نسخه چاپ دارالفنون، مشتمل بر حواشی و تعلیقاتی عالی به قلم حکیم متأله شیخ غلامعلی شیرازی، نسخه‌ای دیگر که به خطی خوش استنساخ شده است.<ref>ر.ک: همان، صفحه پنجاه‌وهفت</ref> | ||
نسخه دیگری از تصحیح شرح قیصری بر فصوص [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] وجود دارد که توسط [[حسن‌زاده آملی، حسن|علامه حسن‌زاده آملی]] تصحیح شده است. لازم به ذکر است که مقدمه استاد [[آشتیانی، سید جلال‌الدین|جلال‌الدین آشتیانی]] به زبان فارسی بر کتاب نوشته شده.<ref>ر.ک: همان، صفحات یک تا پنجاه‌وهشت</ref> و مقدمه در نسخه تصحیح استاد [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن‌زاده آملی]] به زبان عربی است.<ref>ر.ک: قیصری، داود، شرح فصوص الحکم (ابن عربی)، ج1، ص7-9</ref> همچنین کتاب در نسخه تصحیح استاد [[آشتیانی، سید جلال‌الدین|آشتیانی]] یک‌جلدی است و در تصحیح علامه [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن‌زاده آملی]] دوجلدی چاپ شده است. تصحیح علامه [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن‌زاده]] در سال 1382 شمسی توسط انتشارات بوستان کتاب قم به چاپ رسیده است و افرادی مانند محمدحسین مولوی و علی محیطی، رضا مختاری و بوذر دیلمی معزّی، سکینه زمانی و مرحوم سید صادق حسینی، حکیمه معافی و محمود هدایی، احمد مؤتمنی، [[سید علی قائمی]]، و تعدادی دیگر که در چاپ اثر یاری رسانده‌اند در آن مشارکت داشته‌اند.<ref>ر.ک: همان، ص2</ref> نسخه استاد [[آشتیانی، سید جلال‌الدین|آشتیانی]] فهرست مطالب ندارد و تنها در انتهای آن پس از پایان محتوای مطالب به ترتیب شاهد فهرست‌های آیات، روایات، فهرست و راهنمای اصطلاحات، اعلام شامل اشخاص، کتاب‌ها و مکان‌ها، فهرست اشعار عربی، اشعار فارسی، و نسخه‌بدل هستیم.<ref>ر.ک: فهارس فنی کتاب، ص1199-1325</ref> ولی در نسخه تصحیحی علامه [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن‌زاده آملی]] در ابتدای کتاب پیش از شروع مقدمه‌های محقق و شارح و محتوای مطالب فهرست مطالب کتاب ارائه شده است.<ref>ر.ک: قیصری، داود، شرح فصوص الحکم (ابن عربی)، ج1، ص5-6 و ج2، ص703</ref> هرچند نسخه تصحیحی علامه [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن‌زاده]] در دو جلد ارائه شده ولی شماره صفحات آن پشت سر هم ارائه شده و شماره صفحات جلد دوم در ادامه شماره صفحات جلد اول است و از 1 شروع نمی‌شود. پاورقی‌های نسخه تصحیحی علامه [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن‌زاده]]، پرحجم‌تر از پاورقی‌های نسخه تصحیحی استاد [[آشتیانی، سید جلال‌الدین|سید جلال‌الدین آشتیانی]] است. | نسخه دیگری از تصحیح شرح قیصری بر فصوص [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] وجود دارد که توسط [[حسن‌زاده آملی، حسن|علامه حسن‌زاده آملی]] تصحیح شده است. لازم به ذکر است که مقدمه استاد [[آشتیانی، سید جلال‌الدین|جلال‌الدین آشتیانی]] به زبان فارسی بر کتاب نوشته شده.<ref>ر.ک: همان، صفحات یک تا پنجاه‌وهشت</ref> و مقدمه در نسخه تصحیح استاد [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن‌زاده آملی]] به زبان عربی است.<ref>ر.ک: قیصری، داود، شرح فصوص الحکم (ابن عربی)، ج1، ص7-9</ref> همچنین کتاب در نسخه تصحیح استاد [[آشتیانی، سید جلال‌الدین|آشتیانی]] یک‌جلدی است و در تصحیح علامه [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن‌زاده آملی]] دوجلدی چاپ شده است. تصحیح علامه [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن‌زاده]] در سال 1382 شمسی توسط انتشارات بوستان کتاب قم به چاپ رسیده است و افرادی مانند محمدحسین مولوی و علی محیطی، رضا مختاری و بوذر دیلمی معزّی، سکینه زمانی و مرحوم سید صادق حسینی، حکیمه معافی و محمود هدایی، احمد مؤتمنی، [[سید علی قائمی]]، و تعدادی دیگر که در چاپ اثر یاری رسانده‌اند در آن مشارکت داشته‌اند.<ref>ر.ک: همان، ص2</ref> نسخه استاد [[آشتیانی، سید جلال‌الدین|آشتیانی]] فهرست مطالب ندارد و تنها در انتهای آن پس از پایان محتوای مطالب به ترتیب شاهد فهرست‌های آیات، روایات، فهرست و راهنمای اصطلاحات، اعلام شامل اشخاص، کتاب‌ها و مکان‌ها، فهرست اشعار عربی، اشعار فارسی، و نسخه‌بدل هستیم.<ref>ر.ک: فهارس فنی کتاب، ص1199-1325</ref> ولی در نسخه تصحیحی علامه [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن‌زاده آملی]] در ابتدای کتاب پیش از شروع مقدمه‌های محقق و شارح و محتوای مطالب فهرست مطالب کتاب ارائه شده است.<ref>ر.ک: قیصری، داود، شرح فصوص الحکم (ابن عربی)، ج1، ص5-6 و ج2، ص703</ref> هرچند نسخه تصحیحی علامه [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن‌زاده]] در دو جلد ارائه شده ولی شماره صفحات آن پشت سر هم ارائه شده و شماره صفحات جلد دوم در ادامه شماره صفحات جلد اول است و از 1 شروع نمی‌شود. پاورقی‌های نسخه تصحیحی علامه [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن‌زاده]]، پرحجم‌تر از پاورقی‌های نسخه تصحیحی استاد [[آشتیانی، سید جلال‌الدین|سید جلال‌الدین آشتیانی]] است. | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۸: | ||
لازم به یادآوری است که مرحوم استاد [[آشتیانی، سید جلال‌الدین|آشتیانی]]، شرحی بر مقدمه قیصری بر [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] به زبان فارسی دارند. [[موسوی خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی]] نیز تعلیقه‌ای بر این شرح نگاشته‌اند. | لازم به یادآوری است که مرحوم استاد [[آشتیانی، سید جلال‌الدین|آشتیانی]]، شرحی بر مقدمه قیصری بر [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] به زبان فارسی دارند. [[موسوی خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی]] نیز تعلیقه‌ای بر این شرح نگاشته‌اند. | ||
[[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] نیز شرح‌های متعددی بر خود دیده است، مانند [[تلمسانی، سلیمان بن علی|تلمسانی]]، [[ | [[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)|فصوص الحکم]] [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] نیز شرح‌های متعددی بر خود دیده است، مانند [[تلمسانی، سلیمان بن علی|تلمسانی]]، [[عبدالرزاق کاشی، عبدالرزاق بن جلال‌الدین|عبدالرزاق کاشانی]]، [[جامی، عبدالرحمن|عبدالرحمن جامی]]، [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|ابن ترکه اصفهانی]]، [[جندی، مؤیدالدین محمود|مؤیدالدین جندی]]، [[آملی، سید حیدر|سید حیدر آملی]]، خواجه [[پارسا، محمد بن محمد|محمد پارسا]]، [[تاج‌الدین حسین خوارزمی]]، [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن‌زاده آملی]]. | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۴: | ||
<references /> | <references /> | ||
== | ==منابع مقاله== | ||
# مقدمه کتاب. | # مقدمه کتاب. | ||
#[[:noormags:51091|محیطی، علی، «نقد چاپ جدید شرح فصوص الحکم قیصری»، فروردين و ارديبهشت 1376 - آیینه پژوهش 1376 شماره 43(5 صفحه - از 22 تا 26)]]. | #[[:noormags:51091|محیطی، علی، «نقد چاپ جدید شرح فصوص الحکم قیصری»، فروردين و ارديبهشت 1376 - آیینه پژوهش 1376 شماره 43(5 صفحه - از 22 تا 26)]]. | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۲: | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
[[شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم]] | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۰:۱۰
| شرح فصوص الحکم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | قیصری، داود بن محمود (شارح)
ابن عربی، محمد بن علی (نویسنده) آشتیانی، سید جلال‌الدین (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | مقدمه قيصري برفصوص الحکم |
| ناشر | شرکت انتشارات علمي و فرهنگي |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1375ش. |
| چاپ | چاپ يکم |
| موضوع | ابن عربي، محمد بن علي، 560 - 638ق. فصوص الحکم - نقد و تفسير
عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 تصوف - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /آ5 / 291 BBR |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
شرح فصوص الحکم، عنوان شرحی از محمد داود قیصری رومی بر فصوص الحکم ابن عربی (م 638ق) است. نسخه حاضر از این کتاب یک‌جلدی که به زبان عربی نوشته شده است به کوشش سید جلال آشتیانی، در سال 1375 شمسی توسط انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ رسیده است.
یکى از مهمترین کتاب‌هایی که در عرفان نظرى نگاشته شده، فصوص الحکم، تألیف شیخِ اکبر محى‌الدین ابن عربى (م 638 ه.ق) است. ابن عربى یکى از نام‌آورترین عارفان چند سده اخیر در عرفان نظرى بوده و به تعبیرى پدر عرفان اسلامى محسوب مى‌شود و شاید از پرکارترین دانشمندان اسلامى نیز باشد. یکى از محققان معاصر براى ابن عربى بیش از ششصد اثر نام برده که یکى از آنها تفسیرى است بالغ بر 95 جلد. آثار دیگر ایشان که از شهرت ویژه‌اى برخوردار است الفتوحات المکیة و فصوص الحکم مى‌باشد. فصوص الحکم مهمترین کتاب درسى عرفان نظرى در حوزه‌هاى علمیه مى‌باشد که به خاطر پیچیدگى عبارات و اغلاق اعجاب‌انگیز و کم‌سابقه آن شرح‌های فراوانى (بالغ بر 112 شرح) به زبان‌های عربى، فارسى و ترکى بر آن نوشته شده است.
بجهت نگارش کتابشناسی فصوص الحکم در این مجال به محتوای آن نپرداخته‌ایم.
یکى از بهترین شروح آن، شرح داوود بن محمود قیصرى (م751ق) است که سال‌هاست به‌عنوان کتاب درسى متوسط این رشته تدریس مى‌شود و قبل از آن تمهید القواعدِ ابن تُرکه و بعدازآن مصباح الأنس ابن فنارى و فتوحات مکیة ابن عربى خوانده مى‌شود.[۱]
در مقدمه استاد جلال‌الدین آشتیانی بر این کتاب می‌خوانیم: یکی از آثار نفیس در تصوف اسلامی شرح محققانه داوود بن محمود بن محمد قیصری رومی... بر کتاب عظیم فصوص الحکم شیخ اکبر ابن عربی است. در کشور ما توجه اساتید بیشتر به این شرح بود. حاج ملا محمدحسن کاشانی دانشمند جامع و حکیم عارف مشرب در صدد چاپ شرح قیصری برآمد و آن بزرگوار با تهیه چند نسخه و مقابله کتاب با نسخ متعدد شرح قیصری را به صورتی که اکنون مورد استفاده طلاب است به قید تحریر درآورد.
کسانی که در چاپ شرح قیصری کوشش داشتند عبارتند از مغفور له استاد عالیقدر آقا میرزا عبدالغفار نجم‌الملک، استاد علوم ریاضی دارالفنون، و خلد مقام آقا میرزا اسدالله محلاتی، استاد زبان عربی دارالفنون و امام جماعت آن مرکز علم و معرفت، و مدیر شریف و متعهد دارالفنون، میرزا عباس طهرانی. شرح فصوص در سنه 1290 هجری قمری به زیور طبع آراسته شد.[۲]
متن و شرح کتاب حاضر مشتمل است بر عالی‌ترین حواشی و تعلیقات. در مقدمه محقق قیصری ذیل صفحات تعالیقی از اساتید گذشته چاپ شده که نگارنده این سطور آنها را در طول کار علمی و تدریس از مواضع مختلف جمع‌آوری کرده‌ام. در گذشته‌ای نه نسبتاً دور، اساتید حکمت متعالیه و تصوف برای سهولت کار طلاب مستعد، تعالیقی درخور ستایش بر مواضع مشکل متون نوشته در اختیار طلاب و افاضلی می‌نهادند که الشواهد الربوبیة و المبدأ و المعاد ملاصدرا را نزد شخص بزرگ خوانده و به درس أسفار حاضر می‌شده‌اند.
یکی از اکابر مدرسان در طهران، عارف محقق مدقق بی‌نظیر میرزا محمدرضا قمشه‌ای بود.که در دوران تدریس بر مقدمه قیصری و کتاب الشواهد و اسفار حواشی محققانه نوشته است. آقا میرزا هاشم اشکوری و آقا میر شیرازی معروف به میر شهاب‌الدین نیریزی شیرازی و مغفور له آقا حسین نجم‌آبادی برادر آقا حسن طهرانی نجم‌آبادی و شیخ هادی نجم‌آبادی از تلامیذ میرزا محمدرضا بودند و دروس استاد را می‌نوشتند.[۳]
نسخه‌هایی که استاد جلال‌الدین آشتیانی در تصحیح نسخه حاضر از آنها استفاده کرده عبارت است از: نسخه تبریزی با حواشی ملا عبدالرزاق کاشانی و حواشی عبدالرحمن جامی که مرحوم حاج حسین ملک آن را خریداری کرده و وقف کتابخانه آستان قدس رضوی(ع) کرده است. نسخه چاپ دارالفنون، مشتمل بر حواشی و تعلیقاتی عالی به قلم حکیم متأله شیخ غلامعلی شیرازی، نسخه‌ای دیگر که به خطی خوش استنساخ شده است.[۴]
نسخه دیگری از تصحیح شرح قیصری بر فصوص ابن عربی وجود دارد که توسط علامه حسن‌زاده آملی تصحیح شده است. لازم به ذکر است که مقدمه استاد جلال‌الدین آشتیانی به زبان فارسی بر کتاب نوشته شده.[۵] و مقدمه در نسخه تصحیح استاد حسن‌زاده آملی به زبان عربی است.[۶] همچنین کتاب در نسخه تصحیح استاد آشتیانی یک‌جلدی است و در تصحیح علامه حسن‌زاده آملی دوجلدی چاپ شده است. تصحیح علامه حسن‌زاده در سال 1382 شمسی توسط انتشارات بوستان کتاب قم به چاپ رسیده است و افرادی مانند محمدحسین مولوی و علی محیطی، رضا مختاری و بوذر دیلمی معزّی، سکینه زمانی و مرحوم سید صادق حسینی، حکیمه معافی و محمود هدایی، احمد مؤتمنی، سید علی قائمی، و تعدادی دیگر که در چاپ اثر یاری رسانده‌اند در آن مشارکت داشته‌اند.[۷] نسخه استاد آشتیانی فهرست مطالب ندارد و تنها در انتهای آن پس از پایان محتوای مطالب به ترتیب شاهد فهرست‌های آیات، روایات، فهرست و راهنمای اصطلاحات، اعلام شامل اشخاص، کتاب‌ها و مکان‌ها، فهرست اشعار عربی، اشعار فارسی، و نسخه‌بدل هستیم.[۸] ولی در نسخه تصحیحی علامه حسن‌زاده آملی در ابتدای کتاب پیش از شروع مقدمه‌های محقق و شارح و محتوای مطالب فهرست مطالب کتاب ارائه شده است.[۹] هرچند نسخه تصحیحی علامه حسن‌زاده در دو جلد ارائه شده ولی شماره صفحات آن پشت سر هم ارائه شده و شماره صفحات جلد دوم در ادامه شماره صفحات جلد اول است و از 1 شروع نمی‌شود. پاورقی‌های نسخه تصحیحی علامه حسن‌زاده، پرحجم‌تر از پاورقی‌های نسخه تصحیحی استاد سید جلال‌الدین آشتیانی است.
شروح دیگر
لازم به یادآوری است که مرحوم استاد آشتیانی، شرحی بر مقدمه قیصری بر فصوص الحکم به زبان فارسی دارند. امام خمینی نیز تعلیقه‌ای بر این شرح نگاشته‌اند.
فصوص الحکم ابن عربی نیز شرح‌های متعددی بر خود دیده است، مانند تلمسانی، عبدالرزاق کاشانی، عبدالرحمن جامی، ابن ترکه اصفهانی، مؤیدالدین جندی، سید حیدر آملی، خواجه محمد پارسا، تاج‌الدین حسین خوارزمی، حسن‌زاده آملی.
پانویس
- ↑ ر.ک: محیطی، علی، نقد چاپ جدید شرح فصوص الحکم قیصری
- ↑ ر.ک: مقدمه کتاب، صفحه یک
- ↑ ر.ک: همان، صفحه هفت
- ↑ ر.ک: همان، صفحه پنجاه‌وهفت
- ↑ ر.ک: همان، صفحات یک تا پنجاه‌وهشت
- ↑ ر.ک: قیصری، داود، شرح فصوص الحکم (ابن عربی)، ج1، ص7-9
- ↑ ر.ک: همان، ص2
- ↑ ر.ک: فهارس فنی کتاب، ص1199-1325
- ↑ ر.ک: قیصری، داود، شرح فصوص الحکم (ابن عربی)، ج1، ص5-6 و ج2، ص703
منابع مقاله
- مقدمه کتاب.
- محیطی، علی، «نقد چاپ جدید شرح فصوص الحکم قیصری»، فروردين و ارديبهشت 1376 - آیینه پژوهش 1376 شماره 43(5 صفحه - از 22 تا 26).
- قیصری، داود، شرح فصوص الحکم (ابن عربی)، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم، 1382 ش، بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).