دانشنامه دانش‌گستر

دانشنامه دانش گستر
پدیدآوران	رامین، علی (نويسنده) فانی، کامران (نويسنده) سادات، محمدعلی (نويسنده)
ناشر	مؤسسه دانش‌گستر روز
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1389ش
چاپ	1
شابک	‎-
موضوع	دایرةالمعارف‏ها و واژه نامه‎‌‌ها
زبان	فارسی
تعداد جلد	18
کد کنگره	‎‏/‎‏د‎‏195 36 ‏‎‏AE‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

دانشنامه دانش‌گستر، اثر جمعی از نویسندگان، دانشنامه‌ای است عمومی و جهانی که در آن، اطلاعات اصلی و مهم و روزآمد در همه رشته‌های دانش بشری، در سراسر جهان، از گذشته‌های دور تا زمان حاضر، به‌صورت مقاله‌های کوتاه و فشرده به‌ترتیب الفبایی گرد آمده است.

اثر حاضر در عین تأکید بر میراث غنی و پربار گذشته، می‌کوشد با طرح مباحث و مسائل جدید، جلوه‌ای از دنیای امروز با تمام تنوع و گستردگی آن باشد.

این دانشنامه، مجموعا شامل 59000 مقاله است که 23000 مقاله آن، مربوط به ایران و جهان اسلام و 36000 مقاله، مربوط به مناطق و فرهنگ‌های دیگر جهان است و علاوه بر آن، بیش از 8000 مدخل ارجاعی دارد. مأخذ و منبع بخش خارجی یا بین‌المللی، دایرةالمعارف‌های مختلف بوده که مقالات آن انتخاب و از انگلیسی به فارسی ترجمه شده است. البته بسیاری از مقالات ترجمه‌شده، با توجه به نیاز جامعه ایرانی، جرح و تعدیل و تکمیل و اصلاح شده و برخی نیز چون منابع خارجی وافی به مقصود نبود، مستقیما تألیف شده است.

مقالات مربوط به ایران و اسلام، تماما تألیفی است و به همت نویسندگان ایرانی نوشته شده و در این حوزه، هیچ مقاله‌ای ترجمه نشده است. در این دانشنامه، طبق روال مرسوم تمام دانشنامه‌ها و دایرة‌المعارف‌های عمومی و همگانی در جهان از ذکر منابع و مآخذ در ذیل مقالات، خودداری شده است.

مدخل‌های دانشنامه حاضر، بر دو گونه است:

1. مدخل‌های اصلی که ذیل آن‌ها مقالات دانشنامه اعم از کوتاه و متوسط و بلند می‌آید؛
2. مدخل‌های ارجاعی که ذیل آن‌ها چیزی نوشته نشده و صرفا خواننده را به مدخل اصلی راهنمایی می‌کند.

مدخل اصلی در دانشنامه در یک سطر جدا با حروف سیاه درشت‌تر از متن آمده و مقابل آن در مورد مدخل‌های خارجی، معادل انگلیسی یا ضبط لاتینی آن ذکر شده است. تعداد مدخل‌های اصلی، 59000 است. دانشنامه حاضر، اصولا دانشنامه‌ای پرمدخل است؛ ازاین‌رو ناگزیر بسیاری از مقالاتی که ذیل آن‌ها آمده، کوتاه و فشرده است و صرفا اطلاعات اصلی و ضروری را به دست می‌دهد.

مدخل ارجاعی، مدخلی است که ذیل آنها چیزی نوشته نشده و مطلبی به خواننده نمی‌دهد، بلکه او را به مدخل یا مدخل‌های دیگر که اصلی هستند و ذیل آن‌ها مقالات دانشنامه نوشته شده، راهنمایی می‌کند.

مدخل‌های کتاب، به‌ترتیب الفبایی تنظیم شده است. در این ترتیب الفبایی، قواعدی مراعات شده که به مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود:

1. در این نظام الفبایی از روش حرف‌به‌حرف استفاده شده است، نه کلمه‌به‌کلمه؛
2. حرف «آ» قبل از الف آمده و این دو حرف باهم آمیخته نشده است؛
3. کلمه «ابن» هرجا که بین دو اسم خاص قرار گرفته، به‌صورت «بن» نوشته شده است.

وجوه تمایز دانشنامه دانش‌گستر

دانشنامۀ دانش گستر از آثار مشابه تمایزاتی دارد:

اول اینکه برای نخستین بار در ایران چنین اثری با بودجه بخش خصوصی و بدون هیچ کمک دولتی سامان یافته است. هزینۀ این دانشنامه نهایتاً پنج برابر برآورد اولیۀ سرمایه‌گذار آن شد تا جایی که بانیان آن، که حمایتی ندیدند، در اندیشۀ توقف کار رفتند، اما نهایتاً حسینعلی سودآور، سرمایه‌گذار اصلی، کار را تا انتها دنبال کرد، به این امید که وقتی این اثر در اختیار پژوھندگان قرار گیرد عملاً آثار فرهنگی و حتی اقتصادی فراوانی برای جامعه ایران به ارمغان آورد.

دوم اینكه همۀ هجده مجلد این دانشنامە، به‌خصوص در ایران، شایدبه دلیل ویژگی نخست، یکجا منتشر شد. اهمیت این کار با نگاه به دایرةالمعارفهای بسیاری که در ایران همچنان پس از گذر سالها ناتمام مانده‌اند و با توجه به روند پیشرفتشان نمی‌توان در کوتاه‌ مدت امید اتمامشان را داشت، بیشتر آشکار می‌شود، به‌خصوص اگر فاصله تقریباً سی سالۀ میان جلد نخست و جلد آخر دایرةالمعارف فارسی، موفق‌ترین دایرةالمعارف عمومی ایران، را نیز به یاد آوریم. انتشار یکجای دایرالمعارف یا دست‌کم انتشار با فاصلۀ اندک و معقول آن، گذشته از آنکه پژوهشگران را در انتظار طولانی نگه نمی‌دارد، سازگاری زمانی اطلاعات داده‌شده و کارآمدی ارجاعات درون متنی را در پی دارد و می‌توان به روزآمدشدن آن، با توجه به تغییرات سریع دنیای اطلاعات، امید داشت و نیز شاهد انتشار آن در قالب‌های مختلف موضوعی و مختصر بود.

سوم، تنها دانشنامۀ کاملی در ایران است که به سراغ شرح احوال و ذکر آثار مشاهیر در قید حیات در همۀ حوزه‌ها، با همۀ کم و کاستی‌های احتمالی‌اش، رفته است. دشواری احصای مشاهیر، ویرایش مطالب منقول از آنان، درجه‌بندی آنان از لحاظ اهميت، تنظيم مدخل‌ها با توجه به تغییر سلیقه مخاطبان و ناظران براثر تغییر مسئولان حکومتی، پاسخگویی به واكنش مخاطبان و اعتراض‌هایی که با مقایسۀ مطالب مربوط به هر کس ممکن است پدید آید و در یک کلام رعایت اصل بی‌طرفی و توصیفی‌ بودن مقالات و دوری از ارزشگذاری، آن قدر بوده است که دایرةالمعارفهای دیگر را از انجام‌دادن آن منصرف کند.

منابع مقاله

1. راهنمای استفاده از دانشنامه دانش‌گستر.
2. مختاری، تارا؛ دانشنامه و دانشنامه‌نگاری، تاریخچه، روش‌هاو نمونه‌ها؛ زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، کتاب مرجع، 1399.