دائرة معارف القرن الرابع عشر، العشرین

دائرة معارف القرن الرابع عشر، العشرین
پدیدآوران	وجدی، محمد فرید (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	دائره المعارف القرن العشرین ** قاموس عام مطول للغه العربیه...
ناشر	دار المعرفة
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	سده13
چاپ	3
شابک	‎-
موضوع	دایرةالمعارف‏ها و واژه نامه‎‌‌های عربی
زبان	عربی
تعداد جلد	10
کد کنگره	‎‏/‎‏و‎‏3‎‏د‎‏2‎‏ ‎‏1300‎‏ب 10/55 ‏AE‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

دائرةالمعارف القرن الرابع عشر، العشرین دایرةالمعارفی است عمومی، نوشته محمد فرید وجدی (1878-1954م) در تعریف و توضیح واژگان و اصطلاحات علوم مختلف از قبیل ادبیات، علوم عقلی، نقلی و بسیاری دیگر از علوم و بیان مطالب متنوع است.

نوشتار حاضر به هدف برطرف کردن نیازهای طبقات مختلف از قبیل دانش‌پژوه، معلم، پزشک، نویسنده و....نسبت به اطلاعات مختلف و تسهیل و صرفه‌جویی در زمان دستیابی به اطلاعات، به نگارش درآمده است. نویسنده در این راستا به گردآوری اطلاعات مختلف به شکل دائرةالمعارف به‌گونه‌ای که مناسب نیازهای عصر حاضر باشد، پرداخته و مطالب آن را برخلاف کتاب سابق خود «کنز العلوم و اللغة» در حوزه‌های مختلف اعم از لغت، تاریخ، علوم طبیعی، طب و... به شکلی مبسوط آورده است.

این دایرةالمعارف نخست در سال هاى 1328- 1910/1336-1918 در ده جلد منتشر شد و پس از آن بارها ناشران مختلف مانند دارالفكر(بیروت 1399) و دارالمعرفة (بیروت 1971) آن را منتشر کردند. این دانشنامه در کنار دایرةالمعارف بستانى و ترجمۀ Encyclopedia of Islam به نام دائرةالمعارف الاسلامية، یکی از نخستین کتابها به عربی است که عنوان دایرةالمعارف دارد و سبب رواج این عنوان در جهان عرب و جهان اسلام شده است.

محمد فرید وجدی پیش از آن، دايرةالمعارف عمومی بسیار مختصری به نام كنزالعلوم و اللغة نوشته بود كه استقبال فراوان از آن انگیزه‌ای شد برای تألیف دائرةالمعارف القرن الرابع عشر.

مدخلهای دائرةالمعارف القرن الرابع عشر بیشتر با نگاه دینی انتخاب شده است. نظم الفبايى مدخل‌ها تنها در سطح ماده (ريشه) است، به اين شكل كه ماده‌ها به ترتيب الفبا است اما ذیل آنها، مشتقات آنها بدون نظم الفبایی ذکر شده است. برای نمونه، ذیل ماده امم، مدخل‌هاى امّه، الامام، الاماميه، ابوامامه وامام الحرمين، به همين ترتیب، آمده است.

غالب مقالات بسيار مختصر است. براى نمونه ذيل ابراهيم بن دقماق، آمده است: «مؤلف الانتصار لواسطة عقد الامصار در جغرافیای مصر در چند جزء و درگذشته در ٨٠٩)». البته مقاله‌های چند صفحه‌ای هم دارد، مانند مقالۀ «سقراط» (بیش از شانزده صفحه)، «آدم» و «ارض». تعداد اندكى هم تصوير دارد (براى نمونه در مقاله «الاردواز»). بنابر ضرورت، آمار و ارقام هم در آن آمده است. مثلا ذیل «اوروبا»، مساحت و میزان جمعيت كشورهای اروپایی ذکر شده است.

نخستین مدخل «ء» و آخرین، «یونس بن حبیب النحوی» است.

مؤلف گاهی در ذیل برخی از مدخل‌ها، بدون معرفی دقیق مدخل، نظر خود را بیان می‌کند که این از ارزش علمی کار وی بسیار کاسته است. برای نمونه در مقالۀ «المهدی»، ذیل مادّۀ هدی، تنها چند حدیث درباره مهدویت آورده و سپس با بحثی بسیار اجمالی، مهدویت را از اساس رد کرده و گفته است که بسیاری از علمای بزرگ اسلام احادیث مهدویت را تضعیف کرده‌اند، اما حتی یکی از آنان را نام نبرده است. حال آنکه بسیاری از علمای اهل تسنن، مانند سیوطی و شهاب‌الدین حلوانی و شوکانی، دربارۀ مهدویت تألیف مستقل دارند و طبعاً در يک مقالۀ دایرةالمعارفی باید به نظر مخالف، که در این موضوع مشهورتر هم هست، اشاره می‌شد.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. طاوسی مسرور، سعید؛ دانشنامه و دانشنامه‌نگاری، تاریخچه، روش‌هاو نمونه‌ها؛ زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، کتاب مرجع، 1399.