درعی، محمد بن عبدالسلام

درعی، محمد بن عبد السلام
نام کامل	ابوعبداللّه محمد بن ‌عبدالسلام
محل تولد	درعه
محل زندگی	درعه
رحلت	1239ق
اطلاعات علمی
اساتید	ابوالمحاسن یوسف، ادریس‌ بن ‌محمد عراقی حسینی
معاصرین	مرتضی حسینی واسطی حنفی، احمد بن ‌محمد دردیر
برخی آثار	الرحلة‌ الحجازیة، شرح الاربعین الجوهریة، قطع الوتین من المارق فی ‌الدین

برای دیگر کاربردها، درعی (ابهام‌زدایی) را ببینید.

ابوعبداللّه محمد بن ‌عبدالسلام (زنده در 1239ق/1824م)، مؤلف، فقیه و حافظ حدیث است.

ولادت

او در درعه زاده شد. .

خاندان

وی از خاندان ابن ناصر است. ابن ناصر، عنوان افراد خاندانی از عالمان و صوفیان شاذلی و فقیهان مالکی سده‌های 10-13ق/16-19م در مغرب است. ناصر نام یکی از نیاکان این خاندان است. اینان که اصلاً عرب‌نژاد بودند، از حجاز به مصر رفته، سپس در سده 5ق/11م وارد مغرب شدند. به گفتۀ سلاوی که خود از این خاندان است، نسب آنان به عبداللّه‌ بن ‌جعفر بن ‌ابی‌طالب می‌رسد و به همین سبب به جعفری زینبی نیز شهرت دارند، چنانکه به دَرعی نیز مشهورند، زیرا غالب آنان در درعه، شهری در نزدیکی سجلماسه می‌زیستند. شخصیت‌های متأخر این خاندان بیشتر به سلاوی شهرت دارند. .

تحصیل

او در شهر خود درعه علم آموخت و آنگاه برای تکمیل معلومات به فاس سفر کرد عمویش ابوالمحاسن یوسف، ادریس‌ بن ‌محمد عراقی حسینی، ابوالعباس شرایبی و محمد بن ‌ابی‌القاسم سجلماسی از جمله استادان او در فقه و حدیث بوده‌اند که وی از برخی از آنان اجازه روایت یافت.

سفرها

ابوعبداللّه در 1196ق و 1211ق به حج رفت. در مکه و مدینه و مصر هدایای سلیمان‌ بن ‌محمد شریف مراکش را میان علما تقسیم کرد و با دانشمندانی چون مرتضی حسینی واسطی حنفی، احمد بن ‌محمد دردیر، محمد بن ‌علی صبان شافعی آشنا شد و اجازه روایت یافت و خود به آنان اجازه روایت داد.

آثار

1. الرحلة‌ الحجازیة یا الرحلة ‌الکبری سفرنامه‌ای است که ابن عبد السلام آن را در نخستین سفری که به حج رفت نوشت. نسخه‌هایی از آن در تامجروت و رباط موجود است. مراکشی خلاصه‌ای از آن را نقل کرده است. نویسنده در این سفرنامه حوادث و جاها و کسانی را که از آغاز سفرش یعنی 3 جمادی‌الثانی 1196 تا پایان آن دیده و یا مطالبی که شنیده و گفت‌وگوهایی که با عالمان و بزرگان داشته، با دقت و تقریباً با ذکر جزئیات آورده است. به گفتۀ مراکشی، وی در حدود 1197ق به وطنش بازگشته و در 1199ق سفرنامه‌اش را به پایان رسانده است.
2. الرحلة ‌الصغری سفرنامه‌ای است که آن را در سفر دوم خود به مکه نوشت. مراکشی نسخه‌ای از آن را دیده و زرکلی نیز نسخه‌ای از آن را در فاس معرفی کرده است.
3. تألیف فی علم ‌القراءات، که نسخه‌ای از آن در یکی از کتابخانه‌های خصوصی ورزازات مغرب موجود است.
4. شرح الاربعین الجوهریة فی ترک الظلم، که مراکشی نسخه‌ای از آن را دیده است.
5. قطع الوتین من المارق فی ‌الدین، که نسخه‌ای از آن در رباط هست.
6. کناش، که ظاهراً مجموعه‌ای از اجازات اوست و نسخه‌هایی از آن در مغرب است؛
7. المستصفی فی حلّیة السکر المصفی، که نسخه‌ای از آن در یکی از کتابخانه‌های خصوصی رباط موجود است
8. المزایا فیما حدث من البدع بام ‌الزوایا، که نسخه‌ای از آن در مغرب هست.
9. النوازل، که نسخه‌ای از آن در مغرب موجود است. .

منابع مقاله

یوسفی اشکوری، حسن، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.