دوانی، محمد بن اسعد: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - ' ؛' به '؛')
    جز (جایگزینی متن - 'دوانی (ابهام زدایی)' به 'دوانی (ابهام‌زدایی)')
     
    (۴۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    <div class="wikiInfo">
    [[پرونده:NUR11851.jpg|بندانگشتی|محمد بن اسعد دوانی]]
    [[پرونده:NUR00746.jpg|بندانگشتی|محمد بن اسعد دوانی]]
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    |-
    |-
    ! نام!! data-type='authorName'|محمد بن اسعد دوانی
    ! نام!! data-type="authorName" |محمد بن اسعد دوانی
    |-
    |-
    |نام‌های دیگر  
    |نام‌های دیگر  
    |data-type='authorOtherNames'|دواني، محمد بن اسعد  
    | data-type="authorOtherNames" |دوانی، محمد بن اسعد


    ج‍لال‌ال‍دي‍ن‌ دوان‍ي‌
    ج‍لال‌ال‍دي‍ن‌ دوان‍ي‌


    دوان‍ي‌، ج‍لال‌‌ال‍دي‍ن‌ م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ س‍ع‍د
    دوان‍ي‌، ج‍لال‌ال‍دي‍ن‌ م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ س‍ع‍د


    دوان‍ي‌، م‍لا ج‍لال‌
    دوان‍ي‌، م‍لا ج‍لال‌
    خط ۲۴: خط ۲۴:
    |-
    |-
    |نام پدر  
    |نام پدر  
    |data-type='authorfatherName'|
    | data-type="authorfatherName" |سعدالدین اسعد صدیقی دوانی
    |-
    |-
    |متولد  
    |متولد  
    |data-type='authorbirthDate'|/ 830ق  
    | data-type="authorbirthDate" |830ق  
    |-
    |-
    |محل تولد
    |محل تولد
    |data-type='authorBirthPlace'|
    | data-type="authorBirthPlace" |روستاى دوان از توابع کازرون شیراز
    |-
    |-
    |رحلت  
    |رحلت  
    |data-type='authorDeathDate'|/ 908ق  
    | data-type="authorDeathDate" |/ 908ق  
    |-
    |-
    |اساتید
    |اساتید
    |data-type='authorTeachers'|
    | data-type="authorTeachers" |سعدالدین اسعد صدیقی دوانی
     
    سید عبدالرحمن حسینی سنی ایجی
     
    عبدالله بن میمون کرمانی
     
    محمد کازرونی
    |-
    |-
    |برخی آثار
    |برخی آثار
    |data-type='authorWritings'|‏الرسائل المختاره؛ تفسير سوره الاخلاص؛ رساله خلق الاعمال؛ رساله الزوراء  
    | data-type="authorWritings" |‏الرسائل المختاره؛ تفسير سوره الاخلاص؛ رساله خلق الاعمال؛ رساله الزوراء  


    ‏ايمان فرعون
    ‏ايمان فرعون
    خط ۴۵: خط ۵۱:
    سبع رسائل  
    سبع رسائل  


    |-class='articleCode'
    |- class="articleCode"
    |کد مؤلف
    |کد مؤلف
    |data-type='authorCode'|AUTHORCODE11851AUTHORCODE
    | data-type="authorCode" |AUTHORCODE00746AUTHORCODE
    |}
    |}
    </div>
    </div>
    {{کاربردهای دیگر| دوانی (ابهام‌زدایی)}}


    '''جلال‎الدین محمد بن سعدالدین اسعد صدیقى دوانى'''، معروف به محقق دوانی، (830-‎908ق/1426-‎1502م‏)، از دانشمندان محقق در کلام و فلسفه اسلامى است که در قرن نهم در حوزه فلسفى شهر شیراز درخشید. او بر بسیاری از آثار فلسفی و کلامی حاشیه زد و آنها را شرح کرد. آثار علمى وى (به‎ویژه حواشى و تعلیقات او بر کتاب شرح تجرید علامه قوشجى) در حوزه‏هاى علمى دوران خودش مورد بحث و تحقیق قرار گرفت<ref>ر.ک: دوانی، محمد بن اسعد، ص15</ref>.
    '''جلال‌الدین محمد بن سعدالدین اسعد صدیقى دوانى'''(830-‎908ق/1426-‎1502م‏)، معروف به محقق دوانی، از دانشمندان محقق در کلام و فلسفه اسلامى است که در قرن نهم در حوزه فلسفى شهر شیراز درخشید. او بر بسیاری از آثار فلسفی و کلامی حاشیه زد و آنها را شرح کرد. آثار علمى وى (به‌ویژه حواشى و تعلیقات او بر کتاب شرح تجرید علامه قوشجى) در حوزه‌هاى علمى دوران خودش مورد بحث و تحقیق قرار گرفت<ref>ر.ک: دوانی، محمد بن اسعد، ص15</ref>.


    ==زندگی‎نامه==
    ==زندگی‌نامه==
    او در سال 830 در روستاى دوان از توابع کازرون شیراز به دنیا آمد و شهرتش به دوانى به همین علت است. وی به سرپرستى پدرش مولانا سعدالدین اسعد در دوان رشد کرد. در آنجا مقدمات علوم معقول و منقول را نزد پدر فراگرفت و براى تحصیل مراتب عالیه به شیراز رفت. چون نسبتش به ابوبکر مى‎رسید، او را صدیقى می‎گفتند؛ در واقع دوانی از احفاد محمد بن‏ ابى‎بکر است. وی در آغاز سنى‎مذهب بود و در اصول عقاید، طریقت اشعرى داشت، ولى در پایان به مذهب شیعه امامیه گرایید. کتاب «نور الهداية» که منسوب به اوست، مؤید این معناست<ref>ر.ک: همان، ص17-18</ref>.
    او در سال 830 در روستاى دوان از توابع کازرون شیراز به دنیا آمد و شهرتش به دوانى به همین علت است. وی به سرپرستى پدرش مولانا سعدالدین اسعد در دوان رشد کرد. در آنجا مقدمات علوم معقول و منقول را نزد پدر فراگرفت و براى تحصیل مراتب عالیه به شیراز رفت. چون نسبتش به ابوبکر می‌رسید، او را صدیقى می‌گفتند؛ در واقع دوانی از احفاد محمد بن‏ ابى‌بکر است. وی در آغاز سنی‌مذهب بود و در اصول عقاید، طریقت اشعرى داشت، ولى در پایان به مذهب شیعه امامیه گرایید. کتاب «نور الهداية» که منسوب به اوست، مؤید این معناست<ref>ر.ک: همان، ص17-18</ref>.


    در تاریخ دقیق وفات او اختلاف است، ولی اکثر معتقدند وی بیش از هفتاد سال عمر کرد<ref>ر.ک: همان، ص18-19</ref>.
    در تاریخ دقیق وفات او اختلاف است، ولی اکثر معتقدند وی بیش از هفتاد سال عمر کرد<ref>ر.ک: همان، ص18-19</ref>.
    خط ۶۱: خط ۶۸:


    ==مناصب سیاسی و اجتماعی==
    ==مناصب سیاسی و اجتماعی==
    نویسنده تاریخ حبيب ‎السير درباره او چنین نوشته است: «آن جناب در ایام شباب چندگاه به صدارت امیرزاده یوسف بن میرزا جهان‎شاه مشغولى کرده بود و بعد از استعفا از آن مهم، در مدرسه بیگم که آن را دارالایتام گویند، به لوازم درس و افاده قیام نمود و در زمان دولت سلاطین آق‏قوینلو منصب قضایاى ممالک فارس من حیث الاستقلال تعلق به آن مرجع اهل فضل و کمال داشت و هرگاه از درس فارغ مى‏شد، همت عالى‎نهمت بر فیصل قضایاى شرعیه مى‏گماشت»<ref>ر.ک: همان، ص16</ref>.
    نویسنده تاریخ حبيب ‎السير درباره او چنین نوشته است: «آن جناب در ایام شباب چندگاه به صدارت امیرزاده یوسف بن میرزا جهان‌شاه مشغولى کرده بود و بعد از استعفا از آن مهم، در مدرسه بیگم که آن را دارالایتام گویند، به لوازم درس و افاده قیام نمود و در زمان دولت سلاطین آق‏قوینلو منصب قضایاى ممالک فارس من حیث الاستقلال تعلق به آن مرجع اهل فضل و کمال داشت و هرگاه از درس فارغ می‌‏شد، همت عالى‌نهمت بر فیصل قضایاى شرعیه مى‌‏‌گماشت»<ref>ر.ک: همان، ص16</ref>.


    ==اساتید==
    ==اساتید==
    {{ستون-شروع|2}}
    # پدرش، سعدالدین اسعد صدیقی دوانی؛
    # پدرش، سعدالدین اسعد صدیقی دوانی؛
    # سید عبدالرحمن حسینی سنی ایجی (متوفای 864)؛
    # سید عبدالرحمن حسینی سنی ایجی (متوفای 864)؛
    # عبدالله بن میمون کرمانی، معروف به گیلی؛
    # عبدالله بن میمون کرمانی، معروف به گیلی؛
    # محمد کازرونی؛
    # محمد کازرونی؛
    # رکن‎الدین روزبهان عمری شیرازی؛
    # رکن‌الدین روزبهان عمری شیرازی؛
    # محی‎الدین محمد کوشکناری (کوشکباری) انصاری‏؛
    # محی‌الدین محمد کوشکناری (کوشکباری) انصاری‏؛
    # همام‎الدین کربالی، صاحب شرح طوالع<ref>ر.ک: همان، ص19-21</ref>.
    # همام‌الدین کربالی، صاحب شرح طوالع<ref>ر.ک: همان، ص19-21</ref>.
    {{پایان}}


    ==شاگردان==
    ==شاگردان==
    # حسین بن خواجه شرف‎الدین عبدالحق اردبیلی، معروف به الهی؛
    {{ستون-شروع|2}}
    # حسین بن معین‎الدین میبدی، متخلص به منطقی؛
    # حسین بن خواجه شرف‌الدین عبدالحق اردبیلی، معروف به الهی؛
    # حسین بن معین‌الدین میبدی، متخلص به منطقی؛
    # محمد بن فخر بن علی لاری؛
    # محمد بن فخر بن علی لاری؛
    # محمد بن مبارک قزوینی، معروف به حکیم شاه محمد؛
    # [[قزوینی، محمد بن مبارک|محمد بن مبارک قزوینی]]، معروف به [[قزوینی، محمد بن مبارک|حکیم شاه محمد]]؛
    # محمد لاری، متخلص به محیی، صاحب مثنوی فتوح الحرمين؛
    # محمد لاری، متخلص به محیی، صاحب مثنوی فتوح الحرمين؛
    # محمد بن احمد خفری، مشهور به فاضل خفری؛
    # محمد بن احمد خفری، مشهور به فاضل خفری؛
    خط ۸۴: خط ۹۵:
    # محمود بن محمدعبدالله بن محمود بن عبدالله محمود شیرازی طبیب، متوفی 932ق؛
    # محمود بن محمدعبدالله بن محمود بن عبدالله محمود شیرازی طبیب، متوفی 932ق؛
    # اسماعیل تبریزی، مشهور به شنب غازانی<ref>ر.ک: همان، ص21-24</ref>.
    # اسماعیل تبریزی، مشهور به شنب غازانی<ref>ر.ک: همان، ص21-24</ref>.
    {{پایان}}


    ==آثار==
    ==آثار==
    {{ستون-شروع|3}}
    # إثبات الواجب؛
    # إثبات الواجب؛
    # إثبات الواجب جدید؛
    # إثبات الواجب جدید؛
    خط ۱۰۴: خط ۱۱۷:
    # تفسر آية «و للّه الأسماء الحسنى»؛
    # تفسر آية «و للّه الأسماء الحسنى»؛
    # ‎تفسير آية «يا أيها الذين آمنوا خذوا زينتكم عند كلّ مسجد»؛
    # ‎تفسير آية «يا أيها الذين آمنوا خذوا زينتكم عند كلّ مسجد»؛
    # ‎حاشیه‏اى بر تهذيب المنطق تفتازانى، به نام «العجالة»؛
    # ‎حاشیه‌‏اى بر تهذيب المنطق تفتازانى، به نام «العجالة»؛
    # ‎حاشیه بر کتاب حكمة العين نجم‎الدین دبیران (متوفى 675)؛
    # ‎حاشیه بر کتاب حكمة العين نجم‌الدین دبیران (متوفى 675)؛
    # حاشیه بر رساله «الزوراء»؛
    # حاشیه بر رساله «الزوراء»؛
    # ‎حاشیه‏اى بر عبارتى از مقدمه رساله «الزوراء»، معروف به حاشیه صغیر؛
    # ‎حاشیه‌‏اى بر عبارتى از مقدمه رساله «الزوراء»، معروف به حاشیه صغیر؛
    # ‎حاشیه بر اوائل کتاب «محاکمات» ملا قطب رازى؛
    # ‎حاشیه بر اوائل کتاب «محاکمات» ملا قطب رازى؛
    # حاشیه بر شرح آداب البحث کمال‎الدین مسعود شیروانى؛  
    # حاشیه بر شرح آداب البحث کمال‌الدین مسعود شیروانى؛  
    # حاشیه بر شرح اشارات؛
    # حاشیه بر شرح اشارات؛
    # حاشیه بر اوائل شرح چغمینى در علم هیئت؛
    # حاشیه بر اوائل شرح چغمینى در علم هیئت؛
    خط ۱۱۶: خط ۱۲۹:
    # ‎حاشیه جدید بر شرح تجرید قوشجى (تا اثناى مبحث ماهیت)؛
    # ‎حاشیه جدید بر شرح تجرید قوشجى (تا اثناى مبحث ماهیت)؛
    # ‎حاشیه أجدّ بر شرح تجرید قوشجى (تا مبحث وجود ذهنى)؛
    # ‎حاشیه أجدّ بر شرح تجرید قوشجى (تا مبحث وجود ذهنى)؛
    #:(این سه حاشیه را طبقات جلالیه مى‏نامند).
    #:(این سه حاشیه را طبقات جلالیه می‌نامند).
    # ‎حاشیه بر شرح شمسیه قطب‎الدین رازی؛
    # ‎حاشیه بر شرح شمسیه قطب‌الدین رازی؛
    # ‎حاشیه بر اوائل شرح عضدى بر مختصر اصول ابن حاجب؛
    # ‎حاشیه بر اوائل شرح عضدى بر مختصر اصول ابن حاجب؛
    # ‎حاشیه بر شرح مطالع (تنوير المطالع و تبصير المطالع)؛
    # ‎حاشیه بر شرح مطالع (تنوير المطالع و تبصير المطالع)؛
    خط ۱۲۴: خط ۱۳۷:
    # ‎خلق الأفعال؛
    # ‎خلق الأفعال؛
    # ‎دیوان اشعار؛
    # ‎دیوان اشعار؛
    # ‎رساله‏اى در اثبات تکلّم حق جلّ و علا؛
    # ‎رساله‌‏اى در اثبات تکلّم حق جلّ و علا؛
    # ‎رساله امتناع الحكم على المعنى الحرفي؛
    # ‎رساله امتناع الحكم على المعنى الحرفي؛
    # ‎رساله‏اى در ایمان فرعون قبل از غرق؛
    # ‎رساله‌‏اى در ایمان فرعون قبل از غرق؛
    # ‎رساله‏اى در بیان ماهیت و هویت؛
    # ‎رساله‌‏اى در بیان ماهیت و هویت؛
    # ‎رساله‏اى در بیان «أنا نقطة تحت الباء»؛
    # ‎رساله‌‏اى در بیان «أنا نقطة تحت الباء»؛
    # ‎رساله في تحقيق معنى الإنسان؛
    # ‎رساله في تحقيق معنى الإنسان؛
    # ‎رساله‏اى در تحقیق جبر و اختیار (غیر از رساله «الجبر و الاختيار» عربى که ذکر آن گذشت)؛
    # ‎رساله‌‏اى در تحقیق جبر و اختیار (غیر از رساله «الجبر و الاختيار» عربى که ذکر آن گذشت)؛
    # رساله‏اى در تربیت اولاد؛
    # رساله‌‏اى در تربیت اولاد؛
    # ‎رساله‏اى در تعریف علم کلام؛
    # ‎رساله‌‏اى در تعریف علم کلام؛
    # ‎رساله‏اى در تقسیم علم؛
    # ‎رساله‌‏اى در تقسیم علم؛
    # ‎رساله‏اى در توجیه تشبیه؛  
    # ‎رساله‌‏اى در توجیه تشبیه؛  
    # رساله «تهلیلیه»، به فارسى در بیان و شرح کلمه «لا إله إلا اللّه»؛
    # رساله «تهلیلیه»، به فارسى در بیان و شرح کلمه «لا إله إلا اللّه»؛
    # ‎رساله‏اى در حلّ مغلطه مشهور به «جذر اصمّ»؛
    # ‎رساله‌‏اى در حلّ مغلطه مشهور به «جذر اصمّ»؛
    # ‎رساله خلخالية في مقدار الخلخال التي تزين بها المرأة رجلها؛
    # ‎رساله خلخالية في مقدار الخلخال التي تزين بها المرأة رجلها؛
    # ‎رساله‏اى در خواص حروف؛
    # ‎رساله‌‏اى در خواص حروف؛
    # ‎رساله‏اى در دیوان مظالم؛
    # ‎رساله‌‏اى در دیوان مظالم؛
    # ‎رساله‏اى در شرح خطبه «طوالع» بیضاوى؛
    # ‎رساله‌‏اى در شرح خطبه «طوالع» بیضاوى؛
    # ‎رساله‏اى در صیحه و صدا؛
    # ‎رساله‌‏اى در صیحه و صدا؛
    # ‎رساله‏اى در عدالت؛
    # ‎رساله‌‏اى در عدالت؛
    # ‎رساله عرض‎نامه؛
    # ‎رساله عرض‎نامه؛
    # ‎رساله عشریه؛
    # ‎رساله عشریه؛
    # ‎رساله‏اى در علم النفس؛
    # ‎رساله‌‏اى در علم النفس؛
    # ‎رساله قلمیه؛
    # ‎رساله قلمیه؛
    # ‎رساله‏اى در «الكلمة التوحيد»؛
    # ‎رساله‌‏اى در «الكلمة التوحيد»؛
    # ‎الزوراء؛
    # ‎الزوراء؛
    # ‎شرح اثبات جواهر مفارق خواجه نصیرالدین طوسى؛
    # ‎شرح اثبات جواهر مفارق خواجه نصیرالدین طوسى؛
    # ‎شرح اربعین حدیث محیى‎الدین یحیى بن شرف نووى؛
    # ‎شرح اربعین حدیث محیی‌الدین یحیى بن شرف نووى؛
    # ‎شرح تحریر اقلیدس خواجه نصیرالدین؛  
    # ‎شرح تحریر اقلیدس خواجه نصیرالدین؛  
    # ‎شرح خطبه طوالع؛
    # ‎شرح خطبه طوالع؛
    خط ۱۶۲: خط ۱۷۵:
    # ‎شرح غزل: «گر مسلمانى در این است که حافظ دارد»؛
    # ‎شرح غزل: «گر مسلمانى در این است که حافظ دارد»؛
    # ‎شرح بیت حافظ: «پیر ما گفت خطا بر قلم صنع نرفت»؛
    # ‎شرح بیت حافظ: «پیر ما گفت خطا بر قلم صنع نرفت»؛
    # ‎شرح بیتى از شبسترى: «به اصل خویش بنگر نیک بنگر ‎که مادر را پدر شد باز مادر»؛
    # ‎شرح بیتى از شبسترى: «به اصل خویش بنگر نیک بنگر ‎که مادر را پدر شد باز مادر»؛
    # ‎شرح بیت دیگرى از شبسترى: «تفکر رفتن از باطل سوى حق   ‎به‎جز اندر بدیدن کل مطلق»؛
    # ‎شرح بیت دیگرى از شبسترى: «تفکر رفتن از باطل سوى حق ‎به‌جز اندر بدیدن کل مطلق»؛
    # ‎شرح رباعیات خود براى قیصر روم؛  
    # ‎شرح رباعیات خود براى قیصر روم؛  
    # ‎شرح بر منهاج الوصول بیضاوى؛
    # ‎شرح بر منهاج الوصول بیضاوى؛
    # ‎العشر الجلالية؛  
    # ‎العشر الجلالية؛  
    # ‎عشرت‎نامه (فارسى)؛
    # ‎عشرت‌نامه (فارسى)؛
    # ‎عين الحكمة؛
    # ‎عين الحكمة؛
    # ‎مقاله‏اى خالى از لغات عربى؛
    # ‎مقاله‌‏اى خالى از لغات عربى؛
    # ‎نور الهداية<ref>ر.ک: همان، ص24-30</ref>.
    # ‎نور الهداية<ref>ر.ک: همان، ص24-30</ref>.
    {{پایان}}


    ==پانویس==
    ==پانویس==
    <references />
    <references/>


    ==منابع مقاله==
    ==منابع مقاله==
    دوانی، محمد بن اسعد، «ثلاث رسائل»، تحقیق احمد تویسرکانی، بنیاد پژوهش‎های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، 1411ق.
    دوانی، محمد بن اسعد، «ثلاث رسائل»، تحقیق احمد تویسرکانی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، 1411ق.
     
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}
     
    [[إشراق هیاکل النور لکشف ظلمات شواکل الغرور]]
     
    [[إیمان فرعون]]
     
    [[التعليقات علی شرح الدواني‌ العقائد العضدية]]
     
    [[الرسائل المختارة]]
     
    [[تهليليه (شرح لا إله إلّا الله)]]
     
    [[ثلاث رسائل]]
     
    [[حاشیة التهذیب]]
     
    [[دوازده رساله در پارادوکس دروغگو]]
     
    [[سبع رسائل (الدوانی)]]
     
    [[شروح الشمسية: مجموعة حواش و تعليقات]]
     
    [[صد و بیست حدیث و چهار رساله عرفانی و فلسفی]]
     
    [[ملکیه (منتخب اخلاق جلالی به نام ظهیر‌الدین محمد بابر)]]
     
    [[نور الهدایة في إثبات الإمامة]]
     
    [[کلمات المحققین]]
     




    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:قربانی-باقی زاده]]
    [[رده:25 اردیبهشت الی 24 خرداد(98)]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۸ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۱:۳۴

    محمد بن اسعد دوانی
    نام محمد بن اسعد دوانی
    نام‌های دیگر دوانی، محمد بن اسعد

    ج‍لال‌ال‍دي‍ن‌ دوان‍ي‌

    دوان‍ي‌، ج‍لال‌ال‍دي‍ن‌ م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ س‍ع‍د

    دوان‍ي‌، م‍لا ج‍لال‌

    ع‍لام‍ه‌ دوان‍ي‌

    ف‍ان‍ي

    م‍ح‍ق‍ق‌ دوان‍ي‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ اس‍ع‍د

    م‍لا ج‍لال‌ دوان‍ي‌

    نام پدر سعدالدین اسعد صدیقی دوانی
    متولد 830ق
    محل تولد روستاى دوان از توابع کازرون شیراز
    رحلت / 908ق
    اساتید سعدالدین اسعد صدیقی دوانی

    سید عبدالرحمن حسینی سنی ایجی

    عبدالله بن میمون کرمانی

    محمد کازرونی

    برخی آثار ‏الرسائل المختاره؛ تفسير سوره الاخلاص؛ رساله خلق الاعمال؛ رساله الزوراء

    ‏ايمان فرعون

    سبع رسائل

    کد مؤلف AUTHORCODE00746AUTHORCODE

    جلال‌الدین محمد بن سعدالدین اسعد صدیقى دوانى(830-‎908ق/1426-‎1502م‏)، معروف به محقق دوانی، از دانشمندان محقق در کلام و فلسفه اسلامى است که در قرن نهم در حوزه فلسفى شهر شیراز درخشید. او بر بسیاری از آثار فلسفی و کلامی حاشیه زد و آنها را شرح کرد. آثار علمى وى (به‌ویژه حواشى و تعلیقات او بر کتاب شرح تجرید علامه قوشجى) در حوزه‌هاى علمى دوران خودش مورد بحث و تحقیق قرار گرفت[۱].

    زندگی‌نامه

    او در سال 830 در روستاى دوان از توابع کازرون شیراز به دنیا آمد و شهرتش به دوانى به همین علت است. وی به سرپرستى پدرش مولانا سعدالدین اسعد در دوان رشد کرد. در آنجا مقدمات علوم معقول و منقول را نزد پدر فراگرفت و براى تحصیل مراتب عالیه به شیراز رفت. چون نسبتش به ابوبکر می‌رسید، او را صدیقى می‌گفتند؛ در واقع دوانی از احفاد محمد بن‏ ابى‌بکر است. وی در آغاز سنی‌مذهب بود و در اصول عقاید، طریقت اشعرى داشت، ولى در پایان به مذهب شیعه امامیه گرایید. کتاب «نور الهداية» که منسوب به اوست، مؤید این معناست[۲].

    در تاریخ دقیق وفات او اختلاف است، ولی اکثر معتقدند وی بیش از هفتاد سال عمر کرد[۳].

    دوانی، دو پسر به نام‎های امیر سعدالدین اسعد و مولانا عبدالهادی داشت که اولی از دانشمندان شیراز بود و دومی در زمان حیات پدر، از دنیا رفت[۴].

    مناصب سیاسی و اجتماعی

    نویسنده تاریخ حبيب ‎السير درباره او چنین نوشته است: «آن جناب در ایام شباب چندگاه به صدارت امیرزاده یوسف بن میرزا جهان‌شاه مشغولى کرده بود و بعد از استعفا از آن مهم، در مدرسه بیگم که آن را دارالایتام گویند، به لوازم درس و افاده قیام نمود و در زمان دولت سلاطین آق‏قوینلو منصب قضایاى ممالک فارس من حیث الاستقلال تعلق به آن مرجع اهل فضل و کمال داشت و هرگاه از درس فارغ می‌‏شد، همت عالى‌نهمت بر فیصل قضایاى شرعیه مى‌‏‌گماشت»[۵].

    اساتید

    1. پدرش، سعدالدین اسعد صدیقی دوانی؛
    2. سید عبدالرحمن حسینی سنی ایجی (متوفای 864)؛
    3. عبدالله بن میمون کرمانی، معروف به گیلی؛
    4. محمد کازرونی؛
    5. رکن‌الدین روزبهان عمری شیرازی؛
    6. محی‌الدین محمد کوشکناری (کوشکباری) انصاری‏؛
    7. همام‌الدین کربالی، صاحب شرح طوالع[۶].

    شاگردان

    1. حسین بن خواجه شرف‌الدین عبدالحق اردبیلی، معروف به الهی؛
    2. حسین بن معین‌الدین میبدی، متخلص به منطقی؛
    3. محمد بن فخر بن علی لاری؛
    4. محمد بن مبارک قزوینی، معروف به حکیم شاه محمد؛
    5. محمد لاری، متخلص به محیی، صاحب مثنوی فتوح الحرمين؛
    6. محمد بن احمد خفری، مشهور به فاضل خفری؛
    7. محمد بن صلاح بن جلال بن محمد لاری؛
    8. خواجه محمود شیرازی؛
    9. محمد استرآبادی؛
    10. محمود بن محمدعبدالله بن محمود بن عبدالله محمود شیرازی طبیب، متوفی 932ق؛
    11. اسماعیل تبریزی، مشهور به شنب غازانی[۷].

    آثار

    1. إثبات الواجب؛
    2. إثبات الواجب جدید؛
    3. ‎اخلاق جلالى یا لوامع الإشراق في مكارم الأخلاق؛
    4. ‎الأربعون السلطانية في الأحكام الربانية؛
    5. أفعال اللّه تعالى؛
    6. أفعال العباد یا خلق الأفعال یا خلق الأعمال یا الجبر و الاختيار؛
    7. أنموذج العلوم؛
    8. ألأنوار الشافية؛
    9. ‎بستان القلوب؛
    10. ‎تحفه روحانى؛
    11. ‎تحفة المنجمين؛
    12. ‎التصوف و العرفان؛
    13. ‎تفسير سورة الإخلاص؛
    14. ‎تفسير سورة الكافرون؛
    15. ‎تفسير المعوذتين؛
    16. ‎تفسير آية «كلوا و اشربوا و لا تسرفوا»؛
    17. تفسر آية «و للّه الأسماء الحسنى»؛
    18. ‎تفسير آية «يا أيها الذين آمنوا خذوا زينتكم عند كلّ مسجد»؛
    19. ‎حاشیه‌‏اى بر تهذيب المنطق تفتازانى، به نام «العجالة»؛
    20. ‎حاشیه بر کتاب حكمة العين نجم‌الدین دبیران (متوفى 675)؛
    21. حاشیه بر رساله «الزوراء»؛
    22. ‎حاشیه‌‏اى بر عبارتى از مقدمه رساله «الزوراء»، معروف به حاشیه صغیر؛
    23. ‎حاشیه بر اوائل کتاب «محاکمات» ملا قطب رازى؛
    24. حاشیه بر شرح آداب البحث کمال‌الدین مسعود شیروانى؛
    25. حاشیه بر شرح اشارات؛
    26. حاشیه بر اوائل شرح چغمینى در علم هیئت؛
    27. ‎حاشیه بر حواشى میر سید شریف بر شرح شمسیه (تا تقسیم علم به بدیهى و نظرى)؛
    28. حاشیه بر شرح تجرید علامه قوشجى (تا اثناى مباحث اجسام)؛
    29. ‎حاشیه جدید بر شرح تجرید قوشجى (تا اثناى مبحث ماهیت)؛
    30. ‎حاشیه أجدّ بر شرح تجرید قوشجى (تا مبحث وجود ذهنى)؛
      (این سه حاشیه را طبقات جلالیه می‌نامند).
    31. ‎حاشیه بر شرح شمسیه قطب‌الدین رازی؛
    32. ‎حاشیه بر اوائل شرح عضدى بر مختصر اصول ابن حاجب؛
    33. ‎حاشیه بر شرح مطالع (تنوير المطالع و تبصير المطالع)؛
    34. ‎حقيقة الإنسان و الروح الجوّال في العوالم؛
    35. حلّ المغالطه؛
    36. ‎خلق الأفعال؛
    37. ‎دیوان اشعار؛
    38. ‎رساله‌‏اى در اثبات تکلّم حق جلّ و علا؛
    39. ‎رساله امتناع الحكم على المعنى الحرفي؛
    40. ‎رساله‌‏اى در ایمان فرعون قبل از غرق؛
    41. ‎رساله‌‏اى در بیان ماهیت و هویت؛
    42. ‎رساله‌‏اى در بیان «أنا نقطة تحت الباء»؛
    43. ‎رساله في تحقيق معنى الإنسان؛
    44. ‎رساله‌‏اى در تحقیق جبر و اختیار (غیر از رساله «الجبر و الاختيار» عربى که ذکر آن گذشت)؛
    45. رساله‌‏اى در تربیت اولاد؛
    46. ‎رساله‌‏اى در تعریف علم کلام؛
    47. ‎رساله‌‏اى در تقسیم علم؛
    48. ‎رساله‌‏اى در توجیه تشبیه؛
    49. رساله «تهلیلیه»، به فارسى در بیان و شرح کلمه «لا إله إلا اللّه»؛
    50. ‎رساله‌‏اى در حلّ مغلطه مشهور به «جذر اصمّ»؛
    51. ‎رساله خلخالية في مقدار الخلخال التي تزين بها المرأة رجلها؛
    52. ‎رساله‌‏اى در خواص حروف؛
    53. ‎رساله‌‏اى در دیوان مظالم؛
    54. ‎رساله‌‏اى در شرح خطبه «طوالع» بیضاوى؛
    55. ‎رساله‌‏اى در صیحه و صدا؛
    56. ‎رساله‌‏اى در عدالت؛
    57. ‎رساله عرض‎نامه؛
    58. ‎رساله عشریه؛
    59. ‎رساله‌‏اى در علم النفس؛
    60. ‎رساله قلمیه؛
    61. ‎رساله‌‏اى در «الكلمة التوحيد»؛
    62. ‎الزوراء؛
    63. ‎شرح اثبات جواهر مفارق خواجه نصیرالدین طوسى؛
    64. ‎شرح اربعین حدیث محیی‌الدین یحیى بن شرف نووى؛
    65. ‎شرح تحریر اقلیدس خواجه نصیرالدین؛
    66. ‎شرح خطبه طوالع؛
    67. ‎شرح رساله نصیریه در تحقیق معنى نفس الامر؛
    68. ‎شرح سى فصل خواجه نصیرالدین؛
    69. ‎شرح عقائد عضدى؛
    70. ‎شرح قصیده ابوعلى بغدادى در علم هیئت؛
    71. ‎شواكل الحور في شرح هياكل النور؛
    72. ‎شرح غزل حافظ: «در همه دیر مغان نیست، چو من شیدایى»؛
    73. ‎شرح غزل حافظ: «دوش دیدم که ملائک در میخانه زدند»؛
    74. ‎شرح غزل: «گر مسلمانى در این است که حافظ دارد»؛
    75. ‎شرح بیت حافظ: «پیر ما گفت خطا بر قلم صنع نرفت»؛
    76. ‎شرح بیتى از شبسترى: «به اصل خویش بنگر نیک بنگر ‎که مادر را پدر شد باز مادر»؛
    77. ‎شرح بیت دیگرى از شبسترى: «تفکر رفتن از باطل سوى حق ‎به‌جز اندر بدیدن کل مطلق»؛
    78. ‎شرح رباعیات خود براى قیصر روم؛
    79. ‎شرح بر منهاج الوصول بیضاوى؛
    80. ‎العشر الجلالية؛
    81. ‎عشرت‌نامه (فارسى)؛
    82. ‎عين الحكمة؛
    83. ‎مقاله‌‏اى خالى از لغات عربى؛
    84. ‎نور الهداية[۸].

    پانویس

    1. ر.ک: دوانی، محمد بن اسعد، ص15
    2. ر.ک: همان، ص17-18
    3. ر.ک: همان، ص18-19
    4. ر.ک: همان، ص19
    5. ر.ک: همان، ص16
    6. ر.ک: همان، ص19-21
    7. ر.ک: همان، ص21-24
    8. ر.ک: همان، ص24-30

    منابع مقاله

    دوانی، محمد بن اسعد، «ثلاث رسائل»، تحقیق احمد تویسرکانی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، 1411ق.

    وابسته‌ها