۱۰۶٬۳۳۳
ویرایش
←وابسته‌ها
جز (جایگزینی متن - '[[ ' به '[[') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) |
||
| (۳۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class= | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR00724.jpg|بندانگشتی| | [[پرونده:NUR00724.jpg|بندانگشتی|آرامگاه خیام نیشابوری]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | ||
|- | |- | ||
! نام!! data-type= | ! نام!! data-type="authorName" |خیام، عمر بن ابراهیم | ||
|- | |- | ||
| | |نامهای دیگر | ||
|data-type= | | data-type="authorOtherNames" | خیام نیشابوری، اب‍و ال‍ف‍ت‍ح عمر بن ابراهیم | ||
خیام نیشابوری، اب‍و ح‍ف‍ص عمر بن ابراهیم | خیام نیشابوری، اب‍و ح‍ف‍ص عمر بن ابراهیم | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
عمر خیام | عمر خیام | ||
نیشابوری، | نیشابوری، غیاث الدین عمر | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
|data-type= | | data-type="authorfatherName" |ابراهیم | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
|data-type= | | data-type="authorbirthDate" |1048 م | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
|data-type= | | data-type="authorBirthPlace" |نیشابور | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
|data-type= | | data-type="authorDeathDate" |517 ق یا 1123 م | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
|data-type= | | data-type="authorTeachers" |امام موفق نيشابورى | ||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
|data-type= | | data-type="authorWritings" |[[رسائل فلسفی (ضمن کتاب حکمت بو علی سینا)]] | ||
[[متن و ترجمه دو رساله فلسفی]] | |||
[[ | |- class="articleCode" | ||
|-class= | |کد مؤلف | ||
|کد | | data-type="authorCode" |AUTHORCODE00724AUTHORCODE | ||
|data-type= | |||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''غياث‌الدين، ابوالفتح، عمر بن ابراهیم خيام''' (متولد ۲۸ اردیبهشت ۴۲۷ در نیشابور - درگذشتهٔ ۱۲ آذر ۵۱۰ درنیشابور)، شاعر، فیلسوف، منجم، ریاضیدان دوره سلجوقیان | |||
== ولادت == | |||
خیام ملقب به حجةالحق در سال 439ق / 1048م، در شهر نيشابور و در زمانى به دنيا آمد كه تركان سلجوقى بر خراسان، ناحيه‌اى وسيع در شرق ايران، تسلط داشتند. | |||
خيام سپس به اصفهان رفت و مدت 18 سال در آنجا اقامت گزيد و با حمايت ملك‌شاه سلجوقى و وزيرش | == کسب علم == | ||
وى در زادگاه خويش به آموختن علم پرداخت و نزد عالمان و استادان برجسته آن شهر، از جمله امام موفق نيشابورى، علوم زمانه خويش را فراگرفت و چنان‌كه گفته‌اند بسيار جوان بود كه در فلسفه و رياضيات تبحر يافت. خيام در سال 461ش، به قصد سمرقند، نيشابور را ترك كرد و در آنجا تحت حمايت ابوطاهر، عبدالرحمن بن احمد، قاضى القضات سمرقند اثر برجسته خود را در جبر تأليف كرد. | |||
== تأسیس رصدخانه == | |||
خيام سپس به اصفهان رفت و مدت 18 سال در آنجا اقامت گزيد و با حمايت ملك‌شاه سلجوقى و وزيرش نظام‌الملک، به همراه جمعى از دانشمندان و رياضى‌دانان معروف زمانه خود، در رصدخانه‌اى كه به دستور ملك‌شاه تأسيس شده بود، به انجام تحقيقات نجومى پرداخت. حاصل اين تحقيقات، اصلاح تقويم رايج در آن زمان و تنظيم تقويم جلالى (لقب سلطان ملك‌شاه سلجوقى) بود. | |||
در تقويم جلالى، سال شمسى تقريباً برابر با 365 روز و 5 ساعت و 48 دقيقه و 45 ثانيه است. سال، دوازده ماه دارد. 6 ماه نخست هر ماه، 31 روز و 5 ماه بعد هر ماه، 30 روز و ماه آخر، 29 روز است. هر چهارسال، يك سال را كبيسه مى‌خوانند كه ماه آخر آن 30 روز است و آن سال، 366 روز است. در تقويم جلالى هر پنج هزار سال، يك روز اختلاف زمان وجود دارد؛ درصورتى‌كه در تقويم گريگورى هر ده هزار سال، سه روز اشتباه دارد. | در تقويم جلالى، سال شمسى تقريباً برابر با 365 روز و 5 ساعت و 48 دقيقه و 45 ثانيه است. سال، دوازده ماه دارد. 6 ماه نخست هر ماه، 31 روز و 5 ماه بعد هر ماه، 30 روز و ماه آخر، 29 روز است. هر چهارسال، يك سال را كبيسه مى‌خوانند كه ماه آخر آن 30 روز است و آن سال، 366 روز است. در تقويم جلالى هر پنج هزار سال، يك روز اختلاف زمان وجود دارد؛ درصورتى‌كه در تقويم گريگورى هر ده هزار سال، سه روز اشتباه دارد. | ||
بعد از كشته شدن | بعد از كشته شدن نظام‌الملک و سپس ملك‌شاه، در ميان فرزندان ملك‌شاه بر سر تصاحب سلطنت اختلاف افتاد. | ||
به دليل آشوب‌ها و درگيرى‌هاى ناشى از اين امر، مسائل علمى و فرهنگى كه قبلا از اهميت خاصى برخوردار بود، به فراموشى سپرده شد. عدم توجه به امور علمى و دانشمندان و رصدخانه، خيام را بر آن داشت كه اصفهان را به قصد خراسان ترك كند. وى باقى عمر خويش را در شهرهاى مهم خراسان، به‌ويژه نيشابور و مرو كه پايتخت فرمانروايى سنجر (پسر سوم ملك‌شاه) بود، گذراند. در آن زمان، مرو، يكى از مراكز مهم علمى و فرهنگى دنيا به شمار مى‌رفت و دانشمندان زيادى در آن حضور داشتند؛ بيشتر كارهاى علمى خيام، پس از مراجعت از اصفهان، در اين شهر، جامه عمل به خود گرفت. | به دليل آشوب‌ها و درگيرى‌هاى ناشى از اين امر، مسائل علمى و فرهنگى كه قبلا از اهميت خاصى برخوردار بود، به فراموشى سپرده شد. عدم توجه به امور علمى و دانشمندان و رصدخانه، خيام را بر آن داشت كه اصفهان را به قصد خراسان ترك كند. وى باقى عمر خويش را در شهرهاى مهم خراسان، به‌ويژه نيشابور و مرو كه پايتخت فرمانروايى سنجر (پسر سوم ملك‌شاه) بود، گذراند. در آن زمان، مرو، يكى از مراكز مهم علمى و فرهنگى دنيا به شمار مى‌رفت و دانشمندان زيادى در آن حضور داشتند؛ بيشتر كارهاى علمى خيام، پس از مراجعت از اصفهان، در اين شهر، جامه عمل به خود گرفت. | ||
== دستاوردهای علمی خیام == | |||
دستاوردهاى علمى خيام براى جامعه بشرى، متعدد و بسيار درخور توجه بوده است. وى براى نخستين بار در تاريخ رياضى، به‌نحو تحسين‌برانگيزى معادله‌هاى درجه اول تا سوم را دسته‌بندى كرد و سپس با استفاده از ترسيمات هندسى مبتنى بر مقاطع مخروطى توانست براى تمامى آنها راه حلى كلى ارائه كند. بااين‌همه، تقريباً چهار قرن قبل از دكارت توانست به يكى از مهم‌ترين دستاوردهاى بشرى در تاريخ جبر، بلكه علوم دست يابد و راه حلى را كه دكارت بعدها (به‌صورت كامل‌تر) بيان كرد، پيش نهد. | دستاوردهاى علمى خيام براى جامعه بشرى، متعدد و بسيار درخور توجه بوده است. وى براى نخستين بار در تاريخ رياضى، به‌نحو تحسين‌برانگيزى معادله‌هاى درجه اول تا سوم را دسته‌بندى كرد و سپس با استفاده از ترسيمات هندسى مبتنى بر مقاطع مخروطى توانست براى تمامى آنها راه حلى كلى ارائه كند. بااين‌همه، تقريباً چهار قرن قبل از دكارت توانست به يكى از مهم‌ترين دستاوردهاى بشرى در تاريخ جبر، بلكه علوم دست يابد و راه حلى را كه دكارت بعدها (به‌صورت كامل‌تر) بيان كرد، پيش نهد. | ||
| خط ۶۵: | خط ۷۱: | ||
== تأليفات == | == تأليفات == | ||
#رسايل فلسفى؛ | |||
#رساله ضياء العلى؛ | |||
#رساله‌اى در صورت و تضاد؛ | |||
#ترجمه خطبه ابن سينا؛ | |||
#رساله‌اى در صحت طرق هندسى براى استخراج جذر و كعب؛ | |||
#رساله مشكلات ايجاب؛ | |||
#رساله‌اى در طبیعیات؛ | |||
#رساله نظام‌الملک در بيان حكومت؛ | |||
#رساله لوازم الاكمنة؛ | |||
#اشعار عربى؛ | |||
#رباعيات فارسى؛ | |||
#عيون الحكمة؛ | |||
#رساله معراجيه. | |||
== منابع مقاله == | |||
انجمن‌هاى علمى - فرهنگى پارسى فروم، صفحه علم و دانش، 10 ارديبهشت 1390. | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رسائل فلسفی (ضمن کتاب حکمت بو علی سینا)]] | |||
[[متن و ترجمه دو رساله فلسفی]] | |||
[[ | |||
[[ | [[رباعیات عمر خیام]] | ||
[[ | [[سه چهره از خیام (با سیر در احوال و آثار حکیم نیشابور)]] | ||
[[ | [[رباعیات حکیم خیام، طربخانه یار احمد رشیدی، رساله سلسلة الترتیب، خطبه تمجید ابن سینا]] | ||
[[ | [[رباعیات حکیم عمر خیام به 30 زبان]] | ||
[[ | [[نوروز نامه: رساله‌ای در منشاء و تاريخ و آداب جشن نوروز]] | ||
[[ | [[رباعیات عمر خیام نیشابوری، متن درست و کامل رباعیات خیام]] | ||
[[ديوان خیام]] | [[ديوان خیام]] | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:شاعران]] | |||
[[رده:منجمان]] | |||
[[رده:ریاضیدانان]] | |||