قمی، محمدطاهر بن محمدحسین: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «<div class='wikiInfo'> بندانگشتی|محمدطاهر بن محمدحسین قمی {| class="wikitable a...» ایجاد کرد) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'قمی (ابهام زدایی)' به 'قمی (ابهام‌زدایی)') |
||
| (۳۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class= | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR10468.jpg|بندانگشتی|محمدطاهر بن محمدحسین قمی]] | [[پرونده:NUR10468.jpg|بندانگشتی|محمدطاهر بن محمدحسین قمی]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | ||
|- | |- | ||
! نام!! data-type= | ! نام!! data-type="authorName" |محمدطاهر بن محمدحسین قمی | ||
|- | |- | ||
| | |نام‌های دیگر | ||
|data-type= | | data-type="authorOtherNames" | شیرازی، محمدطاهر بن محمدحسين | ||
نجفي، محمدطاهر بن محمدحسين | نجفي، محمدطاهر بن محمدحسين | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
|data-type= | | data-type="authorfatherName" |محمدحسین | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
|data-type= | | data-type="authorbirthDate" | قرن یازدهم | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
|data-type= | | data-type="authorBirthPlace" |شیراز | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
|data-type= | | data-type="authorDeathDate" | / 1098ق | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
|data-type= | | data-type="authorTeachers" |سید نورالدین بن علی عاملی | ||
شیخ محمد بن جابر بن عباس نجفی | |||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
|data-type= | | data-type="authorWritings" |[[الأربعين في إمامة الأئمة الطاهرين]] | ||
[[میراث اسلامی ایران]] | |||
|- class="articleCode" | |||
|کد مؤلف | |||
|-class= | | data-type="authorCode" |AUTHORCODE10468AUTHORCODE | ||
|کد | |||
|data-type= | |||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''محمدطاهر بن محمدحسین قمی''' (متوفی 1098ق)، فقیه، متکلم، اخباری قرن یازدهم و از مشایخ اجازه شیخ حر عاملی و علامه مجلسی است. از آثار اوست: | {{کاربردهای دیگر|قمی (ابهام‌زدایی)}} | ||
'''محمدطاهر بن محمدحسین قمی''' (متوفی 1098ق)، فقیه، متکلم، اخباری قرن یازدهم و از مشایخ اجازه [[حر عاملی، محمد بن حسن|شیخ حر عاملی]] و [[مجلسی، محمدباقر|علامه مجلسی]] است. از آثار اوست: «حجةالإسلام في شرح تهذيب الأحكام»، الأربعين في فضائل أميرالمؤمنين و إمامة الأئمة المعصومين» و... | |||
== | ==ولادت == | ||
سال تولد او دقیقاً معلوم نیست و در کتب اصحاب تراجم در این رابطه چیزی ذکر نشده است. زادگاهش شیراز بوده و در اوان جوانی به نجف اشرف کوچ کرد و در آنجا نشو و نما یافت. وی در نجف تحصیلات خود را به انجام رسانید و علوم و معارف الهی را کسب نمود و در علوم و فنون مختلف صاحب‌نظر شد. بعد از اتمام مراحل تحصیل، به شهر مقدس قم منتقل شد و در آنجا به مقام زعامت و مرجعیت نائل آمد و مرتبه | سال تولد او دقیقاً معلوم نیست و در کتب اصحاب تراجم در این رابطه چیزی ذکر نشده است. زادگاهش شیراز بوده و در اوان جوانی به نجف اشرف کوچ کرد و در آنجا نشو و نما یافت. | ||
== تحصیلات و موقعیت اجتماعی == | |||
وی در نجف تحصیلات خود را به انجام رسانید و علوم و معارف الهی را کسب نمود و در علوم و فنون مختلف صاحب‌نظر شد. بعد از اتمام مراحل تحصیل، به شهر مقدس قم منتقل شد و در آنجا به مقام زعامت و مرجعیت نائل آمد و مرتبه شیخالاسلام و امامت جمعه و جماعت را در این شهر عهدهدار گردید. او در میان اقشار مختلف مردم محبوبیتی فراوان داشت و دستوراتش را همگان پیروی می‌کردند<ref>ر.ک: مبلغی، محمدرضا، مجله: نامه قم</ref>. | |||
او نماز جمعه می‌خواند و به تارکین آن انکار شدید داشت. معاند مذاق فلاسفه و صوفیه بوده و بین او و ملا خلیل قزوینی که نماز جمعه را در زمان غیبت حرام می‌دانسته، جریانی واقع شد. همچنین در مسئله تصوف نیز مکاتباتی بین او و یکی از علمای نامی وقت، به عمل آمد و رساله‌ای در رد صوفیه نوشته و جمعی از عرفا و علما را رد کرده است؛ بلکه می‌گویند که در چند رساله خود سماع و خرقه‌پوشی و پشمینه‌پوشی و چله‌نشینی و عزلت و انتفاع از مردم و به زبان آوردن لفظ طریقت و حقیقت و قول به عشق حقیقی و مکاشفات عرفانیه و نظایر این‌ها را از بدعت‌های مهلکه شمرده است<ref>ر.ک: درگاهی، حسین؛ طارمی، حسن، صفحه یازدهم</ref>. | او نماز جمعه می‌خواند و به تارکین آن انکار شدید داشت. معاند مذاق فلاسفه و صوفیه بوده و بین او و ملا خلیل قزوینی که نماز جمعه را در زمان غیبت حرام می‌دانسته، جریانی واقع شد. همچنین در مسئله تصوف نیز مکاتباتی بین او و یکی از علمای نامی وقت، به عمل آمد و رساله‌ای در رد صوفیه نوشته و جمعی از عرفا و علما را رد کرده است؛ بلکه می‌گویند که در چند رساله خود سماع و خرقه‌پوشی و پشمینه‌پوشی و چله‌نشینی و عزلت و انتفاع از مردم و به زبان آوردن لفظ طریقت و حقیقت و قول به عشق حقیقی و مکاشفات عرفانیه و نظایر این‌ها را از بدعت‌های مهلکه شمرده است<ref>ر.ک: درگاهی، حسین؛ طارمی، حسن، صفحه یازدهم</ref>. | ||
==گفتار بزرگان درباره ایشان== | ==گفتار بزرگان درباره ایشان== | ||
علامه امینی از او چنین یاد می‌کند: مولی محمدطاهر بن محمدحسین شیرازی، نجفی، قمی، یکی از نوادری است که در دانش‌های گوناگون تبحری بسزا داشت و شخصیتی برجسته از مشایخ اجازات حدیث بود که زنجیره پیوسته اسانید بدیشان اتصال می‌یابد. او فقه سرشار را با فلسفه درست و بلندی پایه جمع کرده بود و آگاهی کامل از حدیث و آشنایی فراوان با ادب و فرهنگ داشت. فضیلت بسیار را با اندرزهای رسا، مواعظ سودمند، سخنان حکیمانه پرارج و شعر روان که به رشته‌های گوهر و دانه‌های جواهر می‌مانست درآمیخته بود. نویسندگان کتب رجال در ستایش و بزرگداشت وی بر یکدیگر سبقت گرفته‌اند. | [[امینی نجفی، عبدالحسین|علامه امینی]] از او چنین یاد می‌کند: مولی محمدطاهر بن محمدحسین شیرازی، نجفی، قمی، یکی از نوادری است که در دانش‌های گوناگون تبحری بسزا داشت و شخصیتی برجسته از مشایخ اجازات حدیث بود که زنجیره پیوسته اسانید بدیشان اتصال می‌یابد. او فقه سرشار را با فلسفه درست و بلندی پایه جمع کرده بود و آگاهی کامل از حدیث و آشنایی فراوان با ادب و فرهنگ داشت. فضیلت بسیار را با اندرزهای رسا، مواعظ سودمند، سخنان حکیمانه پرارج و شعر روان که به رشته‌های گوهر و دانه‌های جواهر می‌مانست درآمیخته بود. نویسندگان کتب رجال در ستایش و بزرگداشت وی بر یکدیگر سبقت گرفته‌اند. | ||
صاحب «أمل الآمال» می‌فرماید: او یکی از فضلای معاصر ما بشمار می‌رود؛ محققی دقیق النظر، ثقه و بسیار مورد اطمینان است. فقیهی آگاه از علم کلام و محدثی جلیل القدر و بزرگوار است. محدث نوری نیز در | [[حر عاملی، محمد بن حسن|صاحب «أمل الآمال»]] می‌فرماید: او یکی از فضلای معاصر ما بشمار می‌رود؛ محققی دقیق النظر، ثقه و بسیار مورد اطمینان است. فقیهی آگاه از علم کلام و محدثی جلیل القدر و بزرگوار است. [[نوری، حسین بن محمدتقی|محدث نوری]] نیز در «[[مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل|مستدرك الوسائل]]»، او را چنین توصیف می‌کند: عالم جلیل ارجمند، چهره برجسته و سرشناس طایفه شیعه و صاحب نگاشت‌هایی زیبا و سودمند<ref>ر.ک: همان، صفحه یازدهم و دوازدهم</ref>. | ||
==اساتید== | ==اساتید== | ||
باآنکه ارباب تراجم | باآنکه ارباب تراجم گفتهاند: «وی برههای از زندگانی و عمر شریف خود را در حوزه نجف اشرف سپری کرده و سپس به قم منتقل شد و در آنجا به مرجعیت نائل گردیده است»، ولی در کتب رجالی، مشایخ و اساتید وی را یادآور نشدهاند. | ||
او خود در آخر کتاب «حجة الإسلام»، اساتید خود را که از آنان روایت کرده، ذکر می‌کند و نام دو تن از دانشمندان را یادآور | او خود در آخر کتاب «حجة الإسلام»، اساتید خود را که از آنان روایت کرده، ذکر می‌کند و نام دو تن از دانشمندان را یادآور میشود: | ||
# سید نورالدین بن علی عاملی؛ | # سید نورالدین بن علی عاملی؛ | ||
# شیخ محمد بن جابر بن عباس نجفی<ref>ر.ک: مبلغی، محمدرضا، مجله: نامه قم</ref>. | # شیخ محمد بن جابر بن عباس نجفی<ref>ر.ک: مبلغی، محمدرضا، مجله: نامه قم</ref>. | ||
==شاگردان== | ==شاگردان== | ||
# ملا محمدباقر مجلسی (1110ق)؛ | # [[مجلسی، محمدباقر|ملا محمدباقر مجلسی]] (1110ق)؛ | ||
# محمد بن حسن حرّ عاملی (1104ق)؛ | # [[حر عاملی، محمد بن حسن|محمد بن حسن حرّ عاملی]] (1104ق)؛ | ||
# مولی محمدمحسن فیض کاشانی (1091ق)؛ | # [[فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی|مولی محمدمحسن فیض کاشانی]] (1091ق)؛ | ||
# شیخ نورالدین اخباری؛ | # شیخ نورالدین اخباری؛ | ||
و...<ref>ر.ک: | و..<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
==وفات== | |||
ایشان در سال 1098ق، در قم وفات نمود و در قبرستان شیخان دفن گردید<ref>ر.ک: همان، صفحه بیست‌ودوم</ref>. | |||
البته مولی فتحعلی در صفحه اول کتاب «حجة الإسلام»، سال وفات وی را 1100ق، دانسته است<ref>ر.ک: مبلغی، محمدرضا، مجله: نامه قم</ref>. | |||
==آثار== | ==آثار== | ||
از وی نوشته‌های ارزشمندی در موضوعات مختلف برجای مانده است. | از وی نوشته‌های ارزشمندی در موضوعات مختلف برجای مانده است. | ||
علامه امینی، از آثار وی، بیشترین تعداد را در کتاب شریف الغدير نام برده است (21 اثر) و به دلالت «معجم مؤلفي الشيعة» آثار یادشده از وی در «الذريعة إلی تصانيف الشيعة» در حقیقت 17 اثر است و این در حالی است که آثار وی مسلماً بیش از این است. | علامه امینی، از آثار وی، بیشترین تعداد را در کتاب شریف الغدير نام برده است (21 اثر) و به دلالت «معجم مؤلفي الشيعة» آثار یادشده از وی در «الذريعة إلی تصانيف الشيعة» در حقیقت 17 اثر است و این در حالی است که آثار وی مسلماً بیش از این است. | ||
{{ستون-شروع|2}} | |||
# عطیه ربانی و هدیه سلیمانی؛ | # عطیه ربانی و هدیه سلیمانی؛ | ||
| خط ۷۲: | خط ۸۱: | ||
# بهجة الدارين در حکمت؛ | # بهجة الدارين در حکمت؛ | ||
# رسالة السلامية، در جواز ترک «السلام عليك أيها النبي» در سلام نماز؛ | # رسالة السلامية، در جواز ترک «السلام عليك أيها النبي» در سلام نماز؛ | ||
# الجامع في أصول الفقه | # الجامع في أصول الفقه والدين که آن را «حجةالإسلام في شرح تهذيب الأحكام» نام نهاده است؛ | ||
# الأربعين في فضائل أميرالمؤمنين و إمامة الأئمة المعصومين؛ | # الأربعين في فضائل أميرالمؤمنين و إمامة الأئمة المعصومين؛ | ||
# | # الفوائدالدينية في الرد علی الحكماء و الصوفية؛ | ||
# حكمة العارفين في رد شبهة المخالفين؛ | # حكمة العارفين في رد شبهة المخالفين؛ | ||
# تنبيه الراقدين در مواعظ؛ | # تنبيه الراقدين در مواعظ؛ | ||
| خط ۱۱۷: | خط ۱۲۶: | ||
# رساله در بیان قرائات احسن؛ | # رساله در بیان قرائات احسن؛ | ||
# مرآت جنت و نار؛ | # مرآت جنت و نار؛ | ||
# رساله در مناسک حج<ref> درگاهی، حسین؛ طارمی، حسن، صفحه دوازدهم تا هفدهم</ref>. | # رساله در مناسک حج<ref>درگاهی، حسین؛ طارمی، حسن، صفحه دوازدهم تا هفدهم</ref>. | ||
{{پایان}} | |||
==پانویس == | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
# درگاهی، حسین؛ طارمی، حسن، «سفينة النجاة»، تألیف محمدطاهر قمی، انتشارات نیک معارف، تهران، چاپ اول، 1373ش. | # درگاهی، حسین؛ طارمی، حسن، «سفينة النجاة»، تألیف محمدطاهر قمی، انتشارات نیک معارف، تهران، چاپ اول، 1373ش. | ||
# مبلغی، محمدرضا، «زندگی، آثار و احوال مولی محمدطاهر قمی»، مجله: نامه قم، شماره 19 و 20، پاییز و زمستان | # [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6440/7051/85501 مبلغی، محمدرضا، «زندگی، آثار و احوال مولی محمدطاهر قمی»، مجله: نامه قم، شماره 19 و 20، پاییز و زمستان 1381] | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[الأربعين في إمامة الأئمة الطاهرين]] | |||
[[میراث اسلامی ایران]] | |||
[[تحفة الأخیار]] | |||
[[دوازده رساله فقهی درباره نماز جمعه از روزگار صفوی]] | |||
[[سفينة النجاة (قمی)]] | |||
[[ترتیب التهذیب و یلیه کتاب حجةالاسلام فی شرح تهذیب الاحکام]] | |||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۳:۰۴
| نام | محمدطاهر بن محمدحسین قمی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | شیرازی، محمدطاهر بن محمدحسين
نجفي، محمدطاهر بن محمدحسين |
| نام پدر | محمدحسین |
| متولد | قرن یازدهم |
| محل تولد | شیراز |
| رحلت | / 1098ق |
| اساتید | سید نورالدین بن علی عاملی
شیخ محمد بن جابر بن عباس نجفی |
| برخی آثار | الأربعين في إمامة الأئمة الطاهرين |
| کد مؤلف | AUTHORCODE10468AUTHORCODE |
برای دیگر کاربردها، قمی (ابهام‌زدایی) را ببینید.
محمدطاهر بن محمدحسین قمی (متوفی 1098ق)، فقیه، متکلم، اخباری قرن یازدهم و از مشایخ اجازه شیخ حر عاملی و علامه مجلسی است. از آثار اوست: «حجةالإسلام في شرح تهذيب الأحكام»، الأربعين في فضائل أميرالمؤمنين و إمامة الأئمة المعصومين» و...
ولادت
سال تولد او دقیقاً معلوم نیست و در کتب اصحاب تراجم در این رابطه چیزی ذکر نشده است. زادگاهش شیراز بوده و در اوان جوانی به نجف اشرف کوچ کرد و در آنجا نشو و نما یافت.
تحصیلات و موقعیت اجتماعی
وی در نجف تحصیلات خود را به انجام رسانید و علوم و معارف الهی را کسب نمود و در علوم و فنون مختلف صاحب‌نظر شد. بعد از اتمام مراحل تحصیل، به شهر مقدس قم منتقل شد و در آنجا به مقام زعامت و مرجعیت نائل آمد و مرتبه شیخالاسلام و امامت جمعه و جماعت را در این شهر عهدهدار گردید. او در میان اقشار مختلف مردم محبوبیتی فراوان داشت و دستوراتش را همگان پیروی می‌کردند[۱].
او نماز جمعه می‌خواند و به تارکین آن انکار شدید داشت. معاند مذاق فلاسفه و صوفیه بوده و بین او و ملا خلیل قزوینی که نماز جمعه را در زمان غیبت حرام می‌دانسته، جریانی واقع شد. همچنین در مسئله تصوف نیز مکاتباتی بین او و یکی از علمای نامی وقت، به عمل آمد و رساله‌ای در رد صوفیه نوشته و جمعی از عرفا و علما را رد کرده است؛ بلکه می‌گویند که در چند رساله خود سماع و خرقه‌پوشی و پشمینه‌پوشی و چله‌نشینی و عزلت و انتفاع از مردم و به زبان آوردن لفظ طریقت و حقیقت و قول به عشق حقیقی و مکاشفات عرفانیه و نظایر این‌ها را از بدعت‌های مهلکه شمرده است[۲].
گفتار بزرگان درباره ایشان
علامه امینی از او چنین یاد می‌کند: مولی محمدطاهر بن محمدحسین شیرازی، نجفی، قمی، یکی از نوادری است که در دانش‌های گوناگون تبحری بسزا داشت و شخصیتی برجسته از مشایخ اجازات حدیث بود که زنجیره پیوسته اسانید بدیشان اتصال می‌یابد. او فقه سرشار را با فلسفه درست و بلندی پایه جمع کرده بود و آگاهی کامل از حدیث و آشنایی فراوان با ادب و فرهنگ داشت. فضیلت بسیار را با اندرزهای رسا، مواعظ سودمند، سخنان حکیمانه پرارج و شعر روان که به رشته‌های گوهر و دانه‌های جواهر می‌مانست درآمیخته بود. نویسندگان کتب رجال در ستایش و بزرگداشت وی بر یکدیگر سبقت گرفته‌اند.
صاحب «أمل الآمال» می‌فرماید: او یکی از فضلای معاصر ما بشمار می‌رود؛ محققی دقیق النظر، ثقه و بسیار مورد اطمینان است. فقیهی آگاه از علم کلام و محدثی جلیل القدر و بزرگوار است. محدث نوری نیز در «مستدرك الوسائل»، او را چنین توصیف می‌کند: عالم جلیل ارجمند، چهره برجسته و سرشناس طایفه شیعه و صاحب نگاشت‌هایی زیبا و سودمند[۳].
اساتید
باآنکه ارباب تراجم گفتهاند: «وی برههای از زندگانی و عمر شریف خود را در حوزه نجف اشرف سپری کرده و سپس به قم منتقل شد و در آنجا به مرجعیت نائل گردیده است»، ولی در کتب رجالی، مشایخ و اساتید وی را یادآور نشدهاند.
او خود در آخر کتاب «حجة الإسلام»، اساتید خود را که از آنان روایت کرده، ذکر می‌کند و نام دو تن از دانشمندان را یادآور میشود:
- سید نورالدین بن علی عاملی؛
- شیخ محمد بن جابر بن عباس نجفی[۴].
شاگردان
- ملا محمدباقر مجلسی (1110ق)؛
- محمد بن حسن حرّ عاملی (1104ق)؛
- مولی محمدمحسن فیض کاشانی (1091ق)؛
- شیخ نورالدین اخباری؛
و..[۵].
وفات
ایشان در سال 1098ق، در قم وفات نمود و در قبرستان شیخان دفن گردید[۶]. البته مولی فتحعلی در صفحه اول کتاب «حجة الإسلام»، سال وفات وی را 1100ق، دانسته است[۷].
آثار
از وی نوشته‌های ارزشمندی در موضوعات مختلف برجای مانده است. علامه امینی، از آثار وی، بیشترین تعداد را در کتاب شریف الغدير نام برده است (21 اثر) و به دلالت «معجم مؤلفي الشيعة» آثار یادشده از وی در «الذريعة إلی تصانيف الشيعة» در حقیقت 17 اثر است و این در حالی است که آثار وی مسلماً بیش از این است.
- عطیه ربانی و هدیه سلیمانی؛
- تحفة الأخيار و كشف الأسرار (این کتاب شرح رائیه نویسنده در مدح امیر مؤمنان(ع) است)؛
- بهجة الدارين در حکمت؛
- رسالة السلامية، در جواز ترک «السلام عليك أيها النبي» در سلام نماز؛
- الجامع في أصول الفقه والدين که آن را «حجةالإسلام في شرح تهذيب الأحكام» نام نهاده است؛
- الأربعين في فضائل أميرالمؤمنين و إمامة الأئمة المعصومين؛
- الفوائدالدينية في الرد علی الحكماء و الصوفية؛
- حكمة العارفين في رد شبهة المخالفين؛
- تنبيه الراقدين در مواعظ؛
- رساله در خلل نماز؛
- حق اليقين في معرفة أصول الدين؛
- منهاج العارفين که در شرح رباعیات اوست؛
- فرقة الدارين در عدالت؛
- رساله در نماز شب؛
- رساله در اذکار؛
- شرح تهذيب الحديث؛
- رساله در فرائض؛
- رساله در رضاع؛
- مفتاح العدالة؛
- رسالة الجمعة؛
- سفينة النجاة؛
- اثناعشرية؛
- رساله در بیان حال و مآل ناصبی؛
- ترجمه مصائب النواصب؛
- ترجمه و شرح قصه ديك الجن اسحاق بن ابراهیم با هارون؛
- ترجمه حدیث اجتماع سعد بن عبدالله قمی با ناصبی؛
- فضیلت سوره قدر؛
- رساله در کفارات؛
- تحفة الدارين؛
- تحفه عباسی؛
- رساله در ترجمه نماز؛
- ترجمه و شرح خطبه شقشقیه؛
- تفسير الفاتحة و الإخلاص و القدر؛
- جامع صفوی؛
- رساله در زکات؛
- معالجة النفس؛
- نور الإيمان في فضائل القرآن؛
- مباحثة النفس؛
- منهج النجاة؛
- تحفه شاهی؛
- رساله در وجوب نماز جمعه؛
- مونس الأبرار؛
- محبان خدا؛
- ایمان اعطائی؛
- ترجمه تنبيه الراقدين؛
- كشف الأسرار؛
- تحفة العقلاء؛
- رساله در بیان قرائات احسن؛
- مرآت جنت و نار؛
- رساله در مناسک حج[۸].
پانویس
منابع مقاله
- درگاهی، حسین؛ طارمی، حسن، «سفينة النجاة»، تألیف محمدطاهر قمی، انتشارات نیک معارف، تهران، چاپ اول، 1373ش.
- مبلغی، محمدرضا، «زندگی، آثار و احوال مولی محمدطاهر قمی»، مجله: نامه قم، شماره 19 و 20، پاییز و زمستان 1381