بیهقی، ابراهیم بن محمد: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' ص ' به ' ص') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'بیهقی (ابهام زدایی)' به 'بیهقی (ابهام‌زدایی)') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
! نام!! data-type="authorName" |بیهقی، ابراهیم بن محمد | ! نام!! data-type="authorName" |بیهقی، ابراهیم بن محمد | ||
|- | |- | ||
| | |نامهای دیگر | ||
| data-type="authorOtherNames" | | | data-type="authorOtherNames" | | ||
|- | |- | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
|- class="articleCode" | |- class="articleCode" | ||
|کد مؤلف | |کد مؤلف | ||
| data-type="authorCode" | | | data-type="authorCode" |AUTHORCODE03350AUTHORCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
{{کاربردهای دیگر|بیهقی (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''بيهقى، ابراهیم بن محمد''' (سدۀ ۳یا ابتدای سدۀ ۴ق)، اديب ایرانى عربى‌نويس است. | |||
'''بيهقى، | |||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
از احوال او مطلقاً هيچ‌كس سخن نگفته و تنها كتابى كه مى‌تواند خبرى از او به دست دهد، همانا تنها تأليفى است ([[المحاسن و المساوي|المحاسن و المساوى]]) كه از او بر جاى مانده است. فريدريش شوالى و ژريس، به بررسى اين اثر همت گمارده‌اند، اما نتايجى كه به دست آمده، اندك است. ژريس مى‌كوشد لااقل محدوده زمانى زندگى او را تعيين كند تا بتواند در روند پيدايش و تحول آن نوعى ادبى كه «شايست و نشايست» خوانده شده، جاى مناسبى براى كتاب المحاسن و المساوى پيدا كند. پيش از اين، بروكلمان نوشته بود كه او به حلقه اديبان ابن معتز وابسته بوده است، اما در كتاب مذكور چيزى در تأييد اين سخن يافت نمى‌شود. در عوض در كتاب، دو نكته به تعيين زمان نگارش آن كمك كرده است: بيهقى يك بار در پايان داستانى كه درباره انگشترى | از نامش حدس مى‌زنيم كه از بيهق برخاسته است. از احوال او مطلقاً هيچ‌كس سخن نگفته و تنها كتابى كه مى‌تواند خبرى از او به دست دهد، همانا تنها تأليفى است ([[المحاسن و المساوي|المحاسن و المساوى]]) كه از او بر جاى مانده است. فريدريش شوالى و ژريس، به بررسى اين اثر همت گمارده‌اند، اما نتايجى كه به دست آمده، اندك است. ژريس مى‌كوشد لااقل محدوده زمانى زندگى او را تعيين كند تا بتواند در روند پيدايش و تحول آن نوعى ادبى كه «شايست و نشايست» خوانده شده، جاى مناسبى براى كتاب المحاسن و المساوى پيدا كند. پيش از اين، بروكلمان نوشته بود كه او به حلقه اديبان ابن معتز وابسته بوده است، اما در كتاب مذكور چيزى در تأييد اين سخن يافت نمى‌شود. در عوض در كتاب، دو نكته به تعيين زمان نگارش آن كمك كرده است: بيهقى يك بار در پايان داستانى كه درباره انگشترى گران‌بهایى نقل شده است، مى‌نويسد: آن انگشترى هم‌اكنون در اختيار خلفيه مقتدر است. در جاى ديگر نيز مى‌نويسد: «اين دو بيت را نوشته بر كفِ اتاقى كه ابن معتز در آن كشته شد - و به خط خود او - يافتيم». شايد همين روايت، بروكلمان را برآن داشته است كه بيهقى را وابسته به حلقه اديبان ابن معتز بپندارد. | ||
==مذهب بیهقی== | ==مذهب بیهقی== | ||
از فصل‌هاى نخستين كتاب، مذهب مؤلف نيز آشكار مى‌گردد. راست است كه او بنا بر سنت عامه نويسندگان، از مناقب حضرت پيامبر(ص) آغاز كرده و به جانشينان وى، ابوبكر، عمر و عثمان نيز پرداخته است، اما اگر سهم عثمان از يك صفحه هم تجاوز نمى‌كند، در عوض، | از فصل‌هاى نخستين كتاب، مذهب مؤلف نيز آشكار مى‌گردد. راست است كه او بنا بر سنت عامه نويسندگان، از مناقب حضرت پيامبر(ص) آغاز كرده و به جانشينان وى، ابوبكر، عمر و عثمان نيز پرداخته است، اما اگر سهم عثمان از يك صفحه هم تجاوز نمى‌كند، در عوض، فصل‌هایى به فضايل [[امام على(ع)]] و امام حسن و امام حسین(ع) و باب‌هایى به «مَساوى» دشمنان ايشان و خاصه قاتلان امام حسین(ع) اختصاص داده است. بااين‌همه، باب «محاسن كسانى كه از اهانت به صحابه پيامبر(ص) خوددارى كرده‌اند»، نشان از آن دارد كه او جانب اعتدال را فرونمى‌نهاده و شايد به آيين شیعیان زيديه بوده است. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
آنچه نام بيهقى را ماندگار ساخته، البته كتاب [[المحاسن و المساوي|المحاسن و المساوى]] اوست كه در زمينه نوع ادبى «زشت و زيبا» يا «شايست و نشايست»، نخستين تأليف به شمار مى‌آيد. برخى از دانشمندان مانند | آنچه نام بيهقى را ماندگار ساخته، البته كتاب [[المحاسن و المساوي|المحاسن و المساوى]] اوست كه در زمينه نوع ادبى «زشت و زيبا» يا «شايست و نشايست»، نخستين تأليف به شمار مى‌آيد. برخى از دانشمندان مانند اينو سترانزف، معتقدند كه كتاب المحاسن، منسوب به عمر بن فرخان در حقيقت تقليدى از كتاب‌هاى عهد ساسانى، معروف به شايست و نشايست بوده است. ژريس كه اين نظر را رد كرده، ظاهراً راه صواب را برگزيده است، زيرا نسخه‌اى از اين نوع كتاب و با همين عنوان به زبان پهلوى در دست است كه اساساً به آيين‌هاى دينى و مناسك و قوانين دين پرداخته و آن تقابل نيكى و بدى كه مورد نظر نوشته‌هاى عربى است، در آن ديده نمى‌شود. از آن گذشته، عنوانِ شايست و نشايست، طى سده اخير به آن داده شده است و پيش از آن، كتاب را روايت مى‌خواندند كه باز عنوانى ساختگى است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8347 آذرنوش،آذرتاش، ج 13، ص476]</ref>. | ||
==پانویس== | |||
<references/> | |||
== منابع مقاله == | ==منابع مقاله== | ||
[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8347 آذرنوش،آذرتاش، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1378] | |||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[المحاسن و المساوي]] | [[المحاسن و المساوي]] | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:ادیبان]] | |||
[[رده: | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۲:۱۱
| نام | بیهقی، ابراهیم بن محمد |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | محمد |
| متولد | سده 3 و یا ابتدای سده 4 |
| محل تولد | بیهق |
| رحلت | |
| اساتید | |
| برخی آثار | المحاسن و المساوي |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03350AUTHORCODE |
بيهقى، ابراهیم بن محمد (سدۀ ۳یا ابتدای سدۀ ۴ق)، اديب ایرانى عربى‌نويس است.
پیشینه
از نامش حدس مى‌زنيم كه از بيهق برخاسته است. از احوال او مطلقاً هيچ‌كس سخن نگفته و تنها كتابى كه مى‌تواند خبرى از او به دست دهد، همانا تنها تأليفى است (المحاسن و المساوى) كه از او بر جاى مانده است. فريدريش شوالى و ژريس، به بررسى اين اثر همت گمارده‌اند، اما نتايجى كه به دست آمده، اندك است. ژريس مى‌كوشد لااقل محدوده زمانى زندگى او را تعيين كند تا بتواند در روند پيدايش و تحول آن نوعى ادبى كه «شايست و نشايست» خوانده شده، جاى مناسبى براى كتاب المحاسن و المساوى پيدا كند. پيش از اين، بروكلمان نوشته بود كه او به حلقه اديبان ابن معتز وابسته بوده است، اما در كتاب مذكور چيزى در تأييد اين سخن يافت نمى‌شود. در عوض در كتاب، دو نكته به تعيين زمان نگارش آن كمك كرده است: بيهقى يك بار در پايان داستانى كه درباره انگشترى گران‌بهایى نقل شده است، مى‌نويسد: آن انگشترى هم‌اكنون در اختيار خلفيه مقتدر است. در جاى ديگر نيز مى‌نويسد: «اين دو بيت را نوشته بر كفِ اتاقى كه ابن معتز در آن كشته شد - و به خط خود او - يافتيم». شايد همين روايت، بروكلمان را برآن داشته است كه بيهقى را وابسته به حلقه اديبان ابن معتز بپندارد.
مذهب بیهقی
از فصل‌هاى نخستين كتاب، مذهب مؤلف نيز آشكار مى‌گردد. راست است كه او بنا بر سنت عامه نويسندگان، از مناقب حضرت پيامبر(ص) آغاز كرده و به جانشينان وى، ابوبكر، عمر و عثمان نيز پرداخته است، اما اگر سهم عثمان از يك صفحه هم تجاوز نمى‌كند، در عوض، فصل‌هایى به فضايل امام على(ع) و امام حسن و امام حسین(ع) و باب‌هایى به «مَساوى» دشمنان ايشان و خاصه قاتلان امام حسین(ع) اختصاص داده است. بااين‌همه، باب «محاسن كسانى كه از اهانت به صحابه پيامبر(ص) خوددارى كرده‌اند»، نشان از آن دارد كه او جانب اعتدال را فرونمى‌نهاده و شايد به آيين شیعیان زيديه بوده است.
آثار
آنچه نام بيهقى را ماندگار ساخته، البته كتاب المحاسن و المساوى اوست كه در زمينه نوع ادبى «زشت و زيبا» يا «شايست و نشايست»، نخستين تأليف به شمار مى‌آيد. برخى از دانشمندان مانند اينو سترانزف، معتقدند كه كتاب المحاسن، منسوب به عمر بن فرخان در حقيقت تقليدى از كتاب‌هاى عهد ساسانى، معروف به شايست و نشايست بوده است. ژريس كه اين نظر را رد كرده، ظاهراً راه صواب را برگزيده است، زيرا نسخه‌اى از اين نوع كتاب و با همين عنوان به زبان پهلوى در دست است كه اساساً به آيين‌هاى دينى و مناسك و قوانين دين پرداخته و آن تقابل نيكى و بدى كه مورد نظر نوشته‌هاى عربى است، در آن ديده نمى‌شود. از آن گذشته، عنوانِ شايست و نشايست، طى سده اخير به آن داده شده است و پيش از آن، كتاب را روايت مى‌خواندند كه باز عنوانى ساختگى است.[۱].
پانویس
منابع مقاله