ازهری، محمد بن احمد: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۲:۰۵

ازهری، محمد بن احمد

نام	ازهری، محمد بن احمد
نام‌های دیگر
نام پدر	احمد
متولد	282ق
محل تولد	هرات
رحلت	370 ق
اساتید	ابراهیم بن محمد بن عرفة نفطویه ابوبكر محمد بن سرى بن سهل عبدالله بن محمد بن عبدالعزيز بغوى
برخی آثار	تهذیب اللغة معاني القراءات
کد مؤلف	AUTHORCODE00331AUTHORCODE

برای دیگر کاربردها، ازهری (ابهام‌زدایی) را ببینید.

ابومنصور محمد بن احمد بن طلحة بن نوح بن الازهر (282-370ق)، مشهور به الازهرى، لغت‌شناس، محدث، اديب، نحوی، فقيه و مفسر شافعى

ولادت

در سال 282ق در هرات زاده شد.

تحصیلات

وى نزد مشاهير علم و ادب آن شهر دانش آموخت. با آنكه منابع كهن او را شافعى مذهب مى‌خوانند، ولى برخى از محققان معاصر بدليل پاره‌اى از عبارات او در تهذيب، از جمله دشنامى را كه وى به عبيدالله بن زياد داده است، دال بر تشيع يا گرايش او به تشيع دانسته‌اند. اگرچه در فقه و تفسير تبحر داشت، ولى آنچه مايه‌ى اصلى شهرت اوست، گردآورى و تدوین یکى از مهم‌ترين قاموسهاى زبان عربى «تهذيب اللغة» است.

ازهرى در سال 312ق به قصد زيارت خانه خدا راهى مكه مكرمه شد. گروهى از قرمطيان در ريگزار هبير واقع در عربستان بر كاروانى از حجاج كه از مكه باز مى‌گشت، تاختند. بسيارى از كاروانيان را كشتند، يا اسير كردند و جمعى از آنان نيز بر اثر تشنگى و گرسنگى از میان رفتند. ازهرى نيز كه در میان كاروانيان بود، اسير شد و چندى در میان گروه‌هایى از مهاجمان كه از طوايف هوازن و تمیم و اسد بودند، به‌سر برد. خود در مقدمه تهذيب این مطالب را ذكر كرده است، و گفته است كه پس از حمله و تقسيم غنايم، به دست گروهى از عرب‌هاى باديه‌نشين افتاده كه ذوق و قريحه‌ى بدوى داشته‌اند و به‌ندرت در كلامشان لحن يا خطاى فاحشى راه يافته بود و از لهجه سالم و دست نخورده‌اى برخودار بودند، لذا معاشرت با آنها را غنيمت شمرده و از آنها در انتخاب كلمات فصيح و صحيح بهره برده است.

به درستى نمى‌دانيم كه او كى و چگونه از اسارت رهایى يافته است. آنچه منابع دراين‌باره آورده‌اند، تنها شامل اشاره‌هایى مبهم است به اينكه چگونه وى در جستجوى لغت به سرزمینهاى عرب سفر كرده، يا چگونه به بغداد رفته است؛ ولى در نقل این روايات، هيچ‌گاه ترتيب تاريخ مراعات نشده است. به هر حال، وى ظاهراً اندكى پيش يا پس از اسارت به بغداد سفر و با ابن دريد نيز ديدار كرد. ولى رفتار ابن دريد مايه ناخشنودى و سپس انتقاد شديد ازهرى از او شد و اقامت او در بغداد ظاهراً به درازا نكشيد و چندى بعد به هرات بازگشته و به تدوین لغت‌نامه‌ى خود پرداخته است.

اساتید

اساتيد او در بغداد

ابراهیم بن محمد بن عرفة نفطویه
ابوبكر محمد بن سرى بن سهل، معروف به ابن سراج
عبدالله بن محمد بن عبدالعزيز بغوى

اساتيد او در هرات

ابوالفضل محمد بن ابى جعفر منذرى هروى
ابومحمد مزنى
ابومحمد عبدالله بن محمد بن هاجك.
ابومحمد عبدالله بن عبدالوهاب بغوى.

شاگردان

او شاگردان بسيارى داشت كه برخى از آنها در تألیف کتاب تهذيب اللغة او را كمك رساندند:

ابوعبيد احمد بن محمد هروى
الشار ابونصر
امیر غرشستان
ابواسامة جنادة بن محمد بن حسین ازدى هروى
ابوذر عبدبن حمید
ابوعثمان سعيد قرشى
حسین باشانى

وفات

او تا پایان عمر در هرات زيسته و در همان شهر در سال 370ق درگذشته است.

آثار

تهذيب اللغة

آثار يافت نشده

الأدوات
تفسير الفاظ مختصر المزنى
التقريب في التفسير
تفسير أسماء الله عزوجل
تفسير اصلاح المنطق
تفسير السبع الطوال
تفسير شعر ابى تمام
تفسير شواهد غريب الحديث
الرد على الليث
علل القراءات
معرفة الصبح
ناسخ القرآن و منسوخه

وابسته‌ها

تهذیب اللغة

معاني القراءات

الزاهر في غريب ألفاظ الإمام الشافعي

معجم تهذیب اللغة

تهذیب اللغة

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class='wikiInfo'>
+<div class="wikiInfo">
 [[پرونده:NUR00331.jpg|بندانگشتی|ازهری، محمد بن احمد]]
 {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
 |-
-! نام!! data-type='authorName'|ازهری، محمد بن احمد
+! نام!! data-type="authorName" |ازهری، محمد بن احمد
 |-
 |نام‌های دیگر
-|data-type='authorOtherNames'|
+| data-type="authorOtherNames" |
 |-
 |نام پدر
-|data-type='authorfatherName'|
+| data-type="authorfatherName" |احمد
 |-
 |متولد
-|data-type='authorbirthDate'|
+| data-type="authorbirthDate" |282ق
 |-
 |محل تولد
-|data-type='authorBirthPlace'|
+| data-type="authorBirthPlace" |هرات
 |-
 |رحلت
-|data-type='authorDeathDate'|370 ق
+| data-type="authorDeathDate" |370 ق
 |-
 |اساتید
-|data-type='authorTeachers'|
+| data-type="authorTeachers" |ابراهیم بن محمد بن عرفة نفطویه
+[[ابن سراج، محمد بن سری|ابوبكر محمد بن سرى بن سهل]]
+عبدالله بن محمد بن عبدالعزيز بغوى
 |-
 |برخی آثار
-|data-type='authorWritings'|
+| data-type="authorWritings" |[[تهذیب اللغة]]
-|-class='articleCode'
+[[معاني القراءات]]
+|- class="articleCode"
 |کد مؤلف
-|data-type='authorCode'|AUTHORCODE331AUTHORCODE
+| data-type="authorCode" |AUTHORCODE00331AUTHORCODE
 |}
 </div>
+{{کاربردهای دیگر|ازهری (ابهام‌زدایی)}}
-'''ابومنصور محمد بن احمد بن طلحة بن نوح بن الازهر''' مشهور به '''الازهرى'''، لغت‌شناس، اديب، فقيه و مفسر شافعى در سال 282ق در هرات زاده شد. وى نزد مشاهير علم و ادب آن شهر دانش آموخت. با آنكه منابع كهن او را شافعى مذهب مى‌خوانند، ولى برخى از محققان معاصر بدليل پاره‌اى از عبارات او در تهذيب، از جمله دشنامى را كه وى به عبيدالله بن زياد داده است، دال بر تشيع يا گرايش او به تشيع دانسته‌اند. اگرچه در فقه و تفسير تبحر داشت، ولى آنچه مايه‌ى اصلى شهرت اوست، گردآورى و تدوین يكى از مهم‌ترين قاموسهاى زبان عربى «تهذيب اللغة» است.
+'''ابومنصور محمد بن احمد بن طلحة بن نوح بن الازهر''' (282-370ق)، مشهور به '''الازهرى'''، لغت‌شناس، محدث، اديب، نحوی، فقيه و مفسر شافعى
-ازهرى در سال 312ق به قصد زيارت خانه خدا راهى مكه مكرمه شد. گروهى از قرمطيان در ريگزار هبير واقع در عربستان بر كاروانى از حجاج كه از مكه باز مى‌گشت، تاختند. بسيارى از كاروانيان را كشتند، يا اسير كردند و جمعى از آنان نيز بر اثر تشنگى و گرسنگى از ميان رفتند. ازهرى نيز كه در ميان كاروانيان بود، اسير شد و چندى در ميان گروه‌هايى از مهاجمان كه از طوايف هوازن و تميم و اسد بودند، به‌سر برد. خود در مقدمه تهذيب اين مطالب را ذكر كرده است، و گفته است كه پس از حمله و تقسيم غنايم، به دست گروهى از عرب‌هاى باديه‌نشين افتاده كه ذوق و قريحه‌ى بدوى داشته‌اند و به‌ندرت در كلامشان لحن يا خطاى فاحشى راه يافته بود و از لهجه سالم و دست نخورده‌اى برخودار بودند، لذا معاشرت با آنها را غنيمت شمرده و از آنها در انتخاب كلمات فصيح و صحيح بهره برده است.
+== ولادت ==
+در سال 282ق در هرات زاده شد.
-به درستى نمى‌دانيم كه او كى و چگونه از اسارت رهايى يافته است. آنچه منابع دراين‌باره آورده‌اند، تنها شامل اشاره‌هايى مبهم است به اينكه چگونه وى در جستجوى لغت به سرزمينهاى عرب سفر كرده، يا چگونه به بغداد رفته است؛ ولى در نقل اين روايات، هيچ‌گاه ترتيب تاريخ مراعات نشده است. به هر حال، وى ظاهراً اندكى پيش يا پس از اسارت به بغداد سفر و با ابن دريد نيز ديدار كرد. ولى رفتار ابن دريد مايه ناخشنودى و سپس انتقاد شديد ازهرى از او شد و اقامت او در بغداد ظاهراً به درازا نكشيد و چندى بعد به هرات بازگشته و به تدوین لغت‌نامه‌ى خود پرداخته است. او تا پایان عمر در هرات زيسته و در همان شهر در سال 370ق درگذشته است.
+== تحصیلات ==
+وى نزد مشاهير علم و ادب آن شهر دانش آموخت. با آنكه منابع كهن او را شافعى مذهب مى‌خوانند، ولى برخى از محققان معاصر بدليل پاره‌اى از عبارات او در تهذيب، از جمله دشنامى را كه وى به عبيدالله بن زياد داده است، دال بر تشيع يا گرايش او به تشيع دانسته‌اند. اگرچه در فقه و تفسير تبحر داشت، ولى آنچه مايه‌ى اصلى شهرت اوست، گردآورى و تدوین یکى از مهم‌ترين قاموسهاى زبان عربى «تهذيب اللغة» است.
-==اساتيد او در بغداد==
+ازهرى در سال 312ق به قصد زيارت خانه خدا راهى مكه مكرمه شد. گروهى از قرمطيان در ريگزار هبير واقع در عربستان بر كاروانى از حجاج كه از مكه باز مى‌گشت، تاختند. بسيارى از كاروانيان را كشتند، يا اسير كردند و جمعى از آنان نيز بر اثر تشنگى و گرسنگى از میان رفتند. ازهرى نيز كه در میان كاروانيان بود، اسير شد و چندى در میان گروه‌هایى از مهاجمان كه از طوايف هوازن و تمیم و اسد بودند، به‌سر برد. خود در مقدمه تهذيب این مطالب را ذكر كرده است، و گفته است كه پس از حمله و تقسيم غنايم، به دست گروهى از عرب‌هاى باديه‌نشين افتاده كه ذوق و قريحه‌ى بدوى داشته‌اند و به‌ندرت در كلامشان لحن يا خطاى فاحشى راه يافته بود و از لهجه سالم و دست نخورده‌اى برخودار بودند، لذا معاشرت با آنها را غنيمت شمرده و از آنها در انتخاب كلمات فصيح و صحيح بهره برده است.
+به درستى نمى‌دانيم كه او كى و چگونه از اسارت رهایى يافته است. آنچه منابع دراين‌باره آورده‌اند، تنها شامل اشاره‌هایى مبهم است به اينكه چگونه وى در جستجوى لغت به سرزمینهاى عرب سفر كرده، يا چگونه به بغداد رفته است؛ ولى در نقل این روايات، هيچ‌گاه ترتيب تاريخ مراعات نشده است. به هر حال، وى ظاهراً اندكى پيش يا پس از اسارت به بغداد سفر و با ابن دريد نيز ديدار كرد. ولى رفتار ابن دريد مايه ناخشنودى و سپس انتقاد شديد ازهرى از او شد و اقامت او در بغداد ظاهراً به درازا نكشيد و چندى بعد به هرات بازگشته و به تدوین لغت‌نامه‌ى خود پرداخته است.
-- ابراهيم بن محمد بن عرفة نفطویه
+== اساتید ==
-- ابوبكر محمد بن سرى بن سهل، معروف به ابن سراج
+===اساتيد او در بغداد===
-- عبدالله بن محمد بن عبدالعزيز بغوى
+# ابراهیم بن محمد بن عرفة نفطویه
+# [[ابن سراج، محمد بن سری|ابوبكر محمد بن سرى بن سهل]]، معروف به [[ابن سراج، محمد بن سری|ابن سراج]]
+# عبدالله بن محمد بن عبدالعزيز بغوى
-==اساتيد او در هرات==
+===اساتيد او در هرات===
+# ابوالفضل محمد بن ابى جعفر منذرى هروى
-- ابوالفضل محمد بن ابى جعفر منذرى هروى
+# ابومحمد مزنى
+# ابومحمد عبدالله بن محمد بن هاجك.
-- ابومحمد مزنى
+# ابومحمد عبدالله بن عبدالوهاب بغوى.
-- ابومحمد عبدالله بن محمد بن هاجك.
-- ابومحمد عبدالله بن عبدالوهاب بغوى.
 ==شاگردان==
@@ خط ۶۲: / خط ۷۰: @@
 او شاگردان بسيارى داشت كه برخى از آنها در تألیف کتاب تهذيب اللغة او را كمك رساندند:
-- ابوعبيد احمد بن محمد هروى
+# ابوعبيد احمد بن محمد هروى
+# الشار ابونصر
+# امیر غرشستان
+# ابواسامة جنادة بن محمد بن حسین ازدى هروى
+# ابوذر عبدبن حمید
+# ابوعثمان سعيد قرشى
+# حسین باشانى
-- الشار ابونصر
+== وفات ==
+او تا پایان عمر در هرات زيسته و در همان شهر در سال 370ق درگذشته است.
-- امير غرشستان
-- ابواسامة جنادة بن محمد بن حسين ازدى هروى
-- ابوذر عبدبن حميد
-- ابوعثمان سعيد قرشى
-- حسين باشانى
 ==آثار==
-- تهذيب اللغة
+#تهذيب اللغة
-آثار يافت نشده
+=== آثار يافت نشده ===
-- الأدوات
-- تفسير الفاظ مختصر المزنى
-- التقريب في التفسير
-- تفسير أسماء الله عزوجل
-- تفسير اصلاح المنطق
-- تفسير السبع الطوال
-- تفسير شعر ابى تمام
-- تفسير شواهد غريب الحديث
-- الرد على الليث
-- علل القراءات
-- معرفة الصبح
-- ناسخ القرآن و منسوخه
+# الأدوات
+# تفسير الفاظ مختصر المزنى
+# التقريب في التفسير
+# تفسير أسماء الله عزوجل
+# تفسير اصلاح المنطق
+# تفسير السبع الطوال
+# تفسير شعر ابى تمام
+# تفسير شواهد غريب الحديث
+# الرد على الليث
+# علل القراءات
+# معرفة الصبح
+# ناسخ القرآن و منسوخه
 ==وابسته‌ها==
@@ خط ۱۱۱: / خط ۱۰۴: @@
 [[تهذیب اللغة]]
-[[کتاب معانی القراءات]]
+[[معاني القراءات]]
+[[الزاهر في غريب ألفاظ الإمام الشافعي]]
 [[معجم تهذیب اللغة]]
@@ خط ۱۱۸: / خط ۱۱۳: @@
 [[رده:زندگی‌نامه]]
+[[رده:ادیبان]]
+[[رده:واژه‌‌شناسان]]