ابن شداد، یوسف بن رافع: تفاوت میان نسخه‌ها

{{کاربردهای دیگر|ابن شداد (ابهام زدایی)}}

از ویژگی های قابل تأمل دورۀ ایوبیان یکی ارتباط دو جانبۀ فقیهان با دستگاه حکومت و دیگری نوشتن کتاب های تاریخی(غالباً دربارۀ ظهور و سقوط حکومتها وشیوۀ اداری زمامداران) توسط دانشمندان علوم دینی است و صاحب‌نظران برای هر کدام از این دو پدیده که به روشنی در شخصیت ابن‌شداد پدیدار است انگیزه‌هایی ذکر کرده‌اند. به هر حال تاریخ‌نگاری، هم در مدرسه‌ها و هم در میان عالمان آن روزگار رواج داشت و شکلهای گوناگون به خود می‌گرفت و یکی از دلیل های آن شاید این باشد که پاره‌ای از شخصی های بزرگ حدیثی و فقهی علاقۀ خاصی به نگارش تاریخ پیدا کرده بودند.

افزون بر ابن‌شداد می‌توان از اشخاصی چون ابن‌عساکر، ابوشامه و ابن‌خلکان نام برد که در طول زندگی و پس از آن، در وهلۀ اول و پیش از هر چیز، در زمینه‌های دیگری غیر از تاریخ مانند فقه یا حدیث جلب نظر می‌کردند و نمونه‌های برجستۀ این واقعیتند. به عبارت دیگر برخی از عالمان این دوره که ستم های رسمی داشتند، با گردآوری رویدادها و در‌دست داشتن سندهای رسمیی که موقعیت های شغلی در اختیارشان گذاشته بود، در نگارش تاریخ سهیم شدند. یکی از همین نوشته‌ها که بی‌شک اهمیت برجسته‌ای در زمینۀ تاریخ‌نگاری دارد کتاب النوادر السلطانیۀ ابن‌شداد است.

هر چند ابن‌شداد تنها پنج سال با صلاح‌الدین بوده است، ولی این اثر منبع مهم و موثقی دربارۀ شرح حال صلاح‌الدین و جنگ های او شمرده می‌شود. گرچه النوادر در مقایسه با نوشته‌های عمادالدین کاتب کار کوچکی است، ولی به زبان روشن و ساده و همچنین دقت در ضبط گزارش هایی که ابن‌شداد بیشتر آنها را با چشم دیده بوده است اثری ارزشمند است.

کتاب را می‌توان دو بخش کرد: بخش نخست شامل زندگی صلاح‌الدین، عبادتها و فضیلت های اخلاقی اوست که هرکدام زیر عنوان های ویژۀ خود در فصلی کوچک مطرح می‌شوند. این بخش که تا رویدادهای ۵۸۴ ق / ۱۱۸۸ م را شامل می‌شود، به گفتۀ خود ابن‌شداد محصول روایت هایی است که از افراد مورد اعتماد شنیده (صص ۳۴-۸۶) وخود در آن ها حضور نداشته است. چهره‌ای که وی در اوایل کتاب از صلاح‌الدین ترسیم می‌کند به یک عارف دلسوخته شبیه‌تر است تا یک سلطان قدرتمند.  

با این همه نوشتۀ وی در پاره‌ای از موارد تهی از لغزش نیست و برای تصحیح آن می‌توان از منابعی چون نوشته‌های ابوشامه و ابن‌خلکان استفاده کرد (برای نمونه نوشته‌های این سه را در مورد تاریخ نخستین سفر شیرکوه به مصر مقایسه کنید).  

این اثر افزون بر اهمیتی که در نقل رویدادهای وابسته به هم دارد، نمونه‌ای از یک شرح حال شاهانه را ارائه می‌دهد. این کتاب بر مطالعۀ شخص صلاح‌الدین، به عنوان پادشاهی آرمانی، نه بر گردآوری حکایت ها، مبتنی است و چنین تاریخی در سده‌های اولیۀ اسلام بی‌نظیر است. اثر دیگر ابن‌شداد که به چاپ رسیده احکام الجهاد است.